‘Het creatieve proces niét belonen, is nefast voor onze culturele rijkdom en onze kenniseconomie’

Op 23 april is het Unesco World Book and Copyright Day. Op die dag worden boeken en lezen in de kijker gezet. Auteur Geert Hoste  Vlaanderen en legt uit waarom een goeie wetgeving voor auteursrechten belangrijk is.

Leuke foto op Insta? Even delen met een collega! Grappige cartoon gezien? Opslaan voor een Power Point. Slimme oneliner gelezen op Twitter? Snel doorsturen naar een klant. We vinden het zo gewoon. En die waarschuwing van Google dat ‘Afbeeldingen auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn’? Dat trekken we ons niet aan.

Zondag 23 april is het Unesco World Book and Copyright Day. Op die dag worden boeken en lezen in de kijker gezet. Dit jaar vragen Belgische auteurs en uitgevers aandacht voor auteursrechten. Teksten, quotes, cartoons en foto’s kopiëren en delen we aan de lopende band. We doen dat vooral digitaal – naar schatting 90% van het gebruik van teksten en beelden door ondernemingen en zelfstandigen is vandaag digitaal. In België zijn er 60.000 auteurs, schrijvers en journalisten en 400 uitgeverijen. Volgens sommige politici zijn dat mensen die beter een job hadden geleerd. Economen noemen het een industrie: “De creatieve sector is goed voor 5,89% van de bruto toegevoegde waarde van Vlaams gewest en 11,88% van de totale omzet van Vlaams gewest.”. 

Vorige week zat ik in de zaal toen in Den Haag President Macron zijn visie voor Europa uit de doeken deed. Hij stelt dat het belangrijk is dat Europa haar eigen industrie ontwikkelt. Hij doelde op vliegtuigen en auto’s, op de agro-industrie en op de creatieve industrie. Het creëren van nieuwe ideeën en producten moet Europa onderscheiden van de economische grootmachten Amerika en China. Belgische topbedrijven, universiteiten en start ups proberen een voet tussen de deur te krijgen. Vlaamse auteurs, kunstenaars, cartoonisten en fotografen blijven niet onopgemerkt in de internationale media. Dagelijks lezen we een bericht van een landgenoot die viraal gaat op het internet. Bravo! Je moet het maar doen: een woord of beeld produceren dat inspireert, doet lachen of wenkbrauwen doet fronsen. Maar wat levert dat klakkeloos kopiëren en delen de auteur zelf op?

De meeste auteurs en uitgevers zijn niet sterk genoeg om hun eigen rechten te verdedigen . Gelukkig is er in ons land een goede wetgeving ‘Intellectuele eigendom’, voor auteursrechten. Reprobel – de centrale auteursrechtenorganisatie voor teksten en beelden – berekende dat in 2022 slechts 50.000 Belgische ondernemingen en zelfstandigen het gebruik van auteursrechten wettelijk in orde hebben. 120.000 anderen zijn permanent in overtreding, zeker in de digitale wereld. Vaak zonder te beseffen dat ze voor elke kopie, elke digitale verspreiding en elke Power Point presentatie een auteursrechtelijke licentie nodig hebben. Ook als dat werk vrij circuleert op het internet. Ze riskeren een boete voor elke cartoon van Lecttr of Jeroom die ze delen. Een artikel of een uittreksel uit een boek overnemen en doorsturen naar een klant of collega? Mag niet zomaar. Zelfs een van het net geplukte foto van een kat met een hoedje die op de harde schijf of smartphone van het bedrijf staat, is strafbaar, zonder licentie. 

Van huis uit werken heeft voor een stroomversnelling van digitaal kopiëren en delen gezorgd. Bedrijven zetten ook steeds meer in op het beperken van hun papierberg om ecologische redenen, en terecht. Door de traceerbaarheid van teksten en foto’s krijgen steeds meer bedrijven aanmaningen van advocatenkantoren of deurwaarders. Elke inbreuk op het auteursrecht kost al snel honderden euro’s. Per foto of tekst. 

Het internet is een auteursrechtelijk mijnenveld met miljoenen bronwerken. Doordat de jungle van het internet het onmogelijk maakt om te achterhalen wie wat waarvoor heeft gebruikt, werd dit centraal georganiseerd. In België betaalt een zelfstandige niet meer dan 40 euro per jaar aan Reprobel voor een combilicentie. Dit dekt papieren en digitale kopieën en digitaal delen voor Belgische én buitenlandse teksten en beelden. De auteursvereniging zorgt ervoor dat auteurs en uitgevers een faire vergoeding ontvangen voor het gebruik van die werken. Fotografen, illustratoren, cartoonisten, onderzoekers en lesgevers , filosofen, schrijvers, dichters, journalisten en zelfs grappenmakers leven voor een stuk van de auteursrechten. Want artiesten krijgen geen extra bonussen op hun pensioen. 

Daar wil World Book and Copyright Day de aandacht op vestigen. Want het creatieve proces niet belonen, is nefast voor onze culturele rijkdom en onze kenniseconomie.  Daarom deze warme oproep in naam van mijn collega’s: maak uw combilicentie in orde. Oh ja, het bedrag is fiscaal aftrekbaar en via je sectororganisatie (UNIZO en andere) krijg je meestal nog een aantrekkelijke korting. 

Do the right thing: do the copyright thing!

Geert Hoste is auteur en Ambassadeur voor de Vlaamse World Copyright Day.