Yves Leterme (CD&V) over de stikstofcrisis: ‘Zuhal Demir is niet geïnteresseerd in de mens achter de landbouwer’

‘Jan Jambon (N-VA) heeft er goed aan gedaan om de pauzeknop in te drukken’, zegt gewezen minister-president Yves Leterme (CD&V).

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) pleegde afgelopen vrijdag spoedoverleg met de partijvoorzitters van N-VA, CD&V en Open VLD. Hij wilde weten of zijn coalitiepartners nog de ambitie hebben om tot een stikstofakkoord te komen. Bij de N-VA vermoeden ze al langer dat de CD&V daar niet meer in geïnteresseerd is. Toch bespeurde Jambon nog enige goede wil, al werd een mogelijk akkoord tot over de krokusvakantie getild.

Voormalig minister-president, premier en partijvoorzitter Yves Leterme (CD&V) volgt de discussie van een afstand. ‘Jambon heeft er goed aan gedaan om de pauzeknop in te drukken’, zegt hij. Zo’n conclaaf met de voorzitters heeft Leterme nooit gehouden in zijn periode aan het Martelaarsplein, tussen 2004 en 2007. ‘Maar als je geen millimeter vooruitgang boekt, lijkt het me logisch om te luisteren naar diegenen die verantwoordelijk zijn voor het regeerakkoord.’

Verdedigt u de houding van uw partij?

Yves Leterme: Voor alle duidelijkheid: ik maak geen deel uit van de partijorganen. Maar ik heb de indruk dat de CD&V zwaarder tilt aan de bezwaren vanuit de landbouwsector dan de bevoegde minister (van Omgeving Zuhal Demir, nvdr). Na het krokusakkoord vorig jaar kwamen maar liefst 20.000 bezwaarschriften binnen. Die zijn niet door machines geschreven, maar door mensen die bezorgd zijn om hun toekomst en hun werk. De Vlaamse christendemocratie is van oudsher de behoeder van de belangen van de landbouwsector.

Laten we het omkeren: de N-VA wijst graag op die historische verantwoordelijkheid van de CD&V, die het stikstofprobleem nooit grondig heeft aangepakt. U bent ook minister van Landbouw geweest.

Leterme: Ik heb voormalig minister-president Geert Bourgeois (N-VA) nochtans nooit horen protesteren tegen onze voorstellen voor de landbouwsector, ook niet toen we samen met de N-VA een kartel vormden, en ook niet toen ik minister van Landbouw was en Bourgeois in mijn regering zat. De N-VA zit bijna 19 jaar onafgebroken in de Vlaamse regering. In tegenstelling tot de federale ploeg beslis je daar veel meer collegiaal en bij consensus, te vergelijken met een schepencollege. Ministers kunnen er minder individueel beslissen, dus elk besluit over de landbouw is ooit mee goedgekeurd door de N-VA. Door telkens uitspraken over het verleden te doen, bewijst minister Demir dat de mens achter de landbouwer haar niet interesseert.

Minister Demir gaat in gesprek met landbouwers. Door het uitblijven van een stikstofakkoord dreigt er bovendien een vergunningenstop. En daar is niemand mee gebaat, ook de boeren niet.

Leterme: Maar de CD&V heeft al veel voorstellen op tafel gelegd om het anders aan te pakken. Onze Vlaamse landbouw is een van de meest flexibele sectoren, dat heeft hij de afgelopen eeuw bewezen. Je kunt mijmeren over kleinschaligheid en een terugkeer naar het verleden, maar we moeten ook naar de economische realiteit kijken.

En die is?

Leterme: We leven in een vrije markt met open grenzen, en met warenhuizen die de prijs zetten. De agrovoedingssector stelt duizenden mensen te werk, dat kun je niet zomaar negeren. Hogeropgeleide stedelingen hebben de voeling met de boer verloren en kijken zelfs op hem neer. Maar ze moeten begrijpen dat de sector bereid is om zich aan te passen wanneer dat past in de logica van economische bedrijvigheid. (op dreef) De landbouw produceert een aantal externe effecten die niet doorberekend zijn in de prijs voor de consument, die wel prijsbewust is, maar niet altijd kwaliteitsbewust. Tegenover de aanpassing van de regels moet dus een correcte vergoeding staan. De belastingbetaler zal nu betalen wat de consument niet bereid is om te betalen, namelijk het herstel van de schade door de intensieve veeteelt. Maar dat geldt ook voor een multinational als ArcelorMittal, die kan rekenen op miljoenen subsidies van de Vlaamse regering om te verduurzamen.

Het draait niet zozeer om principes maar om geld, zegt u?

Leterme: De regering moet voldoen aan de duurzaamheidseisen van Europa, de verduurzaming van de landbouw is cruciaal. De sector weet dat ook. Het ligt in de christendemocratische traditie om rekening houden met de landbouwers. Niet als een abstract gegeven, zoals de groenen soms doen, maar heel concreet: hoe kunnen zij nog op een rendabele manier hun werk doen?

CD&V-voorzitter Sammy Mahdi en landbouwminister Jo Brouns (CD&V) verwijzen ook naar de ‘strategische autonomie’. Lees: geen landbouw betekent dat Vlaanderen overgeleverd is aan het buitenland.

Leterme: Dat vind ik niet het sterkste argument van Mahdi. In onze eenheidsmarkt moeten we strategische autonomie minstens op Europees vlak bekijken. Er is gewoon een economisch belang. Sorry, als men miljoenen investeert in ArcelorMittal, dan gaat dat óók om jobs. Zo moeten we ook naar de landbouwkwestie kijken.

Uw partij spreekt over ‘plantjes’, het ‘Floordambosje’, een vleermuis. Daarmee maakt ze toch een karikatuur van een reëel probleem?

Leterme: Dat soort verwijzingen vind ik ook populistisch.

De N-VA wijst erop dat uw partij bij het krokusakkoord in 2021 wel degelijk tot toegevingen bereid was. Vandaag plots niet meer?

Leterme: De 20.000 bezwaarschriften en het daaropvolgende maatschappelijk debat beïnvloeden onze standpuntbepaling. Verzet tegen verandering is niet nieuw. Vergeet niet dat de landbouw een geschiedenis van betogingen kent. Bij grote boerenbetogingen waren de straten van Brussel soms een waar slagveld. Wanneer men zaken hervormt en lasten oplegt voor een specifieke groep, dan is het normaal dat die reageert. De geldt evenzeer voor de hervorming van de Franse pensioenen als voor de Vlaamse landbouw. De harde politieke strijd verbaast me dus niet.

In welke mate spelen de slechte peilingen voor de CD&V mee in de harde opstelling van uw partij? Ook het Vlaams Belang neemt het op voor de boeren.

Leterme: Dat weet ik niet. Meer dan peilingen speelt de verworteling van onze partij in de 300 steden en gemeenten mee. Ook daar waar de landbouw nog sterk aanwezig is.

U vergeet de rol van de Boerenbond, de landbouworganisatie waarmee uw partij historische banden heeft.

Leterme: Wat mij betreft, is de Boerenbond een van de belangrijkste sociale bewegingen. Hij levert belangrijk werk voor de vaak wanhopige boeren en speelt een positieve rol in het verenigingsleven.

In Nederland leidde het stikstofdebacle tot de opkomst van de BoerBurgerBeweging (BBB), een gloednieuwe partij die het goed doet in de peilingen. Vreest u zo’n politieke tegenreactie bij ons?

Leterme: Zowel in Nederland als in België leidt de politieke versnippering tot grote stress en overgevoeligheid bij beleidspartijen. Breedgeschouderde en uitgebouwde volkspartijen kunnen moeilijke kwesties als het stikstofprobleem beter aanpakken. Ook dat is een element in de behoefte aan politieke hergroepering. Maar dat is een andere discussie.

Tot slot, vreest u voor een vergunningenstop?

Leterme: Die moet vermeden worden. We mogen dus geen tijd verliezen. We moeten de impact van de industrie en de landbouw – maar ook die van de mobiliteit – op het leefmilieu aanpakken. Blijkbaar is de tijd nog niet rijp voor een akkoord, maar ik ben ervan overtuigd dat de partijen eruit zullen komen.