De VLD wil op 13 juni 2004 een volksraadpleging houden over de vraag of België moet toetreden tot het verdrag dat een grondwet voor Europa vaststelt.
Als de Intergouvernementele Conferentie (IGC) tijdig klaar is met haar werk, bestaat de kans dat de Belgen op 13 juni 2004 voor de tweede keer in de geschiedenis worden opgeroepen om aan een nationaal referendum deel te nemen. Er worden op die dag al verkiezingen voor het Europees parlement en voor de regionale en de gemeenschapsparlementen gehouden. België zou zich bijkomend moeten uitspreken over een Europese grondwet. De VLD zal daarover een wetsvoorstel indienen. De Franstalige socialisten lieten meteen weten dat ze de idee niet genegen zijn: zij willen alleen een referendum, als dat in alle lidstaten van de Unie op dezelfde manier wordt gehouden. Ook Karel Van Miert (SP.A) en Wilfried Martens (CD&V) pleitten in eerste instantie voor voorzichtigheid.
‘Het Europees parlement wordt sinds 1979 rechtstreeks verkozen,’ zegt VLD-voorzitter Karel De Gucht, ‘maar die verkiezingen wekken weinig begeestering. Specialisten praten bij die gelegenheid over Europese kwesties op een manier die de modale Belg niet begrijpt. Het is tijd dat Europa de stap zet naar een confrontatie met de burger. De vaders van Europa waren daar niet wild van. Ze waren bang dat de Europeanen zich van het project zouden afkeren. Het leek alsof ze goed wilden doen, zonder de mensen daarbij te betrekken. Vroeg of laat moet dat toch. Anders riskeer je een breuk tussen de bevolking en de Europese gedachte – ook in landen die traditioneel zeer Europees zijn.’
De VLD kiest uitdrukkelijk niet voor een beslissend referendum, want daarvoor zou de grondwet moeten worden gewijzigd. De kans is te klein dat die klus voor 13 juni van volgend jaar kan worden geklaard. Er zou in dat geval ook een tweederde meerderheid voor het project moeten worden gevonden. Nu heeft de partij genoeg aan een gewone meerderheid in het parlement. Het zou dus eventueel een adviserende volksraadpleging worden. De Gucht: ‘We zullen het politiek bindend maken, door ons ertoe te verbinden ons stemgedrag later in het parlement door het resultaat van het referendum te laten dicteren. Als je de mensen consulteert, moet je ook rekening houden met wat ze zeggen.’
De VLD acht de kans klein dat de Belgen de Europese grondwet afwijzen. ‘Toch is het een grote uitdaging’, zegt De Gucht. ‘De democratische partijen kunnen het zich niet veroorloven om zo’n referendum te verliezen. De manier waarop de mensen worden geïnformeerd, wordt heel belangrijk. Ik herinner me dat president François Mitterrand in Frankrijk een referendum hield over het verdrag van Maastricht. Bij wijze van informatie stuurde hij alle Fransen de tekst van het verdrag. Hij verloor het referendum net niet. Het mag een waarschuwing zijn.’
‘De overheid zal een neutrale campagne moeten voeren, de partijen zullen daarnaast standpunten moeten innemen. Ze zullen die keer echt over Europa moeten praten. Brengt de Europese integratie ons systeem van sociale zekerheid in het gedrang? Is het zo dat de industrie als gevolg van de uitbreiding van de Unie uit ons land vertrekt? Kan het Europese niveau het migratiefenomeen beter beheersen dan het nationale? Ze zullen moeten praten over wat Europa voor de mensen betekent, en hoe zij zich daar tegenover opstellen.’
