'Opschorting van de vaccinpatenten zal globale strijd tegen de coronapandemie niet vooruithelpen'

‘Een opheffing van coronapatenten is une fausse bonne idée’, betoogt Thibault Viaene van de Vrijdaggroep.

Sinds de vaccinatiecampagne in ons land op toerental gekomen is, blijven de coronacijfers gunstig evolueren. De dalende trend in het aantal besmettingen, ziekenhuisopnames en overlijdens stemt tot optimisme. We bonken hoe langer hoe harder op de deur van het rijk der vrijheid.

Dit staat in schril contrast met precaire situatie elders in de wereld. Het coronavirus blijft als een veenbrand woeden in landen als Brazilië, Zuid-Afrika en India, alwaar het virus muteert alsof het een lieve lust is. In de eerste vijf maanden van 2021 werden wereldwijd al meer besmettingen vastgesteld dan in gans 2020 samen. De pandemie lijkt van God los.

Opschorting van de vaccinpatenten zal globale strijd tegen de coronapandemie niet vooruithelpen.

Voorlopig viel slechts 0.3% van de globale vaccinvoorraad te beurt aan lage-inkomenslanden. Terwijl in het Westen de terrassen zoetjesaan terug vollopen, delft men in andere werelddelen massagraven. De hamvraag is: hoe krijgen we meer vaccins in die landen geprikt? Dit noopt de groten der aarde zoals Joe Biden, Bill Gates en paus Franciscus tot de conclusie dat patenten op coronavaccins moeten opgeschort worden.

Een begrijpelijke oproep. We beleven momenteel een sanitaire crisis zonder weerga. Velen voelen duidelijk dat het momentum is gekomen om bepaalde axioma’s binnen de farmaceutische industrie overboord te gooien. Niet in het minst omdat de AstraZenecas, Pfizers en Modernas van deze wereld steevast op royale overheidssteun kunnen rekenen. Dat bepaalde farmaceutische spelers er niet bepaald koosjere patentstrategieën op nahouden, draagt ook bij tot de soms kwalijke reputatie die de sector met zich meedraagt.

Wetenschappelijke tour de force

Laat ons echter niet bijten in de hand die ons voedt. In amper één jaar tijd is de farmaceutische industrie erin geslaagd om verschillende doeltreffende coronavaccins te ontwikkelen, produceren en verdelen. Normaal neemt zo’n proces decennia in beslag. Dit is een ongeziene tour de force van wetenschap, innovatie en internationale samenwerking. Ook is het een misverstand te denken dat er momenteel duizenden vierkante kilometer aan fabrieken klaarstaan om vaccins te produceren, maar het patentensysteem hen stokken in de wielen steekt. De vaccinproductie zet je niet zomaar aan en uit met een schakelaar. Vaccins zijn complexe biologische creaties die langdurige productie- en kwaliteitsprocessen moeten doorlopen. Dit kan enkel binnen de muren van hightech faciliteiten onder de auspiciën van hooggeschoold personeel. Net de schaarste aan personeel en infrastructuur staat meer vaccinproductie in weg, niet het feit dat die vaccins gepatenteerd zijn.

Generische producenten

De farmaceutische sector zet nu reeds alle zeilen bij om de vaccinproductie op te schalen. AstraZeneca, Johnson & Johnson en Novavax zijn in zee gegaan met de grootste generische fabrikanten van Zuid-Afrika en India om op grote schaal vaccins te produceren. Overheden moeten farmabedrijven ertoe bewegen zoveel mogelijk kennis en personeel te delen met lokale producenten door middel van licenties. De crux is om de productie op schalen in die werelddelen die vooralsnog verstoken zijn gebleven van de nodige vaccins.

Gaan patenten op de schop, zetten we dit systeem van licenties en generische productie op de helling en riskeren we een markt die overspoeld wordt door ineffectieve, minderwaardige vaccins. Nu al worden in verschillende landen fake coronavaccins gesignaleerd.

Ook is er een mondiaal tekort aan ruwe grondstoffen die broodnodig zijn voor de vaccinproductie. De precaire toeleveringsketens zullen nog meer onder druk komen te staan door een inefficiënt gebruik van grondstoffen. Willen we dat er op korte termijn meer vaccins bij meer mensen geprikt worden, moeten schaarse middelen het meest efficiënt ingezet worden.

Ook op de lange termijn kan een patentopheffing schadelijk blijken. Patenten fungeren als economische incentive voor de enorme risico’s die farmaceutische bedrijven nemen in onderzoek en ontwikkeling van levensreddende medicijnen en behandelingen. Moderna- en Pfizervaccins maken bijvoorbeeld gebruik van de revolutionaire mRNA-technologie. Het vergde jaren en miljarden Euro’s om die technologie te ontwikkelen, zonder enige garantie op succes. Slechts een minimaal aantal klinische onderzoeken resulteert op het einde van de rit immers in een werkend medicijn. Mogelijks zorgt mRA-technologie voor een doorbraak in de strijd tegen kanker, Alzheimer en hart-en vaatziekten.

Patenten zorgen voor rechtszekerheid, gezonde risico-allocatie en de continue prikkel om te blijven innoveren. Laat ons niet aan de tak zagen waar we zelf opzitten.