Oplichting en misleiding in 2022: dit waren de 12 opmerkelijkste desinformatiecampagnes
Elke week bespreek ik in de Knack-rubriek Arbiter een opkomende trend uit de donkerste hoekjes van het internet – vooral dan wanneer die het potentieel heeft om wereldwijd burgers te misleiden. 2022 was op dat vlak een bijzonder jaar. De pandemie doofde stilaan uit, maar sommige coronasceptici en complotdenkers boorden prompt andere nieuwe onderwerpen aan om desinformatie over te verspreiden.
In dit overzicht vind je een staalkaart van die fenomenen en hoe ze in elkaar haken: van ‘soevereine burgers’ en schimmige financiële coaches tot kwakzalverij aan hogescholen of onzin over de oorlog in Oekraïne.
Veel leesplezier met de meest misleidende verhalen en grootste oplichters uit 2022.
1. Antioverheidsdenken tijdens corona: hoe ‘soevereine burgers’ opgelicht worden
In januari 2022 liepen bij burgemeesters en het Agentschap Binnenlands Bestuur tientallen aangetekende brieven binnen van burgers die zichzelf ‘soeverein’ verklaarden. Ze kondigden aan dat de coronamaatregelen niet op hen van toepassing zouden zijn. Sommige aanhangers van deze antioverheidsbeweging zetten een handeltje op in allerlei waardeloze attesten en zelfs ‘diplomatieke paspoorten’.
Sindsdien: een aantal maanden later wordt goudhandelaar Yannick V., die zichzelf ook een ‘soevereine burger’ noemde, bij een huiszoeking doodgeschoten. In Duitsland werden eerder deze maand nog bij een antiterreuractie 25 soevereine ‘Reichsbürger’ opgepakt. Ze zouden plannen hebben gehad voor een aanslag op het Duitse parlement.
2. Hoe ‘censuur’ bij populaire sociale media leidt tot alt-tech-radicalisering
Sommige internetgebruikers met extremere meningen zijn door ‘censuur’ of verbanning van de grootste sociale media – in werkelijkheid inbreuken tegen de gebruiksvoorwaarden – deels verhuisd naar ‘alt-tech’-platformen. Dat zijn kleine, alternatieve videosites en sociale netwerken zoals Rumble, MeWe of BitChute, waar radicalisering meer kans krijgt.
Sindsdien: is wie is afgedwaald naar deze alt-tech-sites opnieuw welkom op het Twitter van Elon Musk? Musk wil bepaalde moderatieregels afschaffen en ‘gecancelde’ Twitteraccounts herstellen.
3. Truckers tegen coronamaatregelen: daar komt het European Freedom Convoy
Een konvooi van een kleine minderheid Canadese vrachtwagenchauffeurs, die zich verzetten tegen vaccinatieverplichting, wordt wereldwijd aangemoedigd door ideologische medestanders. Een Europees imitatiekonvooi wordt evenwel een flop.
Sindsdien: het procedé heeft zich herhaald toen in juli 2022 een groep Nederlandse boeren zich verzette tegen stikstofmaatregelen. Ook zij werden even het brandpunt van wereldwijd verzet tegen een vermeend ‘globalistisch complot’.
4. Wat Russische claims over ‘Amerikaanse biolabs’ in Oekraïne met corona te maken hebben
Russische oorlogspropaganda over ‘biolabs’ in Oekraïne speelt gretig in op de ideeën van coronacomplotdenkers. Een deel van de coronasceptische beweging blijkt bijzonder vatbaar voor de praatjes van Poetin.
Sindsdien: de houding van coronasceptici tegenover de oorlog in Oekraïne heeft geleid tot splijtingen binnen een beweging die sowieso al erg divers en gefragmenteerd was. Verschillende nieuwe politieke partijtjes, zoals Vrijheid en Relego, zijn er zelfs deels door geïmplodeerd.
5. Winnen coronasceptici binnenkort een Vlaamse cultuurprijs?
De docureeks Tegenwind, die enkele coronakritische stemmen interviewt, lijkt in april goed op weg om de publieksprijs van de Ultimas, de Vlaamse cultuurprijzen, te winnen. Er worden massaal stemmen geronseld op sociale media. De overwinning wordt voorgespiegeld als een revanche op zowel de mainstream media als op het beleid.
Sindsdien: Tegenwind wint daadwerkelijk de publieksprijs. Dat leidt tot een politieke rel. In november wordt een publieksprijs voor boeken in Nederland niet uitgereikt door een gelijkaardige ‘kaping’ door fans van politicus Thierry Baudet. Een deel van de mensen achter Tegenwind is ondertussen gestart met een alternatieve nieuwssite.
6. Is de Sint-Niklase stadsmunt het begin van een controlestaat?
Een banale stadsmunt in Sint-Niklaas krijgt internationaal aandacht van complotdenkers, die er een voorloper in zien van meer ‘overheidscontrole’ of een ‘sociaal kredietsysteem zoals in China’.
Sindsdien: complotdenkers zijn ondertussen vooral bekommerd om wat er zou kunnen gebeuren bij de invoering van een digitale euro of andere digitale munten uitgegeven door centrale banken.
7. Hoe een trumpiaans discours over verkiezingsfraude overwaait naar Europa
Niet alleen in de Verenigde Staten na het verlies van Donald Trump, maar ook in Nederland en Frankrijk duikt na de verkiezingen een discours op over ‘verkiezingsfraude’. Waait dat ook over naar ons land?
Sindsdien: ook bij de recente midtermverkiezingen in de Verenigde Staten probeerden verliezers het stemproces zelf in diskrediet te brengen. Maar de meerderheid van de Republikeinse kandidaten die volhielden dat Donald Trump de presidentsverkiezingen zou gewonnen hebben, verloor de race.
Onder antivaxers groeit de populariteit van de ‘Nieuwe Germaanse Geneeskunde’, een pseudowetenschappelijke theorie die niet gelooft in het bestaan van virussen en die kanker een ‘zinvol biologisch programma’ noemt.
Sindsdien: duizenden mensen vullen op 29 september het congrescentrum Ahoy in Amsterdam voor een spiritueel evenement met verschillende sprekers die de Nieuwe Germaanse Geneeskunde aanhangen.
9. Chakra’s openen en andere pseudowetenschap leer je aan de Vlaamse hogeschool
Ondanks herhaalde aanklachten van wetenschappers wordt aan Vlaamse hogescholen nog steeds gedoceerd over pseudowetenschappelijke traditionele Chinese geneeskunde. Je kan voor de cursussen zelfs Vlaamse subsidies aanvragen, onder meer via de kmo-portefeuille.
Sindsdien: in juli 2022 kondigt minister van Werk Jo Brouns (CD&V) aan dat de kmo-portefeuille vanaf 2023 inhoudelijk geheroriënteerd zal worden, en dat een ‘kwaliteitskamer’ de dienstverleners strenger zal beoordelen.
10. Ophef over ‘opzettelijk lelijke foto’s van Georgia Meloni
Op sociale media wordt beweerd dat Knack ‘rechtse politici framet’ door opzettelijk ‘lelijke foto’s’ van hen te publiceren. Vooral een bewerkte foto van de extreemrechtse Giorgia Meloni, winnares van de Italiaanse parlementsverkiezingen, zou dat moeten bewijzen. Het blijkt te gaan om een stockfoto die verscherpt is voor de printversie van Knack.
Sindsdien: de beeldredactie van Knack levert nog altijd uitstekend werk.
11. Financiële ‘coaches’ blijken vaak grootverspreiders van complottheorieën
In een schaduwgebied tussen erkende beleggingsmakelaars en oplichters opereren allerlei financiële ‘coaches’ die hun advies soms baseren op apocalyptische complottheorieën. Ze adviseren vooral om te beleggen in cryptomunten of in edelmetalen.
Sindsdien: zelfs een grote crash op de cryptomarkt weerhoudt de coaches er niet van om hun diensten te blijven adverteren op Facebook.
12. Hoe een deepfake Poetinfan een linkse Facebookgroep kaapte
Een pluralistische linkse Facebookgroep met 5000 leden is kort na de Russische inval in Oekraïne gekaapt door een nepprofiel met een deepfake foto.
Sindsdien: deepfakes en andere vormen van artificiële intelligentie blijven verbazing opwekken. De voorbije weken maakt vooral een indrukwekkende chatbot van OpenAI furore, met teksten die niet te onderscheiden zijn van schrijfsels van ‘echte’ mensen.
Jaaroverzicht 2022
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier