Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Kuijpers, in de Wetstraat is het opstappen van de kabinetschef en zes medewerkers van minister Verwilghen schamper onthaald.
Willy Kuijpers: Er zit veel hypocrisie in de kritiek op Verwilghen, vooral in de CVP-hoek. De voorbije vijftig jaar heeft de CVP mee de toon gezet in het met partijpolitiek personeel opvullen van ministeriële kabinetten. Vaak één persoon per arrondissement. Die waren dan tegelijkertijd l’oeil de Moscou van de partij, en de verbindingsman voor het zo verfoeide dienstbetoon. Het zou interessant zijn een studie te maken over wie er sinds de Tweede Wereldoorlog in kabinetten heeft gewerkt, en als verlengstuk van wie of wat. De huidige ministers hebben de moed gehad, ook omdat ze ertoe verplicht waren, om een deel van hun kabinetsleden op een andere wijze te rekruteren. In de administratie, of zoals Verwilghen, in de magistratuur. Dat is niet zonder gevaar, want je haalt eigenlijk de vos binnen in het hoenderhok.
De administratie en de magistratuur zijn allebei korpsen waarin een zekere inertie heerst, en waarin de grote partijen of de vakbonden jarenlang hun mensen hebben ‘geplaatst’. Die zijn niet zomaar bereid om zich ten dienste te stellen van een nieuwe minister, die verse zuurstof in zijn departement wil pompen. Figuren als Marc Verwilghen of Bert Anciaux, die door hun grote populariteit bij de kiezer plotseling omhooggekatapulteerd zijn, wekken alleen daardoor al meer afgunst dan enthousiasme op bij veel van hun ambtenaren. Maar ik vind dat die niet het recht hebben om tegen te wringen. Ze worden betaald door de bevolking. Als die via een hoog aantal voorkeurstemmen kiest voor een bepaalde man of vrouw, moet de administratie dat respecteren. Dat geldt bij uitstek voor de figuur van Verwilghen. Het land heeft vier jaar geleden op zijn grondvesten gewankeld, en het verkiezingssucces van Verwilghen is daar de electorale vertaling van geweest.
Maar grote populariteit bij de kiezer is geen synoniem van technische deskundigheid.
Kuijpers: Neen, maar die zit precies bij de administratie, die zich verplicht zou moeten voelen om haar kennis ten dienste van de minister te stellen. De regering wil de politieke kabinetten afzwakken en streven naar het Nederlandse model. Ik ben daar voorstander van, maar dan moeten we eerst de administratie ontzuilen en depolitiseren, en dat zal meer dan één generatie vergen. Wat Verwilghen overkomt, moet je zien in een bredere context. Voor het eerst wordt aan de boom van justitie geschud, en dat lokt reacties uit. Andere sectoren hebben dat proces eerder moeten doormaken. In mei ’68 zijn de professoren vanachter hun katheder moeten komen. De voorbije jaren hebben ministers bij bosjes ontslag moeten nemen. De weigering om mee te stappen in de Joint Strike Fighter, toont dat de programma’s van het leger niet langer blindelings worden gevolgd. De taboes rond het koningshuis brokkelen af. Tien jaar geleden was het ondenkbaar dat de zwangerschap van een zangeres onmiddellijk in verband zou worden gebracht met een van de prinsen. Of dat men de koning openlijk in zijn hemd zou zetten door een buitenechtelijke dochter op te voeren.
Het aanklagen van priesters wegens pedofilie is een ander recent fenomeen. We leven de jongste vijf jaar plots volop in een renaissance. Het establishment, en de vanzelfsprekendheid waarmee dat zichzelf in stand houdt, wordt scherp in vraag gesteld. Als democraat juich ik dat toe, maar er is wel nood aan een alternatief kader en aan nieuwe waarden. En dat op Europees niveau. In die optiek ben ik opgetogen over de toespraak van Tony Blair in Gent, maar er is een lange weg te gaan.
Staat Verwilghen in de Wetstraat echt alleen, of cultiveert hij die rol?
Kuijpers: Men probeert hem van alle kanten te jennen, dat stoort mij. De manier waarop Marc Van Peel acteert, is een voorbeeld van zuiver poujadisme. De politiek is jaren het terrein geweest van handige verkopers, genre Vanden Boeynants, of van lieden die door de grote zuilen werden afgevaardigd. Er is nood aan denkende mensen, die nieuwe bakens kunnen uitzetten. Verwilghen is zo iemand. Vermoord hem dan niet. Ik vraag me ook af waar onze universiteiten blijven, bij de invulling van een nieuwe politiek of een nieuwe justitie. De academici zouden op dit moment schouder aan schouder met Verwilghen moeten staan. Maar misschien wachten ze liever op nieuwe toelagen.
De hervormingen van justitie en politie lijken te slabakken. Vooral het statuut van het eengemaakte politiepersoneel wordt delicaat.
Kuijpers: Dat is zo, zeker omdat die discussie een communautair aspect heeft. Iedereen gaat ermee akkoord dat de politie moet worden opgedeeld in een internationaal, een federaal en een plaatselijk niveau. Ik kan als burgemeester van Herent getuigen dat onze Inter Politie Zone met Kortenberg, die acht dorpen omvat, uitstekend functioneert. Maar een gemeente betaalt zelf haar politiedienst. Voor de rijkswacht betaalt de federale overheid. Nu zijn er in Wallonië, toevallig, zeven keer meer rijkswachters per duizend inwoners dan in Vlaanderen. Een indeling in IPZ’s zal daar dus gevoelige financiële repercussies hebben, en minister Antoine Duquesne draait in zijn huidige voorstellen om die hete brei heen. Even moeilijk wordt het afbouwen van de ruim bevolkte top van rijkswacht en gerechtelijke politie. Een sociaal passief dat men voorlopig naar mekaar probeert door te schuiven.
Premier Verhofstadt trekt op 7 april naar Kigali met de familie van de tien vermoorde para’s.
Kuijpers: Niemand kan iets hebben tegen een eerbetoon aan de tien vermoorde para’s, al vraag ik me af waarom dat ook niet is gebeurd voor de negentien Belgische missionarissen die in Wamba zijn omgebracht, en over wie niemand nog spreekt. Of de trip van Verhofstadt diplomatiek verstandig is, is een open vraag. Want dat vice-president en sterke man Paul Kagame dat bezoek voor eigen promotionele doeleinden zal gebruiken, lijdt geen twijfel. Ik ken de situatie in Rwanda, ik ben in de kazerne geweest waar de para’s zijn vermoord, ik ben een van de laatste bezoekers van president Habyarimana geweest, en ik heb in open brieven aan de koning gewaarschuwd voor het drama dat te gebeuren stond. Ik wil daarmee mezelf niet bewieroken, want anderen, zoals ambassadeur Swinnen, professor Reyntjens, en raadgevers van jezuïeten en salesianen hebben hetzelfde gedaan. Men heeft die goede raad in de wind geslagen.
Dat doet me mijn pleidooi herhalen om zowel voor binnenlandse als buitenlandse politiek een soort Clingendaelinstituut in te schakelen. Een politiek onafhankelijke instantie, waarin zoveel mogelijk expertise in diverse domeinen wordt samengebracht, om vandaaruit een objectief beleidsadvies te formuleren. Inzake Rwanda had dat kunnen komen van academici, diplomaten, ontwikkelingshelpers en missionarissen. Van de vierenvijftig staten in Afrika heeft geen enkele zoveel ontwikkelingsgeld per vierkante meter gekregen als Rwanda en Burundi. Op elke colline zaten een missiezuster en een ontwikkelingshelper. Waarom heeft men die uitbarsting van geweld dan niet kunnen vermijden? Waarom is men na het drama niet tot de kern van de zaak durven doordringen, met name de politiek van Frankrijk? Wie heeft het vliegtuig van Habyarimana neergeschoten? Wat is de rol geweest van de anglofonie, die rond de Grote Meren de francofonie heeft verdreven en de controle probeert uit te oefenen over het water en de bodemschatten van de Kivu? Als men de tien vermoorde para’s een postume dienst wil bewijzen, zou men moeten blootleggen van welke machinaties zij het slachtoffer zijn geworden. Nu dreigt Verhofstadt blind in de val van Kagame te lopen. Hij zou beter eerst met Londen en Parijs overleggen over een gemeenschappelijke Grote-Merenpolitiek. Elk losstaand initiatief in Centraal-Afrika is zinloos en veroorzaakt meestal een gevaarlijk domino-effect.
In Turkije treedt het leger hard op tegen de Koerdische Hadep-partij. En enkele burgemeesters, zoals Feridun Celik van Diyarbakir, zijn gearresteerd.
Kuijpers: Dat niemand mij sympathie voor Jörg Haider in de schoenen schuift, want die heb ik niet. Maar de selectieve verontwaardiging van sommige EU-landen heeft iets grotesk. Ze nemen sancties tegen Oostenrijk, maar collaboreren volop met de Turken in de Raad van Europa en in de NAVO, en bieden hen een prelidmaatschap van de EU aan. Terwijl de schendingen van de mensenrechten in Turkije ‘iets’ erger zijn dan in Oostenrijk, nietwaar. Turkije bevindt zich in een neo-fascistisch Gemenebest van vijftien Turkse staten dat zich uitstrekt tot in China, en dat over enorme natuurlijke rijkdommen beschikt. Dat is een heruitgave van het Ottomaanse Rijk, dat in het Westen wordt onderschat.
In Turkije wordt met westerse kredieten de ene industriële vallei na de andere ontwikkeld. De meeste wapenpatenten zitten in Turkije. De grootste Amerikaanse basis blijft in Diyarbakir. Niemand lijkt daar vragen bij te stellen. En telkens als er iets gebeurt, wordt het Koerdenprobleem als verklaring ingeroepen. Vaak totaal onterecht. Er is in Turkije veel méér aan de hand dan dat. De democratische krachten willen worden verlost van de voogdij van het leger, dat de verdediging van de lekenstaat als excuus voor zijn eigen dictatuur gebruikt. En wie het daarmee niet eens is, staat aan zware vervolgingen bloot, zwaarder dan in Oostenrijk. Het wordt tijd dat wij wat meer oog hebben voor het lot van de 26 verschillende volkeren en de christelijke minderheden in Turkije. Ik weet wel dat je de Turken beter mee aan tafel hebt dan dat je met hen in oorlog bent, maar niet ten koste van al onze waarden en principes.
In het vooruitzicht van de Spaanse verkiezingen, is de ETA opnieuw met moordende bomaanslagen begonnen.
Kuijpers: Het was niet verstandig van de Spaanse premier José María Aznar om de top van Herri Batasuna gerechtelijk te vervolgen. Hij stimuleert het interne conflict in Baskenland, maar zou beter een voorbeeld nemen aan Tony Blair, die met Gerry Adams heeft onderhandeld. De regering-Aznar zou zich moeten buigen over hoe ze de staatshervorming van Spanje, in het Europese kader, verder moet doorvoeren. Het geweld van extremisten in ETA of IRA is onaanvaardbaar, maar het vraagt staatsmanswijsheid om dat probleem op te lossen. De ETA heeft zelf een wapenbestand aangeboden, maar dat is nadien niet ingevuld. Als een van de strijdende partijen een bestand aanbiedt, moet daar iets tegenover staan, bijvoorbeeld een vorm van amnestie. Anders voelt die partij zich bedrogen. Zoals het Verdrag van Versailles het begin van de Tweede Wereldoorlog heeft ingeluid, omdat de Duitsers zich onrecht aangedaan voelden. Maar in antwoord op het bestand van de ETA heeft de Spaanse regering het offensief tegen de radicale Baskische nationalisten verhoogd, en alle ETA-gevangenen zitten nog altijd vast in de gevangenissen rond Cadiz, aan het andere eind van Spanje. De Europese politici zouden Aznar ervan moeten overtuigen dat het regionalisme en het federalisme de oplossing voor het volkerenprobleem zijn.
Maar Catalonië en Baskenland hebben al een ruime autonomie gekregen.
Kuijpers: Dat is paternalistisch gedacht. Ik redeneer vanuit de regio, en ik verzet me tegen de nationale staten die gebouwd zijn op adellijke huwelijken en verovering en onderdrukking. Ik pleit voor het Europa van de regio’s. Denemarken en Portugal zijn qua inwonersaantal en bruto nationaal product kleiner dan Vlaanderen. Waarom stelt niemand zich vragen bij de leefbaarheid van een onafhankelijk Denemarken of Portugal, en wel bij die van een onafhankelijk Vlaanderen? De staten moeten beseffen dat ze binnen het ruimer Europees verband hun regio’s tot ontwikkeling moeten laten komen, en regionale rechten moeten geven. Het regionalisme is de ideale bestuursstructuur, het Europees federalisme moet de geestelijke drager zijn en de erkenning van mensen- en volkerenrechten. Het tussenniveau van de nationale staten moet verdwijnen.
WILLY KUIJPERS
Koen Meulenaere
