‘Zal nucleaire afschrikking steeds blijven werken?’

Chris Dutry en Stefan Nieuwinckel van Pax Christi staan stil bij de éénjarige verjaardag van de inwerkingtreding van het VN-Verbodsverdrag op Kernwapens.

22 januari staat voor altijd in ons geheugen gegrift. Precies een jaar geleden werden aan het Belgisch ministerie van Buitenlandse Zaken ruim vijftig vlaggen ontplooid van landen die toegetreden waren tot het VN-Verbodsverdrag dat kernwapens illegaal verklaart. Op die manier kon het verdrag in werking treden en werd het officieel onderdeel van het internationaal recht. En ook een jaar later is het nog steeds feest! Ondertussen staat de teller van verdragspartijen op 59. Binnen de Europese Unie hebben tot nu toe alleen Ierland, Oostenrijk, Malta en San Marino het Verbodsverdrag geratificeerd. Opmerkelijk is dat deze landen geen deel uitmaken van de NAVO.

Allicht zal het nog een hele poos duren dat er minstens negen vlaggen ontbreken, nl. die van de kernwapenstaten. De landen die tot de laatste snik blijven volhouden dat kernwapens de beste afschrikking vormen tegen een nucleaire oorlog klampen zich vast aan hun hoofdargument: sinds Hiroshima en Nagasaki zijn ze nooit meer gebruikt.

Alexander Kmentt, VN-ambassadeur voor Oostenrijk die mee aan de wieg stond van het Verbodsverdrag op Kernwapens, betoogt in zijn nieuw boek ‘The Treaty Prohibiting Nuclear Weapons. How it was Achieved and Why it Matters’ dat de idee van nucleaire afschrikking voor sommigen aantrekkelijk kan lijken maar dit in werkelijkheid niet zo is. De verschrikkelijke humanitaire gevolgen van een al dan niet gewilde inzet van kernwapens zijn ons jammer genoeg maar al te bekend. Hij besluit dan ook dat een kernoorlog tot nu toe niet vermeden werd dankzij kernwapens, maar eerder ondanks de massale aanwezigheid ervan. Een kernoorlog kan pas met 100% zekerheid worden uitgesloten wanneer álle kernwapens weg zijn.

Daden zeggen meer dan woorden

Misschien moeten de leiders van deze wereld zijn boek ook maar eens lezen. Want ondanks de recente verrassende verklaring van de vijf grote kernwapenmachten die duidelijk stelt dat een kernoorlog niet kan worden gewonnen en ook nooit moet worden uitgevochten, zeggen hun daden heel wat anders. Ze besteden immers elk jaar zo’n 75 miljard dollar aan de modernisering van hun kernwapens. Koploper zijn alweer de VS, die naast de modernisering van kernbommen – zoals wij er liggen hebben op Kleine Brogel – ook hun ICBM’s willen moderniseren. Deze intercontinentale ballistische raketten kunnen vandaag binnen luttele minuten vanuit zo’n 400 silo’s gelanceerd worden. Ironisch genoeg bevinden sommige raketsilo’s zich op inheemse reservaten en vaak in de buurt van huizen, boerderijen of scholen. Prijskaartje: 100 miljard dollar. Met die enorme som zou New York een immense zeewering tegen de stijgende oceaan kunnen bouwen. Het hoeven niet steeds muren te zijn om migranten buiten te houden.

De VS zijn echter niet alleen, ook andere kernwapenstaten lieten zich de voorbije jaren van hun beste kernwapenkant zien. Uit satellietbeelden bleek dat ook China werk maakt van nieuwe raketsilo’s voor de uitbreiding van hun nucleair arsenaal. Het VK kondigde aan de eigen limiet van aantal kernwapens opnieuw te verhogen en ging zo in tegen eerdere internationale akkoorden. De meest verontrustende evolutie bij alle kernwapenstaten is hun keuze om tactische kernwapens te ontwikkelen, die zouden kunnen ingezet worden op het slagveld. Daarmee wordt de drempel om atoomwapens te gebruiken verder verlaagd. Het is ook daarom dat de Doomsday Clock op 20 januari op 100 seconden voor 12 werd gezet. Er staan immers nog steeds 13.000 kernwapens op de planeet gericht.

Kernwapens al een jaar illegaal

Volgens Kmentt kijkt de wereld vandaag aan tegen drie existentiële risico’s: klimaatverandering, pandemieën en kernoorlog. Gelukkig hebben we sinds een jaar een concreet instrument om die laatste uitdaging preventief aan te pakken: het Verbodsverdrag op Kernwapens. In maart komen de verdragspartijen voor het eerst samen in Wenen en dat belooft een feest te worden. Ons land kan ook aanwezig zijn als waarnemer, ook al tekenden we het verdrag nog niet. Duitsland en Noorwegen, beide NAVO-leden, kondigden al aan aanwezig te zullen zijn. Het huidige federaal regeerakkoord geeft bovendien aan te willen nagaan op welke manier het Verbodsverdrag en positieve impuls kan geven aan mondiale kernontwapening. De vraag aan Alexander De Croo en zijn ploeg is nu: Will you join the party?!

Chris Dutry is vrijwilliger bij Pax Christi Vlaanderen.

Stefan Nieuwinckel is directeur van Pax Christi Vlaanderen.