‘Verkiezingen Verenigd Koninkrijk: maakt stemadvies van de kranten nog wel iets uit?’

‘De afstand tussen Conservatieve politici en conservatieve pers is de afgelopen tien jaar zo vervaagd dat als ze al niet onderling inwisselbaar zijn, ze in elkaars verlengde liggen’, schrijft Lia van Bekhoven vanuit Londen.

De Britse premier had eerder deze week een podcast-interview met de politieke verslaggever van ’s lands grootste dagblad The Sun. Het was wat de Britten een softball-gesprek noemen. De handvol obligate vragen over immigratie en andere prangende kwesties haalden het niet bij de ondeugende, persoonlijke. Zo leerden we waarom Rishi Sunaks broeken aan de korte kant zijn (het heeft niks te maken met de visuele suggestie hem langer te doen lijken, maar de regeringsleider houdt niet van ‘geslobber om mijn enkels’) en dat hij de populaire keten van Wetherspoon-pubs overslaat ten gunste van de stamkroeg in zijn Noord-Engelse kiesdistrict. Hij noemde het bewuste cafe niet bij naam, en het zou mij verbazen als er een kroegbaas was in Northallerton die Sunak, de bekendste geheelonthouder van het land, onder zijn stamgasten mag rekenen.

Waar we evenmin iets over bijleerden, was over een verkiezingsdatum. De Britse premier is van zins het volk pas tegen het eind van het jaar op te roepen voor de gang naar de stembus, maar een vaste datum, ho maar. Maakt niet uit. De campagne ging van start met een ondervraging voor ‘Never Mind The Ballots‘. Oppositieleider Keir Starmer was eerder aan de beurt geweest voor die podcast van dezelfde krant, in een gesprek dat eveneens weigerde om in het geheugen te blijven hangen.

De interviews zweepten wel speculatie op over de vraag: welk stemadvies gaat het meest gelezen dagblad uitbrengen met de verkiezingen? Zal eigenaar Rupert Murdoch het electoraat oproepen om voor Labour te stemmen? Dat zou tegen zijn politieke instint ingaan, maar wel tegemoet komen aan de wens van heel wat lezers om de Conservatieven aan hun dodelijke lot over te laten en de sociaal-democraten een kans te geven. En maakt een stemadvies uit het diepst van de dodebomenindustrie nog wat uit, als een pushbericht of een melding op sociale media door veel meer mensen gezien wordt?

The Times en The Sun publiceren geen oplagecijfers meer, maar zouden gezamenlijk onder een miljoen exemplaren zitten. Te verwaarlozen aantallen, in vergelijking met de hoogdagen van twintig jaar geleden, toen The Sun alleen al dagelijks 3.5 miljoen exemplaren over de toonbank schoof.

Geen partij die toen dacht verkiezingen te kunnen winnen zonder de steun van Murdoch. Of, zoals The Sun in 1992 op zijn voorpagina toeterde toen de Conservatieven onverwacht de grootste partij werden, ‘It’s the Sun wot won it’. Een gebrek aan zelfoverschatting kon de krant nooit verweten worden. Het belang van massamedia op het stemgedrag werd overigens toen al overschat.  Als Britse conservatieve kranten kiezers konden manipuleren, had Labourleider Tony Blair Downing Street nooit van binnen gezien.

Maar het grootste deel van de Britse dagbladpers hoeft geen miljoenen burgers te hersenspoelen om haar agenda door te voeren. Ze hoeft enkel haar belangrijkste lezers, de leden en leiders van de Conservatieve partij te beïnvloeden. Door zwaar op toenmalig premier David Cameron te leunen voor een referendum over de Brexit en massaal Liz Truss naar voren te schuiven als leider bij de  partijleden, stuurden The Daily Telegraph, The Daily Express, The Daily Mail, News UK en The Sun de politiek in de favoriete richting van hun eigenaren. ‘Kom aan Suella, ‘en je komt aan ons allemaal’, waarschuwde The Daily Mail destijds Sunak over de fanatieke minister van Binnenlandse Zaken toen ze dreigde ontslagen te worden.

De lijntjes tussen Conservatieve bestuurders en mediamagnaten zijn kort. In de twaalf maanden voordat mediabaron Rupert Murdoch aftrad als voorzitter van News Corp had hij vijf ontmoetingen met Rishi Sunak. Volgens pressiegroep Hacked Off waren 72% van de meest recente ontmoetingen tussen ministers en media er met de rechtse pers, en 5% met twee centrum-linkse bladen (The Guardian en The Daily Mirror).

De afstand tussen Conservatieve politici en conservatieve pers is de afgelopen tien jaar zo vervaagd dat als ze al niet onderling inwisselbaar zijn, ze in elkaars verlengde liggen. Pers en politiek zijn een permanente draaideur van redacteuren van The Sun en Daily Mail die worden aangesteld als woordvoerders van Downing Street, waar ze nagenoeg hetzelfde werk doen en andersom. Vooral sinds de Brexit is de kruisbestuiving tussen Conservatieve ministers en de rechtse verslaggeving compleet.

Als de lezers het voor het zeggen hebben, wordt Starmer de volgende premier. Murdoch is geen fan van de Labourleider. Die laatste was procureur-generaal toen 25 verslaggevers van The Sun gearresteerd werden voor het betalen van ambtenaren in ruil voor verhalen. Alle 25 werden vrijgesproken. ‘Soms slaan jury’s de plank mis’, zou Starmer daar later over zeggen. Murdoch was niet gecharmeerd.

Met een  achterstand van 20 percentpunten kan het resultaat van de parlementaire verkiezingen voor de Tories uitgesproken bloedig worden. De onvoorwaardelijke steun van de rechtse pers doet daar niets aan af.

In feite heeft Labourleider Starmer de goedkeuring van Murdochs bladen niet eens nodig, maar de partij maakt de mediamagnaat en diens hoofdredacteuren het hof, in de hoop op een gunstige of liever minder negatieve pers na een overwinning. Een neutrale positie van de conservatieve bladen kan buitenlandse investeerders gerust stellen. Het kan de BBC, veel invloedrijker dan welke krant dan ook en geneigd de agenda van de kranten te volgen, overhalen de politieke prioriteiten van de sociaaldemocraten serieuzer te nemen.

Niemand houdt van verliezers. Alleen daarom kan Labour rekenen op de schoorvoetende zegen van praktisch alle kranten.

Het zal aan de invloed van de rechtse pers niks afdoen. Die zal substantieel blijven. Als de Conservatieven na hun nederlaag een andere leider zoeken, zal de dagbladpers aansturen op de meest extreme kandidaat. Je kunt er gif op innemen dat die de nieuwe Conservatieve partijleider zal worden.