‘We moeten levens boven winst durven stellen in deze gezondheidscrisis’, schrijft europarlementslid Marc Botenga (PVDA). ‘Hoe sneller we het patentrecht openbreken, hoe sneller we de productie van vaccins kunnen opdrijven.’
“Covid-19 vaccins zouden publiek goed moeten zijn. Geen patenten, geen monopolies.” Als de voormalige voorzitster van OpenVLD op Twitter een standpunt van de PVDA overneemt, dan beweegt er iets. De arrogantie van AstraZeneca hielp natuurlijk een handje. Het bedrijf schroefde deze week vaccinleveringen unilateraal terug, lekte vervolgens in de pers een geheime contractclausule, en weigerde dan zelfs even daarover uitleg te geven aan de Europese Commissie. De Europese Commissie reageerde nauwelijks. Op basis van voorgelegde productieaantallen en leveringstabellen, vermoedde de Commissie nochtans niets minder dan contractbreuk. AstraZeneca zou vaccins die met Europees geld geproduceerd werden, mogelijk prioritair aan andere landen leveren. Dergelijk vermoeden rees een eerste keer in december tegenover Pfizer. De farmareus meldde productieproblemen, maar het veel meer betalende Israël, dat ook gewillig medische gegevens met Pfizer deelt, wél met vaccins overspoelde. Nu lijkt met name Saoedi-Arabië, in ruil voor een hogere prijs, vlot AstraZeneca vaccin binnen te rijven. Maar ook het zeer nabije Verenigd Koninkrijk lijkt niet te lijden onder leveringsproblemen.
Dat farmabedrijven hun vaccin het liefst verkopen aan de hoogste bieder is geen verrassing. De mooie beloftes van een paar maanden geleden, dat niemand winst wilde maken op het vaccin, zijn weer veilig opgeborgen. Voor de farmabusiness moet een shotje winst opbrengen. Zes dosissen in een flacon? Dat is dan 20 % meer winst. De schijnbare onmacht van de Europese Commissie daarentegen is schokkend. We weten ondertussen dat de contracten die de Commissie onderhandelde voor de vooraankoop van vaccins, bijzonder voordelig zijn voor de industrie. Nadat onderzoek en ontwikkeling grotendeels met publieke fondsen betaald werd, namen de Europese Unie en de lidstaten ook het investeringsrisico en het financieel risico in geval van verborgen gebreken op zich. Zo betaalden we al vier keer voor het vaccin. Pascal Soriot van AstraZeneca beweerde boudweg dat daar niet eens een resultaatsverbintenis tegenover stond. Na maandenlang alle transparantie geweigerd te hebben, eiste zelfs de Commissie nu plots de publicatie van de contracten.
Het is tijd om de vaccinpatenten open te breken.
De Europese Commissie leverde vervolgens ook nog het intellectueel eigendom van het vaccin helemaal over aan de farmabedrijven. De eigenaar van het vaccin beslist hoeveel vaccin er geproduceerd wordt, en aan welke prijs dat verkocht wordt. Interessant voor de aandeelhouders van BigPharma, georganiseerde machteloosheid voor de overheid. De Amerikaanse overheid behield daarentegen wél bepaalde eigendomsrechten op het Moderna-vaccin. In ruil voor de openbare financiering, had de Europese Unie de farmaceutische industrie ertoe kunnen verplichten de technologie te delen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zette daarvoor in april een platform op, de Covid-19 Technology Access Pool (C-TAP). Voorlopig blijft deelname daaraan voor de farma-industrie vrijwillig. Gevolg: in januari 2021 heeft de C-TAP nog niet één bijdrage ontvangen. Een lege doos.
Dat kan en moet anders. De derde golf komt eraan. We hebben méér vaccins nodig. Dat is een race tegen de tijd. We moeten levens boven winst durven stellen. Binnen de Wereldhandelsorganisatie liggen concrete pistes op tafel. Met de steun van meer dan honderd landen stellen India en Zuid-Afrika voor octrooien op Covid-19-vaccins dringend op te schorten zodat de productie kan opgeschaald worden. Heel veel van die landen kunnen in het huidige model zelfs niet van een vaccin dromen. De Europese Unie en lidstaten saboteren dit voorstel al maanden.
Ook regeringen hebben een instrument tot hun beschikking: dwanglicenties. Dit houdt in dat het bedrijf dat het patent bezit, verplicht wordt andere bedrijven toe te laten het vaccin te produceren. Dergelijke dwanglicenties zijn een bevoegdheid van de lidstaten. Duitsland en Hongarije pasten recent hun wetgeving in die zin aan. De Europese Commissie kan ook de wereldwijde handel in vaccins die onder dwanglicenties geproduceerd werden vergemakkelijken, door nu eindelijk artikel 31bis van het TRIPS-verdrag op intellectuele eigendom toe te passen. Tot nu toe weigert Europa deze versoepelingen te gebruiken.
We staan dus helemaal niet machteloos tegenover de grote farmabedrijven. Natuurlijk hebben we de productie van onder meer Pfizer en AstraZeneca nodig, en de reële productiekosten kunnen ook vergoed worden. Maar we betaalden al vier keer voor het vaccin. We hebben lang genoeg gewacht. Hoe sneller we het patentrecht openbreken, hoe sneller we de productie opdrijven. Dat vragen we ook met een Europees Burgerinitiatief #Right2Cure, gelanceerd door een brede coalitie van burgers, vakbonden en NGO’s doorheen Europa. Dat betekent minder dividenden voor de aandeelhouders, maar meer vaccins voor iedereen. Levensreddend. Zowel binnen als buiten Europa. De technische en politieke instrumenten liggen op tafel. Tijd om ze te gebruiken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier