Terre-en-vue, de coöperatieve die grond gemeenschappelijk maakt

Al tien jaar koopt Terre-en-vue landbouwgronden aan in Wallonië en steunt het agro-ecologische projecten. Een coöperatieve gebaseerd op het spaargeld van burgers, de korte keten en respect voor het milieu.

Wavreille, Rochefort. Aan de rand van het dorp grazen een honderdtal Blonde d’Aquitaine- runderen op de weiden van de Famenne. Voor de weg duiken de stenen muren van de Marion-boerderij op, een biologisch familiebedrijf dat binnenkort tien hectare land moet inleveren dat gepacht wordt door boer Claude. Dit is waar het verhaal begint. 2012. Mensen raken in paniek over het einde van de wereld in december, de Costa Concordia loopt voor de kust van Italië aan de grond en Vladimir Poetin wint de Russische presidentsverkiezingen met 63,6% van de stemmen. Je zou van minder pessimistisch worden. En toch zijn er die aan de toekomst denken.

Eerste project voor het piepjonge Terre-en-vue. Door haar coöperatieve structuur geeft het iedereen die dat wil de kans een deel van haar maatschappelijk kapitaal te verwerven. Met dit spaargeld van de burger kan Terre-en-vue grond kopen. En kan Claude van de Marion-boerderij zijn kudde weer loslaten. Gras gegarandeerd, zonder speculatie.

Voedingsbodem

Landbouwgrond in Wallonië is duur. ‘We zien een sterke stijging van de grondprijzen. Ze zijn de laatste tien jaar gemiddeld verdrievoudigd’, zegt Mary Guillaume van Terre-en-Vue. Het land rendabel maken, is allesbehalve zeker en dit proces zou 100 tot 200 jaar duren. Door de toenemende verstedelijking worden veel gebieden niet meer gebruikt voor voedselproductie. Dit is waar Terre-en-vue tussenkomt. Het maakt van land een gemeenschappelijk goed, door het te kopen en speculatie te vermijden.

De organisatie wil de toegang tot land vergemakkelijken voor agro-ecologische projecten, die zonder de steun van de burger niet zouden bestaan. Vandaag, tien jaar na het pilootproject van de Marion-boerderij, heeft de organisatie meer dan 2.300 coöperanten, iets meer dan 4 miljoen euro maatschappelijk kapitaal en een dertigtal ondersteunde projecten die voldoen aan een nauwkeurig bestek.

Het gaat om initiatieven van professionele landbouwers die de regels van bio en korte keten respecteren. Economisch leefbare voorstellen, die het milieu beschermen en de manier waarop we produceren, consumeren en het land bezetten, herzien. Terre-en-vue steunt al wie zich inzet voor een duurzame voedselproductie en voor de terugkeer naar een menselijke schaal.

‘De voorbije 30 jaar is het landbouwmodel geëvolueerd. We zijn bijna 70% van de landbouwbedrijven in het Waalse Gewest kwijtgeraakt, en tegelijkertijd is hun gemiddelde oppervlakte verdubbeld’, zegt Mary Guillaume. Van 30 tot 60 hectare per boerderij. Er doet zich een dubbel fenomeen voor, een beweging die de uitbreiding van landbouwbedrijven en de concentratie van grond combineert. Minder spelers op de markt, maar wel grotere. Meer financiële speculatie, duurdere gronden en landbouwers die met pensioen gaan zonder dat ze iemand hebben die hun bedrijf overneemt. ‘We zijn er ook om mensen uit het vak met elkaar in contact te brengen, banden te smeden en ervoor te zorgen dat land wordt doorgegeven tussen jong en oud.’ Meer dan de helft van de actieve landbouwers is ouder dan 50 jaar en velen onder hen hebben niemand om hun terreinen aan na te laten.

Collectieve landbouw

‘Vroeger zaten we aan de overkant van de straat, in de gebouwen van See You’, vertelt Mary Guillaume. Sindsdien is Terre-en-vue verhuisd naar de overkant van de Kroonlaan. Binnen worden de neonlichten van het Brusselse kantoor van de organisatie weerspiegeld in een laptop. De Zoom-verbinding is moeilijk, maar doet het uiteindelijk toch. Floriane Heyden verschijnt. Buiten regent het. Ze maakt deel uit van Ferme des Arondes, een collectief project. De naam komt van het woord ‘hirondelles’ (zwaluwen), in het plaatselijke dialect van Profondeville. ‘Toen we voorstelden het land en de gebouwen over te nemen, vroeg de vorige eigenaar ons de zwaluwnesten te beschermen. Dat was belangrijk voor haar man.’ En ook voor Floriane.

Dit is een nieuwe vorm van landbouwproductie. Het gemeenschappelijk maken van ruimte, infrastructuur en fondsen tussen verschillende producenten. Van bakkerij en champignons tot groenten telen en geiten fokken. De hele productie- en verwerkingsketen gebeurt ter plaatse, van graan tot zuurdesembrood. Synergieën die elkaar aanvullen en een solidariteit die ingaat tegen de eenzaamheid van de landbouw.

De Ferme des Arondes en haar landbouwerscollectief zijn het laatste project onder leiding van Terre-en-vue. Ook hier wordt de aankoop van alle landbouwgrond en gebouwen gefinancierd door het nemen van aandelen in de coöperatieve. ‘Het is heel belangrijk dat we ons duurzaam kunnen vestigen om te investeren in onze activiteiten. De meesten van ons werkten op kleine stukjes land met onzekere contracten’, zegt Floriane Heyden. In één week werd 16% van het benodigde miljoen euro bijeengebracht.

In tien jaar tijd is Terre-en-vue van schaal veranderd. Vandaag is het een coöperatieve, een vzw en een stichting die giften ontvangt van particulieren. Ze werkt samen met de verschillende overheden, om die bewust te maken van hoe ze de grond gebruiken waarvan ze eigenaar zijn. Om die te vrijwaren van speculatie en verstedelijking, en een gezonde ecologische toekomst te garanderen. Dankzij agro-ecologische boerderijen, bijvoorbeeld.