Comedian Nigel Williams over Queen Elizabeth: ‘Je ziet dat de politieke recuperatie nu al begonnen is’

Hoewel hij een overtuigd anti-royalist is, betuigt de Brits-Antwerpse comedian Nigel Williams zijn respect aan de overleden koningin. ‘Grappen vertellen over de Queen is nóg gevaarlijker dan grappen vertellen over Bart De Wever.’

‘Wat ben ik blij dat ik niet meer in Engeland woon’, blaast Nigel Williams wanneer we hem spreken op de ochtend na de dood van Elizabeth II. ‘Het openbare leven in Engeland zal de komende tien dagen ongeveer volledig stilvallen. Er is geen radiozender die nog vrolijke muziek durft te spelen. Zag je die BBC-nieuwslezer die een storm van kritiek te verduren kreeg omdat hij toevallig een zwarte das droeg toen Queen Elizabeth nog niet gestorven was? Alles ligt zó ongelofelijk gevoelig. Als ik in Engeland woonde, hield ik nu enkele weken mijn mond.’

Williams noemt zichzelf een ‘niet-praktiserende antiroyalist’. ‘Ik vind het koningshuis een archaïsche instelling die niet beantwoordt aan hoe een staat in de 21e eeuw ingericht moet worden. Dat neemt niet weg dat Queen Elizabeth binnen dat achterlijke systeem haar rol goed heeft ingevuld. Ik ben geen royalist, maar ik heb wel respect voor hoe zij haar functie al die jaren heeft gedragen. Ze is tegen haar wil geboren in een systeem en heeft er het beste van gemaakt. Ik zag onlangs de speech waarin ze als 26-jarige beloofde dat ze het land voor de rest van haar leven zou dienen. Ik moet toegeven dat ik daar wel enige bewondering voor heb.’

Hoe verklaart u de genegenheid waarmee veel Britten over het koningshuis spreken?

Nigel Wiliams: Mensen hebben nood aan sentimentaliteit. Sommigen kijken daarvoor naar bleitfilms, anderen identificeren zich met de koninklijke familie. Het voordeel van een koning of koningin als staatshoofd is dat het een louter ceremoniële functie is. Voor een verkozen politicus kun je als burger moeilijk sentimentaliteit voelen, want het idee is dat je die binnen de tien of vijftien jaar weer wegstemt.

U groeide zelf op in een arbeidersgezin. Hoe keken uw ouders naar de koninklijke familie?

Williams: Mijn vader, die in de Tweede Wereldoorlog heeft gevochten, stamt nog uit de tijd dat je niet tegen het koningshuis kón zijn. Hij was geen antiroyalist, maar zei weleens dat er wel héél veel mensen voor dat koningshuis gestorven zijn. Mijn moeder vond dat het koningshuis eigenlijk geen kwaad kon. Ze deden niets, dus ze deden ook niets verkeerd, was haar redenering.

Is de genegenheid voor het koningshuis sterker in de hogere sociale klassen?

Williams: Het is in mijn ervaring iets zuiver individueels. Mijn zeven zussen die nog in leven zijn, zijn stuk voor stuk koningsgezind. Een van mijn zussen vertelt over het koningshuis alsof ze er zelf middenin leeft. Zij geloofde echt dat de koningin een vrouw zoals wij allemaal was. Dat komt omdat de tabloids de koninklijke familie neerzetten als een soort soapserie. (grinnikt) Je hebt in Engeland Eastenders, Coronation Street en de koninklijke familie. Voor veel Britten is dat een manier om de dagelijkse ellende te vergeten.

In tegenstelling tot bij Eastenders gaat het bij de koninklijke familie wel om échte schandalen, zoals de pedofilie-aanklacht tegen prins Andrew, de zoon van Queen Elizabeth.

Williams: Het is best ironisch dat de koningin in haar jaarlijkse speech voortdurend over familiewaarden spreekt, terwijl alle mannen in haar familie al minstens een echtscheiding achter de rug hebben. Een groot deel van de huidige populariteit van de koninklijke familie heeft te maken met de persoonlijkheid van de koningin. Zij is altijd bij haar eerste echtgenoot gebleven, en is nooit verwikkeld geraakt in een schandaal. Zij is de laatste ‘propere’ van de dynastie. Al haar zonen en kleinzonen hebben er op los geleefd. Ze is ook écht populair. Als we enkele jaren geleden het koningshuis hadden afgeschaft, was Elizabeth probleemloos tot president verkozen. Als we morgen het koningshuis afschaffen, zie ik Charles geen meerderheid behalen.

Heeft haar overlijden politieke gevolgen?

Williams: Je ziet dat de politieke recuperatie nu al begonnen is. Plotseling probeert ex-premier Boris Johnson zijn opvolgster Liz Truss te overvleugelen met zijn speech. Johnson slaat zichzelf natuurlijk voor het hoofd dat hij net is afgetreden. Hij had de man kunnen worden die de natie bijstond tijdens het rouwen om de geliefde koningin. Voor Liz Truss is dit een buitenkans. De komende tien dagen kan ze tal van onpopulaire maatregelen erdoor jagen. Je kunt momenteel geen hevige kritiek geven, want dan toon je zogezegd geen respect voor de regering van Hare Majesteit. Wat mij vooral verontrust, is dat het Verenigd Koninkrijk voor een van de zwaarste economische crisissen in decennia staat. Alle geplande stakingen en sociale acties zijn afgezegd. Het openbare leven valt de komende tien dagen stil, maar de problemen zullen blijven. Het is niet omdat de koningin dood is dat mensen plots geen gasrekeningen van tweeduizend pond meer in de bus krijgen.

Wordt in Schotland, Wales of Noord-Ierland anders gekeken naar de figuur van Elizabeth?

Williams: Eigenlijk niet. U moet begrijpen dat de royalisten in Noord-Ierland en Schotland nóg meer koningsgezind zijn dan die in Engeland. Maar ook Nicola Sturgeon, de leider van de Scottish National Party, die voor Schotse onafhankelijkheid ijvert, heeft altijd beloofd dat een onafhankelijk Schotland de koning of koningin als staatshoofd zou behouden.

Hebt u als comedian ooit grappen over de koninklijke familie gemaakt?

Williams: Nee, ik vind dat niet zo interessant. Ik heb vanavond een Engelstalige show, maar ik ga er niets van zeggen. Zeker in Engeland ligt het heel gevoelig. De Schotse komiek Frankie Boyle is ooit van het scherm gehaald omdat hij een mop had gemaakt over de vagina van Queen Elizabeth. Grappen vertellen over de Queen is nóg gevaarlijker dan grappen vertellen over Bart De Wever.

Hoe kijkt u naar Charles III, die zaterdag tot koning wordt uitgeroepen?

Williams: Weet u waarom ze hem Charles de Derde noemen? (grinnikt) Dat is een verwijzing naar zijn leeftijd. Ik denk dat we een en ander gaan beleven. Charles heeft de gewoonte om de vreemdste dingen te zeggen en de meest ongemakkelijke momenten te veroorzaken. Enkele jaren geleden moest hij spreken op een diner met ondernemers, en veegde hij die allemaal de mantel uit omdat ze niet milieubewust genoeg waren. Of zijn koningschap zijn populariteit vooruit zal helpen, weet ik niet. Maar leuk wordt het sowieso.