De protestantse marsen zorgen altijd voor spanningen en geweld in Noord-Ierland. Dat is dit jaar niet anders.

De Oranjeorde marcheert de hele zomer lang, maar het hoogtepunt is ongetwijfeld 12 juli. Op die dag in 1690 versloeg de protestant Willem van Oranje zijn schoonvader, de rooms-katholieke koning Jacobus II. Vandaar: Oranjeorde, de kleur van de Unionisten die Noord-Ierland Brits willen houden.

De voorbije jaren vochten katholieken en protestanten vooral in Portadown echte veldslagen uit. Daarom was er ook dit jaar een enorme politiemacht op de been, maar het bleef rustig tijdens de Oranjemars naar de kerk in Drumcree (Portadown). De Oranjemannen kwamen zondag 4 juli aan in het kleine stadje, gingen Gods zegen afsmeken in de kerk en vroegen beleefd of ze door de katholieke wijk mochten marcheren. Dat werd ze even beleefd geweigerd, waarna vrijwel iedereen naar huis ging. ’s Nachts gooiden jongeren nog wat voetzoekers naar de politie en dat was het. De “kick-the-pope-bands” beperkten zich dit jaar tot hun eigenlijke taak: marsmuziek spelen. Vorig jaar liepen zij storm tegen de politie: één politieman kwam om en drie katholieke kinderen stierven in een door de protestanten in brand gestoken huis.

Dat het rustig bleef in Drumcree is goed nieuws. Dit is namelijk het kiesdistrict van de protestantse leider David Trimble. Die verwierf op de barricades van Portadown zijn populariteit, maar had later de moed om een vredesakkoord te sluiten met “de vijand”. Dat zijn oproep tot kalmte succes had, betekent dat hij nog steeds gehoor vindt bij zijn achterban. En dat zowel katholieken als protestanten het geweld beu zijn. Met uitzondering van een harde kern die leeft van geweld.

DE ONTWAPENING LIGT GEVOELIG

Die harde kern blokkeert alle afspraken die in het Goede-Vrijdagakkoord zijn gemaakt. Het probleem is dat één zeer gevoelig punt in het akkoord op de lange baan werd geschoven: de ontwapening van de terroristen van beide partijen. Die moet maar rond zijn in mei 2000. Dat gaf de protestantse haviken de kans om het katholieke Sinn Fein van Gerry Adams uit de regering te houden – met de terechte opmerking dat geen enkele regering een illegaal leger op haar grondgebied kan dulden. Groot voorbeeld hierbij is de Ierse Republiek die dezelfde eis stelt: geen Sinn Fein in de Ierse regering voor de IRA volledig ontwapent. Daarom is de aanwezigheid van de Ierse premier Bertie Ahern bij de vredesbesprekingen zo belangrijk. Hij zorgt voor extra druk op Sinn Fein.

De Britse premier Tony Blair oefent dan weer druk uit op de protestantse partijen door zijn uitspraak dat Londen bereid is om Noord-Ierland rechtstreekste blijven besturen. En “No guns, nogovernment” wil kort en goed zeggen: als een Noord-Ierse partij niet voluit meewerkt, kan ze uit de regering worden gezet.

En dat is een echte politieke verandering. Alle partijen hebben hun gewapende vleugel jarenlang gebruikt om Londen onder druk te zetten. Blair draait de zaak gewoon om. Het is natuurlijk een voordeel dat hij de Noord-Ierse parlementsleden niet nodig heeft: zijn meerderheid is groot genoeg.

Ook de tijd speelt in zijn voordeel. Het vredesakkoord is goedgekeurd bij referendum, er is een parlement verkozen. Er zijn talloze commissies aan het werk die de knelpunten moeten oplossen. Wie nu de vrede blokkeert, pleegt politieke zelfmoord.

Daarom beloofde Sinn Fein dat de IRA zou ontwapenen. Trimble kan niet anders dan dat accepteren. De protestanten hebben namelijk jarenlang gezegd dat Sinn Fein en de IRA identiek zijn. Ofwel klopt dat en dan kan Sinn Fein, dat in naam van de IRA ontwapening beloofde, in de regering. Ofwel blijven de protestantse partijen meer garanties eisen en dan geven ze impliciet toe dat Sinn Fein niets met de IRA te maken heeft. Dan is Sinn Fein een gewone politieke partij en kan ze ook in de regering.

Het compromis is nu dat Sinn Fein toetreedt tot de Noord-Ierse regering op de dag dat de ontwapening begint. Het is een afspraak die iedereen tevreden kan stellen. Maar omdat het marsseizoen – na het hoogtepunt van 12 juli – pas eind augustus afloopt, moeten we wellicht tot september wachten op een doorbraak.

M.V.