‘De fantasie van consumptie zonder vervuiling kunnen we maar best zo snel mogelijk vergeten’

‘We zullen het onvermijdelijk met minder moeten doen als we de strijd tegen de klimaatverandering ernstig willen nemen’, schrijven Kristof Cuadros Perez en Iason Passaris van Climate Response.

De media brengen nu met de regelmaat van de klok slecht nieuws omtrent klimaatverandering. In steeds feller contrast hiermee staat het positieve toekomstbeeld dat gebracht wordt door bedrijven en politici. Een vaak aangehaald principe om deze spreidstand te overbruggen is de belofte van de ‘groene’ of ‘duurzame’ groei: de economie doen groeien en tegelijkertijd de CO₂ uitstoot verminderen. Vandaag beseft ook het grootste Europese netwerk van milieuorganisaties dat globaal gezien de feiten deze groene groei niet staven en er geen reden is te hopen dat dit ooit meer dan een theoretisch idee wordt. Climate Response geeft aan waarom het met minder doen onvermijdelijk wordt en moet worden omarmd als belangrijkste deel van de oplossing.

Stand van zaken

We hebben net, wereldwijd, de warmste juni en juli sinds het begin van de metingen meegemaakt. De voorspellingen leren ons verder dat 2019 het 2^de of 3^de warmste jaar ooit wordt. Niets speciaals meer vergeleken met de voorbije jaren, want 2019 zet zich gewoon mooi in de rij: sinds het begin van de metingen voltrokken de warmste 19 jaren ooit gemeten zich allen in de laatste 21 jaar.

Gevolgen

De waarnemingen in 2018 en 2019 zorgen voor een verdere aanscherping van de voorspellingen over de te verwachten gevolgen van klimaatverandering de komende jaren. En die voorspellingen waren al moeilijk te vatten. Enkele voorbeelden:

• Tegen 2050 worden er door de VN 200 miljoen klimaatvluchtelingen verwacht. Dat is 40 maal de Syrische vluchtenlingencrisis (de grootste vluchtelingencrisis sinds WOII). U hoort het goed, 40 (!) maal …

• Het American Geophysical Union geeft aan dat de Noordpool zal al vanaf 2030-2050 in de zomer ijsvrij zijn. De laatste keer dat dit gebeurde was 2,6 miljoen jaar, toen de voorouder van de mens nog niet rechtop liep.

• De universiteit ETH Zürich berekende dat tegen 2050 wordt het in Brussel zo warm als in Canberra Australië

• Moody’s, 1 van de grootste ratingbureau’s ter wereld, geeft in een recent rapport aan dat tegen 2100 wordt een globale economische schade verwacht ter waarde van meer dan 85% van de huidige wereldeconomie

Goednieuwsshow

Toch blijven heel wat politici en bedrijven ons een plaatje van een mooiere toekomst voorhouden. Als we het maar hard genoeg willen, kunnen we morgen onze huidige levensstijl voeden met 100% hernieuwbare energie, krijgen we te horen. En niet alleen voor ons, ook voor die meer dan 90% van de wereldbevolking die niet de mogelijkheid heeft om rustig een online artikel te lezen. En dat terwijl er bijna geen enkele politicus luidop een algemene koolstoftaks, het onder klimaatexperten breed gedragen, principe van ‘de klimaatvervuiler betaalt’ durft te verkondigen aan zijn kiezer. Want we gaan immers, na decennia van onbestrafte milieuvervuiling, én het klimaat redden, én de huidige 6^de massa-extinctie een halt toe roepen én luchtvervuiling tegen gaan én alle plastics uit de oceaan vissen, allemaal terwijl je loon en je pensioen zal stijgen. Just don’t panic, we’ve got this.

Bedrijven en politici zitten nu eenmaal niet in de business van het verkondigen van slecht nieuws. Zij weten al decennia dat mooie dromen verkopen goede reclame is, zélfs als deze niet stroken met de realiteit. Die blinkende auto in dat prachtige landschap uit de reclame blijkt eerder terecht te komen in een file in Brussel en dat sappige stukje hamburgervlees van op de televisie blijkt eerder een droog lapje schoenzool. Ook politici beloven ons tijdens verkiezingscampagnes de ideale wereld, maar verschuilen zich nadien bij de eerste gelegenheid (al dan niet terecht) achter de complexiteit van ‘het systeem’.

Dit veroorzaakt echter een belangrijk probleem: als je mensen lang genoeg met enkele (al dan niet) goedbedoelde foutieve informatie om de oren slaat, dan gaan ze die op een bepaald moment op zijn minst gedeeltelijk geloven. En dan bots je vroeg of laat ongemeen hard met de realiteit.

Dé maatschappelijke uitdagingen waar we anno 2019 voor staan, zijn best te illustreren aan de hand van het meest geciteerde klimaatscenario.

Opwarming beperken

Wetenschappers raden allemaal in koor aan om ons uiterste best te doen de opwarming tot 1,5°C te beperken. Énkel dan kunnen we het scenario vermijden van honderden miljoenen klimaatvluchtelingen, extreme hitte voor een bijkomende 37% van de bevolking en meer dan 400 miljoen extra mensen die te kampen krijgen met waterschaarste. Om dit scenario te bereiken, mogen we globaal nog maximaal 350 Gton CO₂ uitstoten en dan zijn we door ons volledige koolstofbudget heen. Aan het huidige tempo bereiken we dit punt binnen 8 jaar (ofwel, binnen 2 federale verkiezingen) en mogen we vanaf 2027 geen broeikasgassen meer uitstoten. Op dit moment stoten we namelijk nog steeds elk jaar méér (niet minder) CO₂ uit.

De toekomst is, per definitie, niet perfect voorspelbaar. Maar de kans dat de jonge generatie een mooiere toekomst zal gepresenteerd worden is nu wel ‘lachwekkend’ klein geworden. Zij die vandaag nog steeds anders beweren hebben de feiten niet aan hun zijde. We vervuilen de planeet om onze economie draaiende te houden. Aangezien het eindpunt van economische activiteit consumptie is, hebben we met z’n allen als consumenten de sleutel in handen om een ommekeer in te zetten. De fantasie van consumptie zonder vervuiling kunnen we maar best zo snel mogelijk vergeten: het globaal loskoppelen van consumptie van energieverbruik blijkt fictie.

Voldoening = Realiteit – Verwachting

‘Morgen wordt slechter dan vandaag.’ Als we hier vanuit gaan, liggen meteen twee van de belangrijkste oplossingen.

• Pas wanneer je inziet dat de toekomst er minder rooskleurig uit ziet, kan je beginnen aanvaarden dat die jaarlijkse vliegreis en dat dagelijks stukje vlees nu eenmaal niet meer als vanzelfsprekend te beschouwen zijn. De studie van Cognitieve Dissonantie leert ons dat inzicht in moeilijke waarheden een belangrijke doorbraak kan betekenen in het bespreekbaar maken van gedragswijzigingen.

• Expectation Management: Recent blies een voormalige Chief Business Officer bij Google in zijn boek Solve For Happy en in een virale video terug leven in het principe van Expectation Management. Dit principe leert ons dat voldoening in het leven sterk gelinkt is aan je gestelde verwachtingen. Overstijgt de realiteit de verwachtingen, dan zorgt dit voor een gevoel van geluk en voldoening. Als echter de realiteit minder uitvalt dan de verwachting, dan ben je ontevreden.

In de zoektocht naar meer geluk, leggen we de lat steeds hoger; geluk is nóg verder reizen, nóg groter wonen, nóg meer geld en spullen, … Maar de enige optie, voor ons eigen langdurige geluk én voor de planeet, is het naar beneden bijstellen van onze verwachtingen. Dan zal je merken dat het een pak makkelijker wordt om het overbodige deel van je koolstofvoetafdruk overboord te gooien en dat je overheden en bedrijven automatisch écht zal aanzetten tot verandering.

Kristof Cuadros Perez is Project Manager, ingenieur in de Milieukunde en oprichter van Climate Response. Co-auteurs Iason Passaris en Arnout D’Haese zijn doctor ingenieurs in de Milieuwetenschappen verzorgen mee de wetenschappelijk-inhoudelijke boodschap van Climate Response.