Potje rood-blauw armworstelen staat structurele maatregelen in de weg: ‘Dit was operatie schadebeperking’

Eerste minister Alexander De Croo (Open VLD) hoefde tot zijn opluchting de State of the Union niet uit te stellen. Hij heeft een begrotingsakkoord op zak, maar ambitieuze ingrepen moeten nog even wachten. ‘De liberalen wilden goed doorpakken, wij hebben hen kunnen tegenhouden.’

‘De eerste taak van een regering is om mensen te beschermen, niet om hun levens te regelen.’ Sommige Vivaldi-partijen keken wat vreemd op toen ze hoorden dat premier Alexander De Croo (Open VLD) uitgerekend Ronald Reagan had gekozen om zijn State of the Union mee te beginnen. Een lachje verscheen op de gezichten van de marxisten van de PVDA.

De Croo citeerde de voormalige Amerikaanse president met kleine oogjes. Na een slapeloze nacht bereikte zijn federale regering een akkoord over de begroting. Niet alleen die van 2023, ook die van 2024. ‘Net als met corona’, aldus de premier, ‘laten we ook nu niemand los.’

Toch liep zijn begrotingsoefening allesbehalve van een leien dakje. Zoals al wel vaker in deze regeringscoalitie is gebeurd, stonden socialisten en liberalen tegenover elkaar. De feiten zijn al sinds de geboorte van Vivaldi dezelfde: de liberaal De Croo is dan misschien wel premier, het is de Parti Socialiste die als grootste partij de lijnen trekt.

Perequatie

De belangrijkste clash voltrok zich rond de ambtenarenpensioenen. De Open VLD wilde ingrijpen op de automatische koppeling van de weddes aan de pensioenen van de ambtenaren, de zogenaamde perequatie. Compleet onverwacht, zoals Vooruit-voorzitter Conner Rousseau nadien zou zeggen.

Maar net op het moment dat de Vlaming min of meer begreep wat perequatie betekende, was de maatregel al van tafel geveegd. Het voorstel stuitte op een no pasarán van de PS. De partij van Paul Magnette communiceerde dat zelfs zo tijdens de begrotingsgesprekken.

Daarop schrapte De Croo de uitbreiding van de effectentaks, die een half miljard euro had kunnen opleveren, aldus de socialisten. Na het opstootje rond de perequatie zakte de temperatuur even onder nul. ‘Daarna begon operatie schadebeperking’, zegt een socialist. ‘De liberalen wilden goed doorpakken, wij hebben hen kunnen tegenhouden.’ Dat klinkt weinig wervend. En dat gevoel overheerste ook tijdens de toespraak van De Croo. Veelzeggend was dat de applausmeter vooral de hoogte inging bij uitspraken over Oekraïne en Iran, niet over nationale maatregelen.

Journalist Ivan De Vadder uit zijn politieke frustraties: ‘Sorry, dit is een pessimistisch boek’

1000 euro

Alle Vivaldi-partijen zetten één maatregel in het bijzonder in de verf: de uitbreiding van het basistarief op de energiefactuur, deze winter in totaal goed voor zo’n 1000 euro. Die maatregel voelt de middenklasse dan ook meteen in de portefeuille. Dat geldt ook voor de eerder afgeklopte uitbreiding van het sociale tarief. Een liberale cabinetard geeft het toe: ‘De energiemaatregelen verder uitrollen, daar draaide eigenlijk alles om.’

Voor de liberalen was het essentieel dat de automatische indexering van de lonen (waaraan niemand wenste te raken) werd opgevangen. Met een smak geld – 1 miljard voor de bedrijven – wordt er aan de bezwaren van werkgevers tegemoetgekomen.

Euforie

In de rood-blauwe confrontatie dreigen de kleinere regeringspartners kind van de rekening te worden. Groen is zoals verwacht tevreden over het eindresultaat, maar roept dat niet van de daken. ‘Er is geen enkele reden om overdreven euforisch te zijn’, zeggen voorzitters Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji.

Uiteraard is die voorzichtigheid ingegeven door de moeilijke situatie voor gezinnen en bedrijven. Maar een en ander doet toch vermoeden dat de groene familie maar matig tevreden kan zijn. Ja, er komt een overwinstbelasting in de energiesector, maar die zou ‘slechts’ om en bij de 3 miljard euro opleveren, minder dan werd aangekondigd. In CD&V-kringen blijven er bovendien vraagtekens over de juridische haalbaarheid van bepaalde elementen in dat plan, zoals de toepassing met terugwerkende kracht.

Tot jolijt van de MR wordt dan weer de deur op een kier gezet voor de verlenging van meer dan twee kerncentrales. Kernenergie werd trouwens prominent vermeld in de State of the Union.

Ook minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) ziet zijn eis slechts gedeeltelijk ingewilligd. Hij vroeg 4 miljard voor de NMBS voor de komende tien jaar, het werd 25 procent minder.

Petra De Sutter (Groen) heeft eveneens een lastige boodschap te verkondigen. De minister van Ambtenarenzaken had een verhoging van de weddes voor ambtenaren aangekondigd. Daar blijven enkel maaltijdcheques van over.

Opvallend was dat er ook binnen de coalitie kritiek kwam op de werkwijze-De Croo. Volgens Groen-voorzitter Vaneeckhout getuigt een nachtelijke onderhandeling van ‘oude machocultuur’. Een vicepremier zucht: ‘Een fijne vrouw als Petra De Sutter heeft daar geen last van, hoor. It’s politics, dat zal altijd zo blijven.’

Tweede woning

Ook de CD&V dreigde weggedrukt te worden. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem ziet de uitwerking van zijn grote fiscale hervorming uitgesteld tot december. De christendemocraten zijn evenwel vastberaden om die oefening tot een goed einde te brengen. De Croo had nog maar net ‘fiscale hervorming’ uitgesproken, of CD&V-fractievoorzitter Servais Verherstraeten had zijn applaus al klaar.

De partij toonde zich, samen met de groenen, opgetogen met het verdwijnen van het fiscale voordeel voor de tweede woning. Die gunstmaatregel viel al langer niet uit te leggen, zeker niet in Vlaanderen, waar de woonbonus voor de eerste woning is begraven.

En toch geeft Georges-Louis Bouchez (MR) de strijd nog niet op. ‘Waarom zouden we het voordeel op enkele maanden voor de verkiezingen afschaffen?’ vraagt zijn woordvoerder.

Kan CD&V-voorzitter Sammy Mahdi hem antwoorden?

Electorale koorts

Dat de structurele ingrepen beperkt zijn, wordt niet ontkend binnen de coalitie. Hervormingen binnen de pensioenen en op het vlak van de fiscaliteit schuift de regering voor zich uit. En dan zijn er nog de maatregelen die nodig zijn om tot een werkzaamheidsgraad van 80 procent te komen.

‘We hebben nog twee jaar te gaan’, klinkt het laconiek bij een vicepremier. ‘We moeten nog iets te doen hebben.’

Hoe groot is de kans dat het er nog van komt? De reden waarom De Croo in één keer de begroting van 2023 én 2024 wilde regelen, is de naderende verkiezingsdatum van 2024. Electorale koorts maakt het vaak onmogelijk om nog moedige beslissingen te nemen. Naarmate het jaar vordert, zal die koorts alleen maar toenemen. Kan Vivaldi het land nog in een nieuwe plooi leggen? ‘Ach, al van bij het begin zeggen ze dat het ons niet zou lukken, en het lukt ons telkens opnieuw’, zegt een topper in de regering.

Het is geen citaat van Reagan, maar toch: hoop doet leven.

Komt er na de gascrisis een olieschok? ‘Op termijn wordt Poetin de grote verliezer van dit verhaal’