Lezers van Knack kunnen met Geert Mak mee op reis door Europa en door de twintigste eeuw.
In maart mag de Nederlandse auteur Geert Mak op de Buchmesse in Leipzig de prestigieuze Buchpreis zür Europäischen Verständigung gaan ophalen – hij treedt daarmee in de voetsporen van schrijvers als Claudio Magris, Ryszard Kapúscínski, Hugo Claus en Imre Kertész. Zijn bestseller In Europa (2004) is intussen vertaald in het Duits, Hongaars, Pools, Frans, Italiaans, Spaans, Engels en Turks. Alleen al in Nederland zijn er 350.000 exemplaren van verkocht. De VPRO bewerkte het boek tot een 35-delige televisieserie die nu ook op Canvas te zien is, met bijbehorende website (www.ineuropa.nl) en podcast.
Zoveel succes kan natuurlijk nooit deugen. ‘Het wachten is nu nog op de musicalversie van Joop van den Ende’, mopperde een criticus. Hoewel Geert Mak in Nederland de ‘nationale geschiedenisleraar’ wordt genoemd, is hij geen historicus van zijn vak. Een echte professor, die ervoor heeft doorgeleerd, wees in de Volkskrant op feitelijke onjuistheden in de eerste afleveringen van de televisieserie – want die man die van de Eiffeltoren sprong, om te proberen of hij kon vliegen, deed dat niet in 1912 maar in 1901, en hij wilde alleen maar een parachute uittesten. Mak, die bij de televisieserie overigens alleen een adviserende rol speelde, haalde zijn schouders op en sprak over ‘spijkers op laag water’.
In Europa is sinds kort ook verkrijgbaar als scheurkalender. Dat is zo gek nog niet, want aan de basis van het boek liggen de stukjes die Geert Mak in 1999 dagelijks maakte op de voorpagina van NRC Handelsblad. Met een laptop en vijftien kilo boeken in zijn koffer, maakte Mak een reis door Europa en door de tijd. Zoals je in vroegere tijden de ‘spion des konings’ had, die op markten zijn oor te luisteren legde om zijn vorst te informeren over wat er onder het volk leefde, zo voelde Mak zich ‘de spion der lezers’.
‘Het was een soort laatste inspectie’, schrijft Mak. ‘Hoe lag het continent erbij, aan het eind van de twintigste eeuw? Maar het was ook een historische reis: ik volgde letterlijk de sporen van de geschiedenis, door de eeuw en door het continent, beginnend in januari, bij de resten van de Parijse Wereldtentoonstelling en het bruisende Wenen, eindigend in december, in de ruïnes van Sarajevo.’ Hij reisde langs wat in het Frans zo mooi lieux de mémoire heet – plaatsen van herinnering. Van Verdun en Ieper tot Vichy, Lourdes, Leningrad, Neurenberg en Novi Sad. Langs de bunkers van Berlijn, de geparfumeerde kleerkasten van Elena Ceausescu in Boekarest en speelgoedauto’s in een verlaten crèche in Tsjernobyl. Hij praatte met getuigen. ‘Mijn reisverslag gaat over het verleden en wat het verleden met ons doet. Het gaat over verscheurdheid en onwetendheid, over historie en angst, over armoede en hoop, over alles wat ons nieuwe Europa scheidt en bindt.’
Dwars door Europa, zo zei Mak vorig jaar tijdens een door Knack georganiseerd debat met Guy Verhofstadt op de Antwerpse Boekenbeurs, loopt een diepe, culturele kloof. ‘Zeg maar de klassieke afbakening tussen het West- en het Oost-Romeinse rijk. Aan de ene kant de rooms-katholieke Kerk, met alles wat daarop volgde: de reformatie, de renaissance, de verlichting, de romantiek en zo verder. Aan de andere kant de orthodoxie, waar toch heel andere opvattingen over de staat heersen en mensen eeuwenlang onder een soort dictaturen hebben geleefd. Heel simpel gezegd: aan de ene kant van die kloof drinken ze koffie met drab erin, en aan de andere kant filterkoffie of cappuccino.’
De premier noemde in datzelfde debat In Europa ‘het beste boek over de twintigste eeuw’ dat hij ooit had gelezen. Karel Van Miert raadde in zijn recensie van In Europa alle leraren geschiedenis aan hun studenten het boek te laten lezen. ‘Het zal een ongeëvenaard inzicht geven in de hedendaagse geschiedenis van Europa en hopelijk ook de beste remedie vormen tegen het destructieve fanatisme in onze samenleving.’
Knack maakte een speciale editie van In Europa. Met de voordeelbon die u volgende week bij Knack vindt, kunt u de integrale versie (1223 blz.) van deze bestseller afhalen bij Standaard Boekhandel voor 14,95 euro in plaats van 39,95 euro.
In de krantenwinkel kunt u volgende week een unieke uitgave verkrijgen van het eerste hoofdstuk van het boek. Te koop samen met Knack voor een meerprijs van slechts 0,95 euro.
Piet Piryns
