De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Suy, de dood van de Nigeriaanse vluchtelinge Sémira Adamu, heeft het Belgische asielbeleid ter discussie gesteld.
Erik Suy: Men moet de begrippen goed definiëren. Het asielbeleid bepaalt hoeveel immigranten een land binnen zijn grenzen toelaat. De tendens in Europa is om dat aantal te minimaliseren.
Daarnaast is er het vluchtelingenbeleid, dat vastlegt welke mensen recht hebben op het statuut van vluchteling, en dat uitgaat van de nauwkeurig omschreven criteria van de Conventie van Genève uit 1951. Van de honderd mensen die asiel vragen in ons land, zijn er hooguit zeven die voldoen aan deze criteria, en dus als vluchteling worden erkend. Het gaat meestal om mensen die in eigen land om politieke redenen worden vervolgd. Alle anderen, ecologische of economische vluchtelingen, vallen niet onder die bepaling, krijgen dus geen asiel en moeten het land verlaten. Als ze dat niet doen, zijn ze illegaal.
Een derde punt is het uitwijzingsbeleid. Daarin bepaalt de regering op welke manier afgewezen asielzoekers uit het land worden gezet. Iedereen zegt: dat moet humaan gebeuren. Maar dat is een rekbaar begrip. De dood van Sémira Adamu heeft aangetoond dat de nu gebruikte methodes geen garantie bieden voor een humane terugsturing. Ze moeten dus verbeteren. Maar dat betekent niet dat men halsoverkop het hele asielbeleid overboord moet gooien.
De Conventie van Genève is vijftig jaar oud. Moeten de criteria worden aangepast?
Suy: Twee weken geleden was er in Brussel een studiedag naar aanleiding van het tienjarig bestaan van het Commissariaat Generaal van de Vluchtelingen. Daar is erop gewezen dat de Conventie van Genève het enkel heeft over mensen die vervolgd worden om hun politieke overtuiging, geloof, ras, afkomst of sociale status. Dat laatste is het haakje waaraan men de vrouwenproblematiek kan vasthangen: besnijdenis, verplichte huwelijken, slavernij, prostitutie, en zo meer. Maar zolang dat niet expliciet bepaald is, hangt het oordeel af van de interpretatie van de commissaris-generaal voor de vluchtelingen. Als een jonge vrouw tegen haar zin wordt uitgehuwelijkt, lijkt mij dat een voldoende reden om te stellen dat ze vervolgd wordt omwille van haar sociale status.
Naar aanleiding van de dood van Sémira Adamu heeft Louis Tobback ontslag genomen.
Suy: Tobback redeneert: de rijkswacht heeft een fout gemaakt, ik ben verantwoordelijk voor de rijkswacht, dus voor de fouten die daar gemaakt worden. Die houding siert hem in de ogen van de publieke opinie. Dat de regering hem gesmeekt heeft om te blijven, vergroot zijn prestige nog. Is het al te achterdochtig om te denken dat Tobback dat een klein beetje ingecalculeerd heeft, met het oog op juni volgend jaar?
Binnen de vijf maanden hebben nu al twee ministers van Binnenlandse Zaken ontslag genomen. Wordt het begrip ministeriële verantwoordelijkheid op deze manier correct ingevuld?
Suy: De ministerraad heeft over die vraag een sibillijnse verklaring opgesteld, waarmee men in de praktijk alle kanten uit kan. In feite zegt men dat in elk afzonderlijk geval moet bekeken worden hoe groot de verantwoordelijkheid van de minister is, en of het voor de staat niet nuttiger is dat hij aanblijft. Ministeriële verantwoordelijkheid wordt dus ingevuld op basis van subjectieve en politieke overwegingen van het moment.
Het rijkswachtkorps staat eens te meer ter discussie.
Suy: Dat zou ik zo sterk niet stellen. Er worden fouten gemaakt door individuele leden, wat door de media breed in de verf wordt gezet. Maar als er geweld moet gebruikt worden, zijn ongelukken niet altijd te vermijden. Dat wil niet zeggen dat de structuur van het korps op zich niet deugt. Wat van belang is, is dat men de manschappen een goede opleiding geeft, en streng optreedt tegen wangedrag. Want ordehandhavers moeten in staat zijn om zich in extreme omstandigheden beheerst en correct te gedragen. En op dat punt heeft de rijkswachttop werk aan de winkel. Zo houd ik mijn hart vast als ik zie op welke cowboymanier de rijkswacht geldtransporten begeleidt. Daar moeten ongelukken van komen.
Een ander punt uit de binnenlandse actualiteit was het overlijden van Maurice De Wilde.
Suy: Ik ben geen fervente televisiekijker, maar van de programma’s van Maurice De Wilde heb ik weinig gemist. Ik heb de grootste bewondering voor wat die man gepresteerd heeft, en voor zijn journalistieke stijl. Er zijn er weinigen die op zo’n penetrante manier de mensen de pieren uit hun neus konden vragen. De Wilde vroeg door tot hij een antwoord kreeg, om het even wie tegenover hem zat. Of historici objectief tewerk gaan kan men altijd aanvechten. Ook in het geval van De Wilde. Maar ik denk dat hij vele kijkers de ogen heeft geopend voor wat er werkelijk gebeurd is tijdens de collaboratie, en tijdens de repressie. Dat is een grote verdienste.
In Duitsland is er een einde gekomen aan het bewind van Helmut Kohl. De grootste Duitse politicus van de eeuw?
Suy: De keuze is niet groot natuurlijk. De geschiedenis zal hem vergelijken met Bismarck, die de eerste eenheid van Duitsland heeft bewerkstelligd, maar daar wel een oorlog voor nodig had. Kohl heeft het zestien jaar volgehouden, en de grote droom van het naoorlogse Duitsland gerealiseerd: de hereniging. Hij is er niet in geslaagd om het herstel van Oost-Duitsland binnen de vooropgezette periode te realiseren. Toen in ’89 de Muur van Berlijn viel, dacht men de praktische problemen van de eenmaking tegen 1995 achter de rug te hebben. Dat is niet gelukt. Maar meer dan van de onmacht van Kohl, is dat een bewijs van de catastrofale toestand in de communistische staten. Kohl was nog altijd bezig met de heropbouw, Gerhard Schröder zal die op dezelfde manier moeten verderzetten.
De werkloosheid is in Duitsland nooit zo groot geweest.
Suy: Ik betwijfel of dat de schuld van Kohl is. De oorzaak ligt in de Duitse economie, en in de grote werkloosheid in Oost-Duitsland. Er zijn werkverschaffingsprogramma’s opgestart, maar het is te vroeg om daarvan al de resultaten te zien. Ook dat beleid moet Schröder verderzetten. Een centraal thema in de campagne waren de belastinghervormingen, die Kohl niet heeft kunnen doorvoeren, omdat hij de SPD geen wapen voor deze verkiezingen in handen wilde spelen. Maar ook voor de belastinghervorming zal Schröder hetzelfde moeten doen als Kohl van plan was. Om het even welke coalitie er gevormd wordt, de Duitse politiek zal niet veel veranderen.
Kohl was de belichaming van de nieuwe buitenlandse politiek van Duitsland.
Suy: Hij heeft er de Europese munt doorgeduwd, en ervoor gezorgd dat het monetaire beleid van Europa vanuit Duitsland gestuurd wordt. Kohl is een handige diplomaat geweest. Hij was goede maatjes met Mitterrand, en nadien met Chirac. En hoe je het draait of keert, het is de as Berlijn-Parijs die het hart van de Europese Unie uitmaakt. Spanje en Italië zijn aanvullingen, Engeland doet mee als het er voordeel uit haalt en blijft anders op afstand. Maar de verstandhouding tussen Duitsland en Frankrijk bepaalt de toekomst van de EU.
De ministers van Financiën van de G-7 komen volgende week in Washington bijeen om de werking van het Internationaal Munt Fonds te bespreken.
Suy: Het IMF zit op een berg geld, en deelt naar eigen goeddunken uit. Aan die steun zijn voorwaarden verbonden. Het IMF stuurt in de praktijk een team economen en financiële deskundigen ter plaatse, die opleggen hoe de heropbouw van de economie moet verlopen. De aanbevelingen zijn al jaren dezelfde: vrijemarkteconomie, vrijhandel, begrotingscontrole en betere belastinginning. Of dat voor elk land in moeilijkheden de juiste remedie is, wordt de jongste tijd in twijfel getrokken, vooral door de grote westerse donateurs. Wat voor zin heeft het pharamineuze sommen ter beschikking te stellen van landen waar de financiële structuur in se verkeerd is opgebouwd, zoals in Korea en Indonesië? Voeg daarbij dat in Rusland miljarden dollars IMF-geld integraal in de handen van fraudeurs en maffiabazen zijn terechtgekomen, en het is logisch dat de werkwijze van het IMF niet langer geaccepteerd wordt. Er is veel meer controle nodig. Want in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Internationaal Atoom Agentschap, heeft het IMF geen inspecteurs die ter plaatse nagaan of alles strikt volgens de afspraken verloopt.
Willen de Amerikanen meer macht in het IMF?
Suy: Zij hebben al veel macht. De instituten van Bretton Woods zijn de enige VN-instellingen waar de beslissingsmacht evenredig is met de geldelijke inbreng. Dat levert de Amerikanen in het IMF een permanent vetorecht op. Dus daar ligt het kalf niet gebonden. Het Amerikaanse Congres eist alleen betere resultaten. De initiatieven van het IMF mogen op zijn minst de chaos op de internationale financiële markten niet vergroten. En dat is gebeurd met Korea, Indonesië en Rusland, drie zware miskleunen op rij. Dat het eerder in Mexico wel gelukt is, was hoofdzakelijk aan de Amerikanen te danken.
De Iraanse president Mohammad Khatami heeft de jacht op Salman Rushdie afgeblazen.
Suy: Islamspecialisten moeten eerst uitklaren wat de precieze draagwijdte van die verklaring is. Want de fatwa, het religieuze doodvonnis dat ayatollah Khomeiny in ’89 over Rushdie heeft uitgesproken, kan naar verluidt niet ongedaan worden gemaakt. Dat zou betekenen dat Rushdie doden in de ogen van de moslims niet meer moet, maar nog wel mag.
Het gebaar van Khatami past in de poging van Teheran om uit zijn isolement te komen, en alvast in de eigen regio een grotere rol te gaan spelen. Irak blijft verzwakt door de boycotacties, Afghanistan is een puinhoop, en de meeste republieken in de buik van de vroegere Sovjet-Unie draaien vierkant. Iran kan daarvan profiteren. Het zit geografisch en economisch in een riante positie, dankzij de olie en het gas in de Kaspische Zee en de Perzische Golf, en dankzij de pipelines naar het Westen.
De gewone Iranees heeft ondertussen ervaren dat het fundamentalisme allesbehalve bevorderlijk is voor de gemeenschappelijke en individuele welstand. En handelsbetrekkingen met Frankrijk, Duitsland, Engeland en de VS stellen voorspoed in het vooruitzicht. Tegen de religieuze leiding in, willen de politieke en economische bonzen betere relaties met het Westen. Dat doen ze geleidelijk, bijvoorbeeld via sport en cultuur. Een te gretige Madeleine Albright is al afgeremd. Maar het afsluiten van de affaire-Rushdie is duidelijk een volgende stap. Meteen zijn de diplomatieke betrekkingen met Groot-Brittannië hersteld.
Zou een oorlog met Afghanistan Iran weer in een slecht parket brengen?
Suy: De betekenis en de macht van de Taliban is moeilijk in te schatten. Vergeet niet dat de Amerikanen hen daar gezet en ondersteund hebben. Of er nog contacten met Amerika zijn, en wat de rol van de Taliban is in de verhouding Iran-Pakistan, is onduidelijk. Wat we zeker weten is dat er in Afghanistan een grote chaos heerst, en dat het land nagenoeg volledig verwoest is. Het behoudt een strategisch belangrijke positie, maar militair is Afghanistan geen partij voor Iran. Hoewel de Afghanen zeer bedreven zijn in de guerrilla-technieken. Daar hebben eerder zowel Amerikanen als Russen hun tanden op stuk gebeten. Dat een conflict met Iran zou overslaan op Pakistan en de hele regio in brand zetten, lijkt mij een te pessimistisch scenario. Maar als het Westen nog invloed heeft op de Taliban, is het tijd om die aan te wenden.
ERIK SUY
Koen Meulenaere
