‘Voor twee van de drie kiezers die de N-VA verloor, was ‘asiel en migratie’ doorslaggevend’

‘De partij van Bart De Wever had gelijk om op ‘asiel en migratie’ te focussen, maar het begeleidende discours gaf vooral concurrent Vlaams Belang wind in de zeilen’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Uit het omstandige en zeer gedetailleerde postelectorale onderzoek dat Knack deze week publiceert, valt veel te leren. Dat de N-VA op 26 mei nogal wat kiezers verloren heeft aan het Vlaams Belang was al duidelijk. Het rapport geeft nu ook aan waarom. Ten eerste speelt de desillusie na de luide belofte van verandering. Dat is een bekend fenomeen: met de belofte van verandering gaat elke uitdager de boer op. Als hij vervolgens in de regering belandt, blijkt hij daar uiteindelijk veel minder te kunnen realiseren dan was beloofd. Bij de volgende verkiezingen wordt hij afgestraft voor het verschil tussen wat beloofd werd – doorgaans te veel – en wat ervan terechtgekomen is – altijd te weinig.

Maar ook een andere, specifiekere verklaring springt in het oog. Voor maar liefst twee van de drie kiezers die de N-VA verloor, was het thema asiel en migratie doorslaggevend. Dat is een overdonderend grote groep. Als er één reden is waarom de N-VA de verkiezingen heeft verloren, dan is die hier te vinden. Zoals de analisten van onderzoeksbureau Kantar het verwoorden: de kiezers die de N-VA op 26 mei kwijtspeelde, ‘vonden in het asielbeleid van Theo Francken misschien wel de woorden maar onvoldoende de daden en de integriteit (de visakwestie) die hun continu aangewakkerde ongerustheid omtrent de vluchtelingenstromen konden wegnemen’.

Het werd vaak gezegd, maar niet geloofd: wie angst aanwakkert, zoals Francken dat jarenlang in het migratiedossier heeft gedaan, en tegelijk geen wonderoplossing voor de problemen kan aandragen, valt in de put die hij zelf heeft gegraven. Tegelijk blijkt uit het onderzoek ook dat migratie wel degelijk een uiterst belangrijk verkiezingsthema was. De partij van Bart De Wever had dus gelijk om daarop te focussen, maar het begeleidende discours gaf vooral concurrent Vlaams Belang wind in de zeilen. Had de N-VA beter kunnen scoren door de angsten van de bevolking ernstig te nemen, en tegelijk minder ranzig uit te halen? Voor een solide, migratiekritische en toch realistische volkspartij lijkt er nog een mooie toekomst te zijn. Uit het rapport van Kantar blijkt dat de N-VA nog een aardige groeimarge heeft. Zeker kiezers van CD&V, Open VLD en VB zien in de N-VA een mogelijk alternatief.

Dat rooskleurige toekomstbeeld is helemaal afwezig bij een aantal concurrenten. Het postelectorale rapport geeft een inkijk in het verhaal achter de neergang van de zogenoemde traditionele partijen, een proces dat, een paar opflakkeringen niet te na gesproken, nu al decennia aan de gang is. CD&V, SP.A en Open VLD deelden bij de laatste verkiezingen opnieuw in de klappen. Bovendien, zo blijkt nu uit het rapport, is hun groeimarge kleiner dan die van N-VA of VB. En wat erger is: de stemmen die ze dan toch nog binnenhalen, komen niet zelden van kiezers die uit gewoonte op de partij stemmen, zonder al te veel enthousiasme. Een gewoonte, dus, die ze op een gegeven moment ook wel eens zouden kunnen laten schieten.

Als gebrek aan geestdrift al een probleem is, dan hebben de klassieke partijen ook nog eens af te rekenen met groeiende aversie. Nogal wat kiezers staan niet neutraal of onverschillig tegenover het aanbod van die partijen, maar keren zich er categorisch van af. Waar de aversie tegenover de N-VA stagneert, groeit die voor de CD&V en de SP.A – en ook voor Groen.

In uitdagende tijden halen kiezers hun schouders niet meer op voor partijen die niet uit de verf komen, ze zetten zich ertegen af. Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten lijkt dat te beseffen: samen met het politieke beest Bart Somers zet ze zich steeds nadrukkelijker af tegen de N-VA, precies daar waar de partij van Bart De Wever de overlap met het VB zoekt. De uitspraak van minister-president Jan Jambon (N-VA) over de asielzoekers die met hun kinderbijslag een huis zouden kunnen kopen – quod non – noemde ze zonder omwegen ‘een flauw doorslagje van een extreemrechts broodjeaapverhaal’.

De twee andere partijen zitten een beetje te zoeken naar een antwoord. De nieuwe CD&V-voorzitter Joachim Coens kijkt de kat uit de boom en zit minstens tot volgende week opgesloten in zijn informateursrol. Conner Rousseau, de nieuwe SP.A-voorzitter, lijkt nog op zoek naar een verhaal. Het voordeel van de twijfel hebben ze allebei misschien nog net. Maar lang blijft dat niet duren.