‘De klimaatcrisis is meer dan één staking waard’

‘Het klimaat én de mensen moeten voorrang krijgen op blinde groei en het tomeloze winstbejag van een kleine minderheid. Er is nood aan een rechtvaardige klimaatwet’, schrijft socioloog Stephen Bouquin.

Nu het scholierenprotest bewezen heeft dat het geen eendagsvlieg is, wordt het verzet ertegen steeds scherper. Spijbelen kan niet blijven duren, stelt de Antwerpse schepen van onderwijs Jinnih Beels. Overigens valt er volgens haar aan het klimaatprobleem weinig of niets te doen zolang Indië niet de handen uit de mouwen steekt. Redelijk gênant voor een schepen van onderwijs is het feit dat Indië heel véél doet op het vlak van vermindering van uitstoot. Wat niet kan gezegd worden van België ondanks het aantal bevoegde ministers. Indië investeert op grote schaal in hernieuwbare energie. Al blijft India bij de grootste vervuilende landen, het land zit op schema om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. Het haalt 20% van haar elektriciteit uit hernieuwbare energie en staat wereldwijd op de 4de plaats wat betreft windenergie en de 6de voor zonne-energie.

Maar stel dat India toch niets zou doen, is dit dan een voldoende reden om in eigen land niets te ondernemen noch van Europa meer te verwachten? Blijkbaar niet, wat toch wel wijst op een zeer zware onderschatting van de ernst van klimaatcrisis. Jinnih Beels vertoeft op dat vlak in goed gezelschap.

De klimaatcrisis is meer dan één staking waard.

Zo verdedigt SP.A-schepen Tom Meeuws met hand en tand de vestiging van INEOS in de Antwerpse haven. INEOS wil een ethaankraker en PDH-fabriek vestigen waarbij restanten van schaliegas worden verwerkt tot grondstoffen voor plastics. Schaliegasboeren in de VS kunnen deze bijproducten aan de straatstenen niet kwijt terwijl propeen- en etheentoepassingen in principe makkelijk recycleer-baar zijn. Dit gebeurt nauwelijks omdat de kosten om deze plastics in te zamelen, te scheiden, schoon te maken en opnieuw te gebruiken, niet opwegen op tegen het produceren van gloednieuw plastic. De fabrieken van INEOS zullen naar schatting jaarlijks tussen de 0,8 en 1,5 miljoen ton CO2 uitstoten, los van de broeikasgassen die vrijkomen bij de winning van schaliegas en de uitstoot voor het vervoer ervan.

Volgens Tom Meeuws is er geen vuiltje aan de lucht: ‘De uitstoot van Ineos is geen extra uitstoot want ze wordt opgenomen in het Europese ETS systeem’ luidde zijn tweet. Vanuit de milieubeweging wordt het ETS-systeem, dat de uitstootrechten regelt, al jaren bekritiseerd. Volgens de NGO Carbon Market Watch zijn er hopen te veel emissie allowances in omloop, is de prijs per ton CO2 veel te laag om fossiele brandstoffen te weren en hebben de achterpoortjes waarbij emissie-rechten kunnen verhandeld worden 25 miljard euro opgeleverd.

Niet getreurd. Beide SP.A-schepenen zeggen in feite: het betogen en ‘spijbelen’ moet ophouden, en laat ons voor de rest in alle rust besturen. Wat is met zo’n houding nog het verschil tussen deze vorm van biefstukkensocialisme en de standpunten van sommige klimaatsceptici?

Neem bijvoorbeeld Jean-Marie Dedecker die onlangs een charge tegen het klimaatprotest schreef. Volgens hem is het protest een soort van nieuw evangelie. Om zijn argumenten te ondersteunen verwijst hij naar Richard Tol, die recent nog geïnterviewd werd door Het Laatste Nieuws. Volgens deze klimaateconoom dienen de apocalyptische ideeën enkel om eigen mening meer gewicht te geven.

Belangrijk om hierbij te onthouden is dat Tol geen glacioloog is, maar econoom, gespecialiseerd in econometrische modellen. Hij is met andere woorden een wiskundige hayekiaan. Wie even grasduint weet onmiddellijk waar de klepel hangt bij Richard Tol: ‘Een temperatuurstijging van 2 à 4°C zal positieve gevolgen hebben’. Op de site van De Telegraaf vindt u een bloemlezing van zijn standpunten.

De algemene evolutie ziet er nochtans slecht uit. Net omdat de dimensies van de klimaatcrisis niet kunnen losgekoppeld worden van elkaar hanteren de wetenschappers van het IPCC non-lineaire modellen waaruit ze verschillende scenario’s distilleren. Volgens een recente studie verschenen in wetenschappelijk tijdschrift Nature Climate Change bedraagt de kans dat we deze eeuw onder de +1,5 à +2°C blijven veel kleiner dan de kans dat we ons tussen de 2°C en 4°C zullen bevinden. Boven de +2°C begint de Runaway Climate Change.

Als er nu niet wordt gehandeld zal het binnen tien jaar veel moeilijker zijn om nog doortastende maatregelen te nemen.

De situatie is met andere woorden zeer ernstig en de jonge generatie heeft dat begrepen. Hun wereld zal er niet fraai uitzien en zij hebben gelijk zich boos te maken op de generatie van huidige machtshebbers. Als er nu niet wordt gehandeld zal het binnen tien jaar veel moeilijker zijn om nog doortastende maatregelen te nemen. Dat is precies de kern van de boodschap die de duizenden scholieren samen met Greta Thunberg en Anuna De Wever verkondigen. Het is hoogtijd om in actie te schieten.

Maar regeringen denken nog tijd te kunnen kopen. Ecomodernisten dromen van technologische remedies om kunstmatige regens te veroorzaken, om CO2 te stockeren (geo-engineering). Los van het feit dat men hoegenaamd niet zeker is van de effectiviteit van een ’technische fix’ staat wél vast dat de schaal waarop men – bij ongewijzigd beleid – zal moeten ingrijpen een honderdvoud zal zijn van wat we nu kunnen doen.

Afgaand op de reacties waar de jongeren mee te maken krijgen, vormen de ‘klimaatspijbelaars’ en ‘bosbrossers’ een lastige prik in het onderbewustzijn van veel mensen. Voor een deel valt dit best te begrijpen. Tot op zekere hoogte is dit een neveneffect van een bepaald culpabiliserend verhaal waarbij de consument met de vinger wordt gewezen. Al wie dagelijks rondrijd met zijn auto, vlees eet en een paar keer per jaar het vliegtuig neemt wordt aanzien als een grote vervuiler. Men heeft tot vandaag zich veel te veel beperkt tot het in vraag stellen van het vigerend consumptiepatroon. Hierdoor voelt ‘Werkend Vlaanderen’ zich aangevallen in zijn levensstijl. En om zich van enig schuldgevoel te ontdoen, is ontkenning natuurlijk de makkelijkste weg.

In eerste instantie betreffen de maatregelen die vandaag nodig zijn nochtans niet het consumptiegedrag. Analyse toont aan dat 75% van de vervuiling door (grote) ondernemingen gebeurt. De consument kan weinig kiezen, en voor zover zijn/haar keuze de juiste is zal het pas zeer langzaam effect sorteren. Terwijl de tijd niet aan onze kant staat.

Natuurlijk is het afschaffen van een tankkaart en het afbouwen van bedrijfswagens best nodig, maar dergelijke maatregel is pas klimaatrechtvaardig indien de betrokkenen een rechtstreekse loonsverhoging in de plaats krijgen. En dat lijkt voor organisaties als VOKA of het VBO een ander paar mouwen.

Op Europees niveau moet men het aandurven maritiem transport en luchtverkeer binnen de doelstellingen van COP21 op te nemen. Op Europees vlak is het eveneens perfect mogelijk de afhankelijkheid ten aanzien van fossiele brandstoffen af te bouwen. Het EU-ETS systeem is aan een grondige herziening toe. Hernieuwbare energie zou binnen afzienbare tijd de overheersende energiebron moeten worden. En dan hebben we het niet over gas of kernenergie, maar wel over wind en zonne-energie. Autovrije binnensteden zijn nodig, maar daarnaast moeten containers ook van de baan en maximaal via het spoorwegnet vervoerd worden. Er is nood aan een sterk stedelijk en voorstedelijk openbaar vervoer zodat mobiliteit behouden blijft maar dan zonder auto.

‘Groen geld’

Dit alles vergt een grootschalig investeringsplan. Vandaar het idee van ‘groen geld’, waarbij de Europese Centrale Bank de geldcreatie op gerichte wijze inzet in plaats van in het blinde weg duizenden miljarden uit te strooien boven de financiële markten. Een klimaatbank situeert zich in het verlengde van dergelijke ‘New Green Deal’ en biedt een hefboom om alle actoren financiële draagkracht te verschaffen zodat we binnen 10 jaar een mooi resultaat neerzetten.

Het scholierenprotest heeft de klimaatcrisis op de tafel gelegd. Onze samenleving kampt ook met andere structurele problemen, zoals armoede. Maar geen van beide kan opgelost worden met recepten van de vorige eeuw. We moeten met andere woorden herverdeling nastreven zonder economische groei. Het klimaat én de mensen moeten voorrang krijgen op blinde groei en het tomeloze winstbejag van een kleine minderheid. Er is nood aan een rechtvaardige klimaatwet.

Stephen Bouquin is gewoon hoogleraar sociologie aan de universiteit Parijs-Saclay en is oprichter uitgavenplatform Critica.be. Hij is ‘ecosocialist’ (ex-lid van SP.A) en auteur van ‘Helemaal anders’ en ”Samen Vooruit in Antwerpen’.