‘No time to die: wat zijn de gevaren voor de Vivaldi-coalitie?’

‘De Croo I – of Vandenbroucke I – staat met de bestrijding van de pandemie voor een extreme uitdaging en daarmee is oppositie voeren niet echt gemakkelijk’, schrijft Herman Matthijs (VUB/UGent). Maar er zijn wel degelijk gevaren.

De reeds lang aangekondigde nieuwste James Bond-film wordt dan toch gelanceerd in 2021 en de titel is wel toepasselijk in deze pandemietijden: No time to die. Want er is geen tijd om te sterven, de problemen zijn torenhoog. Wat zijn de gevaren voor de politieke partijen van de federale Vivaldi-coalitie in het tweede jaar van de covid-19 pandemie?

Vijf bedenkingen vooraf

• Met rond de 20.000 doden als gevolg van corona staat dit land al maanden aan de top van de lijst die de Johns Hopkins-universiteit opmaakt. Daarmee wordt er geen reclame gemaakt op deze aardbol voor ons land. Deze slechte score kost zeker de volgende jaren imago, investeringen en toeristen.

• De lockdown van het economisch stelsel zal de budgettaire factuur van ons land veel hoger doen oplopen dan elders. Men had beter een serieuze studie gemaakt over de Nederlandse en Zweedse aanpak. Globaal zal de regering het moeten hebben van een grotere economische groei dan de afgelopen jaren. Als die er niet komt, worden de verkiezingen van 2024 een groots probleem. Maar als er een serieuze economische inhaaloperatie komt, heeft de oppositie een probleem voor de volgende verkiezingen.

• De aankoop van de vaccins is bepaald geen voorbeeld van transparantie. Zo kan men niet antwoorden waarom er zo een groot verschil zit op de kostprijs tussen de vaccins van AstraZeneca en Pfizer. De Europese Unie bestelt honderden miljoenen van het duurste vaccin, maar heeft geen garantie dat die ooit op tijd gaan geleverd worden. Op hetzelfde moment vecht men nog eens een brexitruzie uit met de Britten om de erkenning van het AstraZeneca-vaccin op de lange baan te schuiven. Als het gaat over het niveau van de vaccinatie kan men nog een les leren bij de Britten.

• De vaccinatieplanning is helemaal een onverkoopbaar verhaal. Leg maar uit dat het ziekenhuispersoneel en de dokters niet als eersten worden gevaccineerd. Die opmerking geldt ook voor de brandweerdiensten. Dat zal de regeringspartijen zeker geen stemmen opleveren. Ook de covid-premie voor het verplegend personeel is de mensen in hun gezicht uitlachen, van de 788 euro bruto krijgt men 323 euro netto. In Nederland krijgt men 1.000 euro netto.

• Is men wel zeker dat men iedereen in 2021 gaat kunnen vaccineren? Wat als dat niet gaat gebeuren, wat een meer dan realistisch scenario is? Maar de regering heeft wel de goede beslissing genomen om de vaccinatie niet verplicht te maken. Als men bestellingen met belastinggeld plaatst bij zes bedrijven: AstraZeneca-Oxford (Brits-Zweeds), Pfizer-BioNTech (Amerikaans-Duits), Moderna (Amerikaans), Johnson & Johnson (Amerikaans), Curevac (Duits) dan moet men de mensen ook de keuze geven welk vaccin ze willen.

De regeringspartijen

Deze Vivaldi-regering, of De Croo I de jure of Vandenbroucke I de facto, staat met de bestrijding van de pandemie uiteraard voor een extreme uitdaging en daarmee is oppositie voeren niet echt gemakkelijk. Alhoewel de Vlaamse regering kansen genoeg heeft gehad om in de gaten te springen, heeft ze dat steeds nagelaten. Die politieke winterslaap van de Vlaamse regering komt de federale regering meer dan goed uit. Bovendien zijn er een aantal partijen in deze coalitie, die mathematisch niet nodig zijn (bijvoorbeeld Groen en SP.A) en dat verzwakt hun positie.

De Groenen zitten federaal terug in de regering, maar de eerste peilingen waren een tegenvaller. Het verschil tussen Ecolo en Groen is ook hun al dan niet deelname aan de regeringen van de deelstaten. Groen blijft ook geconfronteerd met de interne ruzies over de toebedeling van de ministerfuncties. Maar de electorale punten waarop deze partijen nog moeten scoren zijn nog niet beslecht: de sluiting van de kerncentrales en migratie. Voor Groen is de opgang van de Vlaamse socialisten met voorzitter Conner Rousseau een bijkomend probleem.

De SP.A komt beter uit de peilingen dan vroeger. Desalniettemin heeft de partij sinds kort een probleem door het interview van viroloog Marc Van Ranst in Humo. Want die beweert daarin dat SP.A-voorzitter Rousseau hem heeft gepolst voor een ministerschap. Is de leidende persoon van deze regeringsploeg, Frank Vandenbroucke, dan de tweede keuze geweest? Dat zorgt zeker voor de nodige interne spanningen, net zoals het feit dat niet iedereen in de SP.A opgetogen is met de terugkeer van Vandenbroucke. Zijn politieke positie zal afhangen van de efficiëntie van de vaccinatiecampagne. Met een derde plaats en winst in de peilingen kan deze partij met goede moed het jaar inzetten. De SP.A-winst gaat ten koste van de Groenen en de communisten van PVDA-PTB.

De PS is terug aan de federale macht en daardoor zit deze partij in elke mogelijke beleidsploeg. Het ideale is ook dat Ecolo erbij is en dat enkel de communisten de oppositie vormen op links. Het feit dat de PS de grootste partij is in deze regering én ook erg belangrijke bevoegdheden heeft, plaats deze partij aan het roer van het beleid.

De CD&V heeft een risico genomen door in de regering te treden zonder personen met ervaring op dit vlak. Deze partij zit ook in de Vlaamse regering, maar dat heeft nog niet tot problemen geleid. De politieke vraag die zich stelt, is hoe deze partij een stempel kan drukken op deze zeven-partijen-coalitie. Een blijvend probleem zijn de dossiers van abortus en euthanasie.

De Open VLD leidt een linksere regering en dat ligt zeker niet geweldig bij de traditionele blauwe achterban. Hier komt het erop aan om het premierschap te verzilveren en fiscaal niet uit de bocht te vliegen met allerlei nieuwe alsook hogere taksen.

De MR zit in een veel zwakkere positie met maar twee ministers. Dat heeft al geleid tot veel interne ruzies. De energie zal moeten komen van de voetbal-voorzitter: GLB, Georges-Louis Bouchez. Het is hopen op niet te veel onrust bij de middenstand-achterban. Maar de MR heeft wel het voordeel van het feit dat ze op rechts geen enkele concurrentie heeft.

De oppositie

Langs Franstalige kant is de oppositie het ideale scenario voor de PTB, want deze partij kan rustig politiek schieten op de PS en Ecolo. De Vlaamse kameraden PVDA staan er minder goed voor door de opgang van de SP.A.

De N-VA zit in de laatste peiling onder de 20 procent en dat is een politiek probleem. Ook al omdat de Vlaamse regering niet draait. Bovendien is het maar de vraag of de voortdurende ruzies met de liberalen en het ‘neen’ tegen het Vaams Belang electoraal iets gaan opbrengen. Het is ook wachten op het antwoord van N-VA ten aanzien van het idee van een staatshervorming met vier deelstaten op basis van artrikel 35 van de grondwet.

Rest nog de virtueel grootse partij van dit koninkrijk: het Vlaams Belang. Blijkbaar is dit nog de enige partij, die in Vlaanderen boven de 20 procent wordt gepeild. De huidige samenstelling van de coalitie en een verzwakte N-VA zijn een ideaal scenario voor deze partij. De vraag is of deze partij tezamen met de N-VA, in mei 2024, de Vlaamse regeringsvorming gaat blokkeren? Een actuelere vraag is of de vier Vlaamse Vivaldisten (Open VLD, SP.A, CD&V en Groen) een poging gaan doen om de Vlaamse regering en cours de route over te nemen ?

Conclusie

Het niveau waarmee deze federale regering geld uitdeelt, gaat eerder vroeg dan laat tot de nodige problemen leiden. Normaliter gaat de zomer 2022 wat normaler worden en dan zullen de facturen op tafel komen en meteen ook de budgettaire tegenstellingen over hoe dat men dit gaat oplossen. Dus politieke rust dus nog wel even duren, maar de opmaak van de begroting 2023 zal de vraag beantwoorden of de Vivaldi-regering de rit uitdoet of gaat stranden voor de zomer 2023 met vervroegde verkiezingen.