Als de regering haar zin krijgt moet de Belg binnenkort, behalve zijn identiteitskaart, ook zijn sociale identiteitskaart bij zich hebben.

IN SEPTEMBER beslist de regering over de invoering van de zogenaamde sociale identiteitskaart, kortweg SIK. Voormalig minister van Arbeid Michel Hansenne (PSC) lanceerde vroeger al het idee en iets gelijkaardigs werd al opgelegd in de bouwsector, waar men voorlopig erg discreet blijft over het succes ervan.

De SIK die binnenkort wordt ingevoerd, is van een heel andere orde. Want deze elektronische kaart, die elke burger net als de gewone identiteitskaart bij zich moet hebben, brengt de nachtmerrie van George Orwell weer een stap dichterbij. De Belg die binnenkort zo’n kaart ontbeert, heeft voor de overheid en haar administraties en voor ziekenfondsen opgehouden te bestaan.

Officieel, en vooral in de omzichtig gestelde mededelingen van de betrokken ministers Miet Smet (CVP) van Arbeid en Magda de Galan (PS) van Sociale Zaken, heet de SIK een vereenvoudiging van de administratieve rompslomp. De kaart is het eindproduct van de grote schoonmaak in de papierwinkel en vereenvoudigt procedures. Daarmee wil de regering tegemoetkomen aan de wensen van de werkgevers, die al langer op een dergelijke vereenvoudiging aandringen.

Vijf, zes jaar geleden werd die arbeidskaart voorgesteld als een probaat middel tegen zwartwerk, vooral gericht in de bouwsector toch tegen de koppelbazen. Nu komt de vereenvoudiging van de administratie ook van pas in de grote sanering die de regering op stapel heeft staan en die haar naar de Europese muntunie moet loodsen. Daarom is de invoering van een sociale identiteitskaart gepland in de kaderwetten die de Kamer eind juli goedkeurde.

Volgens sommigen komen een veertigtal verschillende documenten voor afschaffing of vereenvoudiging in aanmerking. Toch zal de nadruk op de vereenvoudiging en niet op de afschaffing komen te liggen. Want het eerste oogmerk is, via doorgedreven controle, het zwartwerk in alle sectoren uit te roeien. Wat de federale overheid een miljardenbuit moet opleveren. En de regering, die de komende maanden nog eens 120 miljard frank moet vinden, is bereid zeer ver te gaan in het toezicht op haar burgers.

KRUISPUNTBANK.

Voor die doorgedreven controle bezit de federale overheid de nodige instrumenten, die haar toegang verlenen tot de verschillende informatiekanalen. Via de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid kan ze zich toegang verschaffen tot alle gegevens over lonen, kinderbijslag en ziekte van de verzekerden. Vooral dat laatste doet sommige artsen betwijfelen of nog sprake is van het medische geheim. Want alle administraties en zelfs de ziekenfondsen, die alle toegang hebben tot de Kruispuntbank, kunnen die gegevens inkijken. En dat die bank volop wordt gebruikt, mag blijken uit de 125 miljoen berichten 70 procent meer dan een jaar eerder ! die ze in 1995, volgens De Standaard, verstuurde.

En volgens ingewijden is deze gegevensbank geeneens op kruissnelheid. Ze kan, desgevraagd, een compleet sociaal (of ander) profiel van elke burger uittekenen en al die gegevens op een elektronische identiteitskaart persen te vergelijken met de kaart die, tot grote vreugde van het Vlaams Blok, werd ontworpen voor asielzoekers en die zelfs een voorbeeld van hun vingerafdrukken bevat.

Via de Kruispuntbank kan gemakkelijk worden ingeplugd in databanken en bij andere instellingen, zoals de gemeentelijke OCMW’s, ziekenhuizen, banken, verzekeringsmaatschappijen. Zelfs een link met de fiscus staat in de steigers. Het leggen van die schakel is, vooralsnog, veeleer een kwestie van het opruimen van juridische dan van technische bezwaren. Want in een nota over de verplichte SIK zegt de regering : ?Eenmaal de gegevens aangegeven aan de RSZ zullen deze via het netwerk van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid beschikbaar zijn voor alle instellingen van de sociale zekerheid en voor de fiscale administratie.?

De sociale identiteitskaart, waarop al deze gegevens opgetast staan, kan dienen als ziekenfondskaart. Vandaar, volgens ambtenaren, de opvallende flexibiliteit die onder meer de vakbonden in deze aangelegenheid aan de dag leggen. Want het is nog niet uitgemaakt wie voor de SIK betaalt, ook als ze als ziekenfondskaart wordt gebruikt.

Zo’n sociale identiteitskaart gelijkt verdacht veel op het vermaledijde arbeidsboekje uit de negentiende eeuw en zelfs de arbeidskaart die de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog invoerde.

Het arbeidsboekje of werkboekje, dat begin vorige eeuw door de Fransen werd geïntroduceerd, was voor de overheid en het patronaat een probaat middel om de werknemers onder controle te houden. In het boekje stonden eveneens alle gegevens over de arbeider, de aard van zijn werk, zijn verplichtingen tegenover zijn werkgever en omtrent een eventuele vorige werkgever. Zonder dat document, of zelfs met een ongunstige aantekening erin, kon geen enkele werknemer aan de slag. De strijd voor de afschaffing van het werkboekje pas in 1883 werd de verplichting opgeheven tekende één van de memorabele periodes in de syndicale strijd.

Naar het voorbeeld van het werkboekje, was ook de werkkaart die door de Duitse bezetter werd ingevoerd een middel om de administratieve controle op de bevolking in de bezette gebieden te verscherpen.

BIJ DE BOK.

Lijken de vakbonden veeleer gerust in de regeringsintenties met de invoering van de sociale identiteitskaart, dan is het enthousiasme bij de werkgevers en vooral bij kleine en middelgrote ondernemers ronduit matig.

In een nota die de interprofessionele werkgeversorganisaties eind juli naar premier Jean-Luc Dehaene (CVP) verstuurden, kwam die argwaan bovendrijven. De werkgevers werden midden juli al een eerste keer bij de bok gezet, met de invoering van de zogenaamde sociale balans. Het koninklijk besluit daartoe werd destijds uitgewerkt binnen het socialistische studiecentrum Emile Vandervelde Instituut (Sevi) en, bij monde van vice-premier Elio Di Rupo (PS), aan de regering voorgelegd. Het verplicht de werkgevers en sommige VZW’s, voor 1995 al, samen met hun jaarrekeningen ook tal van gegevens te bezorgen in verband met tewerkstelling en gekregen incentives. Zo moeten de bedrijven op een tweehonderdtal vragen antwoorden. Sommige gegevens heeft de overheid al eens via andere wegen verkregen. De ondernemingen moeten, bijvoorbeeld, invullen van welke financiële voordelen en/of toelagen vanwege de overheid zij hebben genoten. Gegevens die de regering zo uit de eigen centrale computer kan betrekken.

Opvallend is wel dat alleen overheidsinstellingen van deze verplichting worden ontslagen. Met als opmerkelijke gevolg dat gemeenschapsscholen geen sociale balans moeten indienen en vrije onderwijsinstellingen wel. Ook feitelijke verenigingen, zoals vakbonden, ontsnappen aan de verplichting een sociale balans te publiceren. ?En dat terwijl de vakbondscentrales, die vaak een pak volk in dienst hebben, wel aanspraak kunnen maken op het statuut van bedrijf in moeilijkheden,? bedenkt een malcontent lid van de Nationale Arbeidsraad.

Is de invoering van de sociale balans de zoveelste nederlaag van de CVP in deze coalitie ? ?Neen,? verzekerde een kabinetsmedewerker onlangs. ?In ruil voor de sociale balans, kreeg minister van Arbeid Miet Smet (CVP) haar Hoge Raad voor de Tewerkstelling.?

De Hoge Raad die Smet, eens haar ministeriële carrière afgelopen, graag zelf wil voorzitten ? ?Precies. Die Hoge Raad,? wordt in regeringskringen bevestigd.

VAN 15 JAAR AF.

De koehandel, opgevoerd rond de sociale balans, stemt de werkgevers bijzonder ongerust in verband met de invoering van de SIK. Ze vrezen niet alleen dat deze verplichting vooral de kleinere bedrijven op kosten zal jagen, maar ook dat met de operatie de nadruk zal komen te liggen op de verhoogde controle van werknemers en werkgevers, en dus de bedrijven. Een vereenvoudiging van de huidige administratieve procedures, lijkt ze een secondair voordeel.

De regering is, ondanks wollig taalgebruik, in haar nota van 5 augustus ’96 vrij openhartig. ?Het bestrijden van zwartwerk en het verfijnen van het fiscale apparaat behoort tot de eerste doelstellingen.?

Veel minder duidelijk is de regering over wie toegang krijgt tot de gigantische gegevensbank. Er is sprake van een netwerk dat door de Kruispuntbank de afgelopen jaren werd uitgebouwd en waar ?instellingen van sociale zekerheid op gecontroleerde wijze elektronisch toegang krijgen tot mekaars informatie.? Zo kunnen de ziekenfondsen nu al inpluggen in het systeem. Wat ze een ontzettend voordeel oplevert de dag dat zij zich voluit op het terrein van de privé-verzekeringen begeven.

Wat heet dan toegang ?op gecontroleerde wijze? ? Hoe zit het met de controle van de burger om wiens verzekerbaarheid het dan te doen is ? Via allerlei kanalen kan een ziekenfonds de gegevens van de Kruispuntbank toetsen aan, bijvoorbeeld, het consumptiegedrag van de verzekerde. Welk toezicht bestaat er dan op het aanwenden van de erg confidentiële informatie die de Kruispuntbank verleent ? Zo’n controle wordt zelfs onmogelijk de dag dat dit systeem over heel het territorium van de Europese Unie wordt opengetrokken. Die Europese uitbouw is trouwens een op zich eenvoudige operatie, evenals de opsplitsing bij een eventuele scheiding van Vlamingen en Franstaligen.

Trouwens, dat het voor de overheid om meer gaat dan alleen een vereenvoudiging van de administratie, mag al blijken uit de leeftijd waarop elke Belg moet beginnen zijn SIK bij zich te hebben. De nota van de regering zegt : van 15 jaar af. Die leeftijdsgrens heeft alleen te maken met de kostprijs. Ze nog verlagen zou de SIK-operatie gevoelig duurder maken.

Rik Van Cauwelaert

Zo deden ze het onder een minder democratisch regime.

In de bouwsector is de arbeidskaart al in voege.