Guillaume Lys, advocaat van terreurslachtoffers 22 maart 2016: ‘België kan veel leren van Parijs’

De Brusselse advocaat Guillaume Lys vertegenwoordigt slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel. Hij hoopt dat het proces dat in oktober op de NAVO-site aanvangt even sereen zal verlopen als het recente terreurproces in Parijs.

Na een proces van tien maanden heeft het speciale assisenhof in Parijs vorige week straffen van vier jaar tot levenslang uitgesproken tegen de verdachten van de terreuraanslagen van 13 november 2015 in de Franse hoofdstad. Hoofdbeklaagde Salah Abdeslam kan in principe nooit meer de gevangenis verlaten. Behalve in oktober, wanneer in Brussel het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 aanvangt. ‘Dit was een proces onder hoogspanning, met heel veel emoties’, zegt de jonge Brusselse advocaat Guillaume Lys. Hij vertegenwoordigt de Belgische slachtoffervereniging V-Europe en heeft het proces in Parijs op de voet gevolgd. ‘Er werd gevreesd dat het uit de hand zou lopen. Maar het is allemaal heel sereen gegaan. Er zijn geen uitbarstingen geweest die de rechtsgang hebben belemmerd. Dat is een heuglijk feit.’

Wat kan België leren van het proces in Parijs?

Guillaume Lys: Men had veel eerder naar Frankrijk moeten kijken, waar ze al langer ervaring hebben met terreuraanslagen. Voor de opvang van de slachtoffers, maar ook voor de schadeloosstelling. Daar heb ik in Frankrijk geen enkele klacht over gehoord. De chaotische manier waarop dat in België is verlopen heeft onherroepelijke schade veroorzaakt. Wij hebben dat slecht gedaan, er is geen andere manier om het te zeggen. Hopelijk heeft men die les nu geleerd voor de organisatie van het proces.

In Parijs is oud-president François Hollande komen getuigen. Zullen onze politici dat ook doen?

Eén groot verschil is dat er in Brussel een volksjury zal zijn. In Parijs zijn dat in terrorismedossiers altijd beroepsmagistraten, het gevolg van bedreigingen tegen juryleden in het verleden.

Lys: Daar is veel debat over geweest, ja. Behalve de bedreigingen is er de vrees dat een volksjury niet in staat zal zijn om zo’n complex dossier te behandelen. Maar die kritiek was er ook bij het proces over de aanslag tegen het Joods museum in Brussel. Uiteindelijk hebben die juryleden uitstekend werk verricht. En hun veiligheid is nooit in het gedrang gekomen.

Het is ook belangrijk dat men in België juist niet aan een ‘justice d’exception’ doet. Dat men zou zeggen: wat hier is gebeurd, is zo erg dat we het helemaal anders gaan doen dan gewoonlijk. Een normale rechtsgang is ook een signaal. Het zegt dat wij vertrouwen hebben in onze rechtsstaat, ook als het om zulke erge feiten gaat.

U hebt het testproces bijgewoond op de NAVO-site in Evere. Dat was geen positieve ervaring?

Lys: Dat is het minste wat je kunt zeggen. Ik heb kritiek geuit op de soms absurde veiligheidsvoorschriften, je raakt die zaal niet binnen met een appel of een flesje water. Maar de keuze voor de NAVO-site is vooral op symbolisch vlak een gemiste kans. In Parijs is ook een nieuwe rechtszaal gebouwd, maar wel in het prachtige oude justitiepaleis. Daarmee zegt men: de terroristen hebben het hart van Parijs geraakt, en het is ook daar dat het antwoord van de samenleving zal komen.

Wij hebben in Brussel ook een magnifiek justitiepaleis. Ik denk dat alle betrokkenen hadden gewild dat het proces daar zou plaatsvinden. Maar wat doet men? Men kiest voor een oude kazerne op een industrieterrein waar niemand woont. Er is ook die ongelukkige connotatie met de NAVO. Wij gaan dus terroristen berechten op het terrein van een militaire alliantie. Voor de verdediging is dat een rode loper.

Sommige Franse slachtoffers hadden gewild dat op het proces ook ‘de radicale islam’ in de beklaagdenbank zou hebben gezeten.

Lys: Je kunt van justitie niet verwachten dat ze alle problemen van de samenleving oplost. Wat zou het ook opleveren? Als het is om te zeggen dat de radicale islam een slechte zaak is, wat draagt dat bij? Het proces kan wel helpen om beter te begrijpen hoe die jongens in Molenbeek zo geradicaliseerd zijn geraakt dat zij die afschuwelijke daden hebben verricht. Dat is wat de slachtoffers willen weten.

Het Franse proces was bijwijlen ook het proces van België. De Belgische rechercheurs hebben geen goede beurt gemaakt.

LYS: Dat zij niet naar Parijs zijn gekomen, maar via videolink hebben getuigd, was een onbegrijpelijke keuze. Het is extra jammer omdat er ook in België rechercheurs zijn die zich hebben uitgesloofd voor dit dossier, die in die tijd op een veldbed in hun kantoor sliepen. Hun werk wordt nu overschaduwd door de negatieve publiciteit die zij in Parijs hebben gekregen.

België zal straks opnieuw onder het vergrootglas liggen. Het proces in Brussel zal worden vergeleken met dat in Parijs. Ook op het vlak van de politieke verantwoordelijkheid. In Parijs is oud-president François Hollande komen getuigen. Zullen onze politici dat ook doen? De toenmalige premier en minister van Binnenlandse Zaken? Dat zou een belangrijk signaal zijn.