Chemiereuzen lobbyen met succes om Europese regels af te zwakken

© Dino
Berna Van Vilsteren
Berna Van Vilsteren Journalist

Door lobbywerk van de chemische industrie is een Europese wet die op termijn honderden chemicaliën verbiedt ernstig verwaterd. Met behulp van adviseurs uit de tabaksindustrie, zo blijkt.

In 2013 stond de Europese Commissie op het punt om honderden chemische stoffen die de hormonenhuishouding van mensen beïnvloeden, uit voorzorg aan te duiden voor een verbod. Dat idee is in de zomer van dat jaar van tafel geveegd onder druk van de industrielobby, zo tonen interne mails aan die Knack kon inkijken.

Zo geeft de hoogste ambtenaar van de Europese Commissie, Catherine Day, in juli 2013 opdracht tot meer studie naar de chemicaliën. Zij doet dit vanwege mogelijke gevolgen voor de ‘chemische industrie’, zo schrijft zij. De maanden daarvoor hebben chemiebedrijven als BASF en Bayer intensieve lobby gevoerd.

De bedrijven vertellen in vertrouwelijke conversaties dat een verbod mogelijk pesticiden ter waarde van ‘3 tot 4 miljard euro’ zal raken, en ’65 miljard euro’ aan import van agrarische producten naar de EU in gevaar brengt. Het gaat om landbouwproducten als soja waar residuen van pesticiden op aanwezig zijn, onder meer uit Brazilië en Noord-Amerika.

‘Mijn experten houden rekening met alle relevante wetenschappelijke gegevens’

Maggie De Block (Open Vld), minister van Volksgezondheid

Vandaag, 28 februari, overleggen de lidstaten en de Europese Commissie over een nieuwe en sterk verwaterde versie van het voorstel dat in 2013 op papier stond en dat Knack kon inkijken. Volgens de Endocrine Society schiet het huidige plan ernstig tekort om ‘het publiek effectief te beschermen’ tegen risicovolle chemicaliën, zo liet het wereldwijde genootschap van experts op het gebied van hormoonverstoring de EU weten.

In de zomer van 2016 stelde de Europese Commissie in een nieuw rapport dat er onder experts ‘controverse’ bestaat over een link tussen hormoonverstorende stoffen en ziekten als kanker en gedrags- en leerproblemen bij kinderen. Die conclusie blijkt onder meer gebaseerd op een studie uitgevoerd door adviseurs van de tabaks- en asbestindustrie.

De Block: ‘Experts houden met alles rekening’

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) laat in een reactie weten het redelijk te vinden dat ook studies betaald door de industrie meewegen bij politieke besluitvorming. ‘Mijn experten houden rekening met alle relevante wetenschappelijke gegevens’, stelt zij. Er is volgens De Block onder wetenschappers nog steeds veel discussie over hormoonverstorende chemicaliën, waarvan er zo’n 800 in ons leefmilieu voorkomen, onder meer volgens haar over de vraag hoe nu precies de Belgische volksgezondheid beschermd moet worden.

Maar waar De Block wijst op onzekerheden, is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de wetenschap meer eenduidig. In een overzichtsrapport van de VN-organisatie, gepubliceerd in 2013, wordt gesteld dat bewijs ondersteunt dat chemicaliën een rol spelen bij ‘de toename van voortplantingsproblemen, hormoongerelateerde kankers, gedrags- en leerproblemen inclusief ADHD, infecties, astma, en mogelijk obesitas en diabetes’. De WHO noemt hormoonverstorende stoffen daarom in haar vuistdikke rapport ook een ‘mondiale dreiging’. De organisatie adviseert om uit voorzorg nu al stoffen te verbieden, om te voorkomen dat mensen ziek worden.

De Belgische regering is terughoudend met het opstellen van maatregelen en wacht tot de EU regelgeving heeft opgesteld. Op die houding klinkt kritiek vanuit het Europees Parlement.

‘Als België zich verschuilt achter de traagheid van de ‘Europese regelgeving’, dan is dat een gemakzuchtige houding’

Bart Staes (Groen), Europarlementslid

‘Als België zich verschuilt achter de traagheid van de ‘Europese regelgeving’ dan is dat een gemakzuchtige houding’, zegt Europarlementslid Bart Staes (Groen). ‘Het is gezond verstand dat lidstaten zelf alles doen om de volksgezondheid van hun burgers te beschermen. Een EU-land kan in principe binnen de huidige REACH-richtlijn (EU-systeem om de toelating van chemicaliën te regelen, nvdr.) een hormoonverstorende stof op een lijst zetten en daar maatregelen rond nemen.’

Volgens Staes heeft een ‘doorzichtige lobby-tactiek’ van de chemiesector ervoor gezorgd dat de EU nalaat de volksgezondheid te beschermen, en het dossier op ‘de lange baan’ is geschoven.

Voor die vertraging werd de Europese Commissie op 16 december 2015 nog door het Europees Hof in een unieke uitspraak teruggeroepen. De hoeder van de EU-verdragen had volgens het Hof ‘de Europese wet geschonden’ door de deadline om hormoonverstoorders aan banden te leggen te laten verstrijken. Mogelijke schade voor de economie die de Commissie aanvoerde hadden, zo luidde de uitspraak, geen reden mogen zijn om de regelgeving niet in 2013 al klaar te hebben.

Partner Content