Hoe kijkt Xi Jinping naar de oorlog in Gaza? ‘China lijkt zich te schikken naar de Arabische landen’

China wilde zijn stempel drukken op het Midden-Oosten, maar de oorlog tussen Israël en Hamas verstoort het buitenlandbeleid van Xi Jinping, zegt professor Chinese geschiedenis Shin Kawashima.

China profiteert van de crisis in het Midden-Oosten, meent Shin Kawashima. Hij doceert moderne Chinese geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Universiteit van Tokio, en publiceerde in een boek over de Chinese president Xi Jinping en diens wereldwijde strategie.

De VS concentreren zich momenteel op de crisis in het Midden-Oosten en de oorlog in Oekraïne. Kan China daarvan profiteren om elders zijn ambities waar te maken?

Shin Kawashima: Als Amerika zich op het Midden-Oosten concentreert, neemt de belangstelling voor Oost-Azië af. Dat komt Peking goed uit. Tegelijk had China erop gehoopt om met de Amerikanen samen te werken in het Midden-Oosten en internationaal zijn stempel te drukken door te bemiddelen in de toenadering tussen Iran en Saudi-Arabië. Dat komt in het gedrang door het huidige conflict.

De Amerikaanse president Joe Biden bezocht het Midden-Oosten, Xi ontving de Russische president Vladimir Poetin. Zo werd het contrast tussen de twee kampen weer erg zichtbaar.

Kawashima: China wil tegen 2049 de VS inhalen als supermacht en als zodanig vooral geaccepteerd worden door de ontwikkelingslanden en de opkomende landen. Door Israël openlijk te bekritiseren lijkt China zich aan te passen aan de argumentatie van de Arabische landen. Het klopt dat Xi de indruk van een alliantie tussen China en Rusland wil vermijden, maar Rusland blijft nu eenmaal een belangrijke partner. Xi’s grootste angst is chaos in Rusland. Als Poetin ten val zou komen en er een NAVO-vriendelijke regering in Rusland zou komen, zou dat het slechtste scenario voor China zijn. Daarom steunt hij het regime van Poetin, ook al steunt hij de oorlog tegen Oekraïne niet direct.

China worstelt met grote economische uitdagingen, zoals een vastgoedcrisis en hoge jeugdwerkloosheid. Zou Xi in de verleiding kunnen komen om de aandacht voor die problemen af te leiden door Taiwan aan te vallen?

Kawashima: Zo’n afleidingsmanoeuvre werkt alleen als de invasie dan slaagt. Maar wat gebeurt er als die mislukt? Dan zou de ontevredenheid in het land nog verder toenemen. Xi zal er waarschijnlijk eerder voor kiezen om risico’s te vermijden. Kleine rotseilandjes die door Taiwan worden gecontroleerd veroveren, dat zou makkelijk zijn. Maar het hoofdeiland Taiwan? Daar zijn de risico’s groot.

China maakt ook aanspraak op de Senkaku-eilanden, een onbewoonde eilandengroep in de Oost-Chinese Zee die Japan tot zijn grondgebied rekent. Hoe gevaarlijk is dat conflict?

Kawashima: Ik verwacht geen grootschalige militaire botsing. Maar dat schepen van de kustwacht van beide landen daar met elkaar in botsing komen, zelfs onbedoeld, kan op elk moment gebeuren. Daarom is het belangrijk dat beide partijen elkaar informeren over hun intenties en een escalatie voorkomen, bijvoorbeeld via een hotline.

Tegelijk zou de Japanse regering diplomatiek meer de dialoog met China moeten zoeken. Ze kan een voorbeeld nemen aan de VS. Washington zet de concurrentie met Peking voort, maar het vertrouwen op bilaterale gesprekken blijft bestaan omdat het een militaire botsing wil vermijden en waar nodig wil samenwerken. In vergelijking daarmee zijn de Japanse inspanningen onvoldoende. Maar premier Fumio Kishida wil blijkbaar vermijden dat hij bij het Japanse electoraat Chinavriendelijk zou overkomen.

Japan heeft China geclassificeerd als de ‘grootste strategische uitdaging’. Tegen 2027 wil het twee keer zoveel uitgeven aan conventionele defensie als voorheen. Voor een land dat zich na de nederlaag in de Tweede Wereldoorlog tot pacifisme verplichtte, is dat een historische stap. Zou Japan op een dag zelfs het laatste taboe kunnen doorbreken, en kernwapens plaatsen?

Kawashima: Ik sluit die mogelijkheid voor de nabije toekomst uit. Als reactie op de Russische invasie van Oekraïne koos Kishida duidelijk de kant van het Westen. Zijn inschatting was dat er een soortgelijk conflict zou kunnen uitbreken in Azië, en dat Japan dan afhankelijk zou zijn van westerse hulp. Op dit moment vertrouwt Japan nog altijd op de nucleaire paraplu van de VS. Maar als China zijn aankondiging waarmaakt om het aantal kernkoppen te verviervoudigen tot 1500 in 2035, dan hebben we te maken met een zeer ernstige situatie. Dan zou het militaire machtsevenwicht in Oost-Azië inklappen. Ik kan niet voorspellen hoe Japan dan zou reageren.