Als politici worden gepolst naar wat ze de laatste tijd hebben gelezen, dan weerspiegelt het literatuurlijstje dat volgt veelal de literaire mode van de dag, om niet te zeggen de Boeken top 10 zoals die in dit blad wordt afgedrukt.
Zelfs al leest de Vlaamse politicus haast stiekem Felix Timmermans en Godfried Bomans, dan nog zal hij een lijstje opdreunen met bovenaan Dimitri Verhulst, of de nieuwste pil van A.F. Th. van der Heijden, gevolgd, als het even kan, door een alleen in selecte kring bekende en bovendien zeer hermetische Bulgaarse prozadichter. Want dat staat parmantig, en het geeft de vooruitstrevende intellectuelen het signaal dat de ondervraagde politicus een van hen is.
Daarom zijn de meeste van die literatuurlijstjes van politici, ook elders in de wereld, nogal voorspelbaar. Gewoon omdat ze deel uitmaken van hun politieke marketing.
In de Verenigde Staten werd dan ook even opgekeken toen de jonge presidentskandidaat Barack Obama begin vorig jaar in een interview met de conservatief gestemde David Brooks, columnist van The New York Times, zijn voorkeur liet blijken voor het werk van filosoof en protestantse theoloog Reinhold Niebuhr. Ter staving van zijn vertrouwdheid met Niebuhrs werk gaf Obama voor de vuist weg een samenvatting van The Irony of American History, een klassieker over de Amerikaanse buitenlandse politiek die al van 1952 dateert, maar die intussen, als gevolg van de uitspraak van de intussen tot president verkozen Obama, opnieuw prominent in de Amerikaanse boekhandels ligt.
Reinhold Niebuhr (1892-1971), zoon van een predikant, wordt in de Verenigde Staten nog altijd beschouwd als een van de invloedrijkste christelijke intellectuelen.
Samen met Eleonor Roosevelt, weduwe van Franklin Delano Roosevelt, stichtte Niebuhr, die de oorlog tegen nazi-Duitsland had gesteund, de anticommunistische Americans for Democratic Action. Die actiegroep zou zich naderhand ook fel afzetten tegen de drijverijen van de communistenjager Joseph McCarthy.
Na de Tweede Wereldoorlog zou Niebuhr een verregaande invloed uitoefenen op Dean Acheson en George F. Kennan, twee reuzen van de Amerikaanse naoorlogse buitenlandse politiek. Vooral op Kennan, die de theoloog ‘ons aller vader’ noemde.
Geschoold als hij was door Niebuhr, zag Kennan als een van de eersten dat de Sovjet-Unie een bijzonder broos imperium was, alleen bijeengehouden door brute macht. Als architect van de Amerikaanse containment-politiek drong Kennan erop aan dat Amerika ondanks zijn militaire supermacht een grote terughoudendheid aan de dag zou leggen, ook tegenover de Sovjet-Unie. Wat niet voor de hand lag.
In die dagen immers leverden de Verenigde Staten zowat de helft van het bruto economisch product in de wereld. Zowel militair als economisch was West-Europa uitgeteld. Niettemin zou president Harry Truman, onder invloed van George F. Kennan en minister van Buitenlandse Zaken Dean Acheson, die mee het Marshallplan op de sporen zette, de economische en vooral militaire overmacht van Amerika inperken door ze onder te brengen in organisaties als de NAVO. Waardoor kleinere bondgenoten een invloed kregen, hoe gering ook, op de politieke opstelling van de Verenigde Staten.
‘Ondanks onze militaire overmacht moeten we ons het recht ontzeggen om te allen tijde onze wil op te leggen,’ is een uitspraak van Truman die geplukt lijkt uit een van de artikelen van Niebuhr, die het naderhand bij wijze van besluit van The Irony of American History als volgt uitdrukte: ‘Mochten we ooit ten onder gaan, dan zal de wreedheid van de vijand slechts een oorzaak van de tweede orde zijn. De eerste oorzaak zal zijn dat de kracht van deze reusachtige natie werd geleid door ogen die te blind waren om alle gevaren van de strijd te zien. En die blindheid zal niet worden veroorzaakt door een toeval van de natuur of van de geschiedenis, maar door haat en verwaandheid.’
Diezelfde toon zit ook in een groot aantal passages uit de toespraken en verklaringen van Barack Obama over zijn buitenlandse plannen die hij samenbalde in één mooie, kernachtige zin: ‘De eerste en belangrijkste doelstelling, de veiligheid van Amerika waarborgen, kan alleen als volkeren in andere naties zich veilig en geborgen weten.’
door Rik Van Cauwelaert
