Ook stervende sterren kunnen mogelijk nog planeten voortbrengen, zo blijkt uit onderzoek van internationale wetenschappers onder leiding van de KU Leuven. Tot hiertoe was enkel bekend dat planeten ontstaan rond jonge sterren. De ontdekking kan mogelijk leiden tot een grondige aanpassing van de huidige theorieën over planeetvorming.
Al vrij snel, minder dan tien miljoen jaar, na het ontstaan van de zon is de aarde gevormd. Ook andere planeten in ons zonnestelsel zijn relatief snel ontstaan. Er werd dus aangenomen dat planeten vanuit ‘jonge’ sterren tot stand komen. Nu blijkt dat ook stervende sterren mogelijk planeten kunnen doen ontstaan.
De onderzoekers hebben daarvoor gekeken naar zogenaamde geëvolueerde dubbelsterren in onze Melkweg. Geëvolueerde dubbelsterren zijn twee sterren die rond een gezamenlijk zwaartepunt draaien. Een van de twee sterren is een ster die aan het einde van zijn leven is. Wanneer een enkele ster sterft, katapulteert die het buitenste gedeelde van zijn atmosfeer de ruimte in, waarna hij langzaam uitdooft. Bij dubbelsterren zorgt de zwaartekracht van de nog levende ster er echter voor dat de uitgestoten materie van de stervende ster in een platte roterende schijf rond de twee wordt gedwongen.
Die schijven lijken ook sterk op de schijven die astronomen rond jonge sterren elders in de Melkweg waarnemen. In die platte schijven van de dubbelsterren vonden de onderzoekers ook tekenen van planeetvorming. De wetenschappers onderzochten 85 van zulke dubbelsterrenparen en vonden bij 10 procent een grote ‘caviteit’, wat betekent dat er een grote opening te zien is in de platte schijf.
“Dat wijst erop dat er daar iets rondzweeft dat alle materie ter hoogte van de caviteit bijeen heeft geraapt”, legt sterrenkundige Jacques Kluska (KU Leuven) uit. “Het lijkt erop dat dat het werk is van een planeet.” De onderzoekers zagen bovendien dat bepaalde elementen, zoals ijzer, slechts in beperkte mate aanwezig waren.
“Dat doet vermoeden dat materiedeeltjes rijk aan deze elementen werden weggevangen door een planeet.” De ontdekking komt onverwacht, zegt Kluska. “We deden een inventarisatie van geëvolueerde dubbelsterren in onze Melkweg.
Bijzondere hypothese
Dat we deze hypothese kunnen formuleren, is bijzonder. Het zou betekenen dat de huidige theorieën over planeetvorming aangepast zouden moeten worden.” De astronomen willen hun hypothese zelf gaan verifiëren. Daarvoor zullen ze het tiental dubbelsterrenparen besturderen waarvan de materieschijf een grote caviteit vertoont, met de grote telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili.
De studie is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
