In de ivoren torens van Hertoginnedal rondt de regering momenteel de staatsbegroting voor volgend jaar af. Gemakkelijk is anders.
VEEL GEBLAAT EN weinig wol : terwijl de politieke en de sociaal-economische wereld de bevolking buien van paniek aanpraatte, realiseerde ze zelf bitter weinig. De regering, bijvoorbeeld, moet na driekwart jaar en voor de derde keer al de lopende begroting bijsturen. En stelt nu pas de begroting voor volgend jaar op : veel te laat en halsoverkop. De sociale partners schrijven eisenbundels en perscommuniqués aan de lopende band, maar zelf bleken ze een paar maanden geleden niet bekwaam om een Toekomstcontract voor de Werkgelegenheid af te sluiten.
Misschien wordt het na 1 oktober, als eerste-minister Jean-Luc Dehaene (CVP) zijn begroting en het begeleidend sociaal pakket aan het parlement heeft voorgelegd, toch nog menens met de beperking van het overheidstekort, de modernisering van de sociale zekerheid en de stimulering van de werkgelegenheid. Het zou snel kunnen gaan, met een regering die over volmachten beschikt. Maar met nog drie maanden te gaan, lijkt 1996 uit te draaien op een verloren jaar. Wegens het uitstel van regeringsbeslissingen blijft er een berg aan sociaal overleg liggen : tegen 31 december moet het einde van de loonstop opgevangen zijn en de aflopende collectieve arbeidsovereenkomsten hernieuwd.
Alles heeft natuurlijk te maken met de Europese muntunie, die op 1 januari 1998 begint en, volgens de officiële pr, vijf tot zes Europese landen naar de nieuwe welvaart van de 21ste eeuw voert. Intussen echter lijdt Europa pijn. De eenheidsmunt schijnt maar mogelijk als de deelnemende landen hun begrotingstekort inkrimpen en die besparingen vertragen de economie, scheppen werkloosheid en maken de welvaartsstaat onbetaalbaar. Dat leed bevordert de verstandhouding tussen christen-democraten en socialisten in de regering van EMU-kandidaat België niet. Temeer daar als enig punt van belang op de politieke agenda staat : de vermindering van het begrotingstekort tot drie procent en liefst nog een beetje minder van het Bruto Binnenlands Product (BBP).
Dat kost volgend jaar goed honderd miljard frank op de staatsbegroting. De premier en de vier vice-premiers, die nu in cenakel het land besturen, moeten tegen 1 oktober rond zijn met die besparingen, die zoals bekend ook nieuwe inkomsten (belastingen) kunnen inhouden.
Dat het zo moeilijk verloopt, komt ook door het gemak waarmee de ploeg-Dehaene vorig jaar het begrotingswerk afhaspelde. Inspanningen hoefden toen plotseling niet zo nodig. Het resultaat is dit jaar te zien. Het Meerjarenplan voor de Werkgelegenheid leverde weinig meer op dan een bureaucratiserende sociale balans en het Toekomstcontract geraakte in de vernieling. De regering geraakte zelfs in paniek en dwong volmachten af voor begrotingsevenwicht, besparingen in de sociale zekerheid en loonmatiging. Nauwelijks had het parlement in allerhaast de bewuste kaderwetten goedgekeurd of de regering trok met vakantie. Onverdiende vakantie, vond het VBO en niet weinigen deelden die mening.
WERKLOOSHEID.
Intussen blijft de werkloosheid stijgen, ondanks de trucs van minister van Tewerkstelling en Arbeid Miet Smet (CVP) om tienduizenden oudere werklozen uit de statistieken te schrappen. De gezinnen maken zich ongerust, het zwakke consumentenvertrouwen remt de economie af. Ook de sociale partners, die het anders nog over weinig eens zijn, klagen unisono het getalm in de Wetstraat aan. De lichte groei van de economie dankt ze niet aan de regering, en wordt bedreigd door het EMU-pessimisme, de onzekere economie in de VS en de zenuwachtigheid op de internationale kapitaalmarkten.
Op Hertoginnedal puzzelt het regeringskwintet dicht tegen de deadline de laatste stukjes van de begroting in elkaar, met politieke knelpunten als het pensioendossier, de kinderbijslagen en de werkgelegenheid. Dat CVP-minister van Landbouw en KMO’s Karel Pinxten het werkplan van de PS-vice-premier Elio Di Rupo afschoot, kan daarbij tellen als politiek signaal, ook naar de Tweekerkenstraat toe.
Eindelijk pakte de regering het dossier van de Regie voor Maritiem Transport (RMT) aan : ze privatiseert het staatsbedrijf om nog meer miljardenverlies te voorkomen, maar neemt wel veertien miljard frank schulden over. Andere privatiseringen de rest van de ASLK, bijvoorbeeld , brengen sneller geld naar de schatkist. Naar gewoonte koppelen Dehaene en Cie alweer gemak (verhoging van de belastingen op tabak en benzine) aan creativiteit. De vervanging van het biljet van honderd frank geldt als een besparingsmaatregel omdat niet alle Belgen hun oude biljetten omruilen. Het slaan van ecu-herdenkingsmunten met de goudreserves van de Nationale Bank brengt gemakkelijk geld op, net als de verkoop van deviezenreserves.
Zo’n begrotingsconclaven houden het gevaar in dat de geïsoleerde excellenties maatregelen bedenken die de toets van de realiteit niet doorstaan. In het verleden bleken besparingsmaatregelen vaak onuitvoerbaar ; andere compromissen werden gewoonweg niet uitgevoerd. Zo zouden de jongste jaren veertig miljard frank besparingen zijn gesneuveld. In de ziekteverzekering vindt minister van Sociale Zaken Magda De Galan (PS) nu besparingen dankzij oude maatregelen die zij niet of maar half uitvoerde.
Hoe dan ook, als de regering haar rekening voorlegt, zal het land tandenknarsen. Maar gouverneur Alfons Verplaetse van de Nationale Bank de verteller van het politieke toneel kan goed zalf aan de wonden smeren. Dit is de laatste grote inspanning die het land moet leveren : zeg dat ’s lands monetaire autoriteit het gezegd heeft.
G.D.
Eerste-minister Jean-Luc Dehaene moet tegen 1 oktober met de nieuwe begroting voor het parlement verschijnen : het land zal tandenknarsen.
