Jeremie Vaneeckhout (Groen): ‘Aan Conner Rousseau was niets progressiefs meer’

Jeremie Vaneeckhout staat voor een gevecht bergopwaarts. De covoorzitter van Groen wil ook de kiezers van het Vlaams Belang overtuigen, maar zal misschien al blij zijn alle Groen-kiezers weer voor zijn partij kiezen. ‘De overstromingen in de Westhoek kunnen de voorzitter van de grootste partij geen bal schelen.’

‘Nee, partijen praten het best nooit met het Vlaams Belang. Dat normaliseert die partij alleen maar.’ Jeremie Vaneeckhout, sinds vorig jaar met Nadia Naji covoorzitter van Groen, is stellig wanneer we hem vragen of er na de verkiezingen van 2024 niet beter onderhandeld of op z’n minst gepraat wordt met de partij die volgens peilingen afgetekend de grootste zal zijn. De monsterzege van Geert Wilders’ PVV in Nederland vorige week heeft het debat over extreemrechts in Vlaanderen nog maar eens op scherp gezet.

Uw nieuwste collega-voorzitter, Melissa Depraetere, noemde het cordon sanitaire al eens ‘de domste uitvinding ooit’. Zijn er voor u nog altijd principiële bezwaren waarom geen enkele partij straks met het Vlaams Belang mag samenwerken?

Jeremie Vaneeckhout: Natuurlijk. Het is een racistische partij. Is dat niet genoeg? Ze is ervoor veroordeeld in het verleden, en Vlaams Belangers doen nog altijd genoeg uitspraken waarmee ze de rechten van minderheden aanvallen. Als het cordon niet bestond, hadden we het vandaag moeten uitvinden.

Voor mij is dat nooit een strategische zet geweest, want ik geloof niet dat het een manier is om kiezers weg te houden bij het Vlaams Belang. Het is een afspraak waarmee alle democratische partijen helderheid geven over waar ze voor staan. We moeten de democratische rechtstaat actief verdedigen. Ik hoop nog altijd dat de N-VA voor de verkiezingen ook met die duidelijkheid komt.

Was u verbaasd over de uitslag in Nederland? Wilders behaalde nog veel meer zetels dan er hem op voorhand werden toegedicht.

Vaneeckhout: Iedereen die vorige week van zijn stoel is gevallen, heeft geen voeling met de realiteit. Ik woon in een gemeente waar volgens peilingen in 2024 één kiezer op de drie op het Vlaams Belang zal stemmen. Dat is nog veel meer dan Wilders heeft gehaald. Ik merk dat ook: de schroom om voor extreemrechts te stemmen is weggevallen. Racisme en vreemdelingenhaat zijn ook meer aanvaard dan vroeger, maar het is vooral het cynisme van veel kiezers dat mij raakt. De ontgoocheling in de politiek is gigantisch.

‘Als het cordon niet bestond, hadden we het vandaag moeten uitvinden.’

De verkiezingen worden een historische strijd tegen extreemrechts. Net daarom is het belangrijk dat wij ons als partij compromisloos blijven uitspreken tegen discriminatie, racisme en politici die naar beneden schoppen.

Het is voor mij onuitstaanbaar dat andere partijen zoals Vooruit en met Nicole de Moor ook de CD&V meegaan in dat discours, terwijl de PVDA vaak simpelweg muisstil blijft in zulke discussies. Ik zou willen dat meer partijen zoals wij de waarheid over migratie vertellen, en geen kopieën van de leugens van het Vlaams Belang. Dat is degoutant. Binnen Vivaldi zijn wij de enige partij die de mensenrechten verdedigt voor iedereen en overal.

Jullie zijn misschien ook wel de enige partij die werkelijk geen enkele kiezer van het Vlaams Belang zal kunnen overtuigen in de campagne.

Vaneeckhout: In Anzegem zullen mensen op mij stemmen die anders voor het Vlaams Belang kiezen, daar ben ik zeker van. Dat lukt alleen maar als we ook het vertrouwen van die mensen in de democratische politiek proberen te herstellen, en tonen dat we hun bezorgdheden ernstig nemen. Mensen zien dat ze niet meer op politici kunnen rekenen. De ouderenzorg wordt onbetaalbaar, kankerbehandelingen moeten in de zomer worden stilgelegd omdat er geen personeel meer is, en er spelen zich drama’s af in de kinderopvang.

Het mentale welzijn van de Vlaming is nog nooit zo slecht geweest als vandaag, en we zijn ondertussen zo ver dat mensen die al jarenlang op de wachtlijst voor gehandicaptenzorg staan euthanasie aanvragen omdat hun situatie uitzichtloos is. Ik gooi het allemaal op één hoop, maar dat is ook alles samen waar mensen cynisch van worden. Als ze vervolgens ook nog eens asielzoekers naar hier zien komen, vragen ze zich af of zijzelf wel krijgen waar ze recht op hebben. Ze delen in de eerste plaats nochtans heel veel met die mensen op de vlucht: ze willen allebei een beter leven.

Heeft de regering-De Croo genoeg gedaan om dat vertrouwen te herstellen?

Vaneeckhout: Op een aantal vlakken zeker wel, ja. Al twintig jaar probeerden regeringen de minimumuitkeringen en de laagste pensioenen boven de armoedegrens te krijgen. Het is dankzij Groen in Vivaldi dat het eindelijk effectief gebeurt. Natuurlijk is er niet genoeg veranderd. Het blijft voor mij een grote teleurstelling dat de liberalen een fiscale hervorming hebben geblokkeerd.

‘Het blijft een grote teleurstelling dat de liberalen een fiscale hervorming hebben geblokkeerd.’

Om u één voorbeeld te geven: België kan 8 tot 10 miljard euro ophalen als wij de strijd tegen fiscale fraude zelfs maar even hard zouden voeren als de ons omringende landen. Dat geld lopen we elk jaar mis terwijl we het heel goed zouden kunnen gebruiken, omdat sommige partijen daar geen prioriteit van willen maken.

Dat is altijd de reactie ter linkerzijde als extreemrechts wint: kiezers stemmen misschien voor racistische partijen, maar het is eigenlijk een links sociaaleconomisch beleid dat ze willen. Is dat niet wat naïef?

Vaneeckhout: Een deel van die kiezers zal wel racistisch zijn, maar dat zult u mij nooit horen zeggen over alle kiezers van het Vlaams Belang. Dat klopt gewoon niet. Die kiezers hebben vaak heel terechte bezorgdheden als ik met hen spreek. Na de verkiezingen van 2019 heb ik een boek geschreven over de spanning tussen de grote steden en de landelijke gebieden in Vlaanderen. Dat is volgens mij ook een belangrijke verklaring voor het succes van Geert Wilders, en het is hier alleen maar erger geworden. Meer dan de helft van de Vlaamse middelen gaat naar de centrumsteden, terwijl driekwart van de bevolking elders woont. Ook politici van centrumrechtse partijen zijn me in het Vlaams Parlement met het boek komen feliciteren.

Ze zijn misschien gefrustreerd omdat N-VA-voorzitter Bart De Wever zo veel geld naar Antwerpen laat stromen.

Vaneeckhout: Uiteraard, meer dan een kwart van die middelen gaat inderdaad naar Antwerpen. We zagen het weer met de overstromingen in de Westhoek. Dat kan de voorzitter van de grootste partij geen bal schelen.

Antwerpen stuurde nochtans brandweerkrachten.

Vaneeckhout:(cynisch) Daar moeten we heel dankbaar voor zijn, hè. De N-VA zit al twintig jaar in de Vlaamse regering, die weigert om een beleid te voeren dat zulke overstromingen kan vermijden. Minister Zuhal Demir doet enkel kleine dingen in de marge – als ze ondertussen alweer niets aan het blokkeren is. De Europese natuurherstelwet probeert ze in elk geval tegen te houden.

‘Demir doet enkel kleine dingen in de marge – als ze ondertussen alweer niets aan het blokkeren is.’

In Vlaanderen ligt er 20.000 kilometer aan wegen die niet meer worden gebruikt. We moeten het budget vrijmaken om ze te ontharden, maar dat gebeurt niet. Zelfs dergelijk laaghangend fruit wordt vandaag niet geplukt.

Zondag trekt er weer een klimaatmars door Brussel. Het zal niet zo’n succes zijn als vijf jaar geleden, en het thema lijkt in Vlaanderen sinds de campagne van 2019 weggedeemsterd.

Vaneeckhout: In de Wetstraat misschien, ja. Maar de overstromingen in de Westhoek bewijzen dat het probleem alleen maar groter en groter wordt. Ik stond twee weken geleden in mijn laarzen – zonder camera’s, voor alle duidelijkheid – naast een boer die huilde omdat zijn grond onder water was gelopen. De dag ervoor sprak ik iemand wiens huis voor de vierde keer in een jaar tijd onder water stond.

Voor Groen is die existentiële klimaatstrijd ook een sociale strijd. De staat van De Lijn is daarvan de beste illustratie. Er zijn 3000 haltes geschrapt, en de tickets zijn 20 procent duurder geworden. Ook daarvan vragen mensen zich af of ze in Brussel dan echt geen flauw benul hebben van hoe mensen moeten overleven. Iemand moet echt al een sukkelaar zijn om De Lijn nog te gebruiken, terwijl het openbaar vervoer de snelste, meest comfortabele en logische keuze moet zijn. Groen wil dat er na de verkiezingen enkele jaren telkens 2 miljard euro naar De Lijn gaat, zodat er veel sneller kan worden geïnvesteerd. Met de groenen in de regering-De Croo hebben we al zo’n investeringsplan voor de NMBS kunnen uitwerken.

Demir kreeg veel kritiek van jullie omdat ze zich niet wil houden aan de afgesproken ambitie om tegen 2030 47 procent minder uit te stoten. Haar plannen komen maar aan een reductie van 40 procent. Veel mensen zullen zich afvragen of dat echt veel verschil maakt.

Vaneeckhout: Iedereen moet gewoon zijn deel doen. Ik hoor dat de N-VA in veel discussies zeggen, maar voor het klimaat gaat dat blijkbaar niet op? Het is ook perfect mogelijk: die 47 procent is echt geen onrealistische doelstelling. De rechter maakt nu duidelijk dat zelfs dat niet voldoende is. Ook hierbij is het wel belangrijk dat het op een sociale manier gebeurt.

‘Iemand moet echt al een sukkelaar zijn om De Lijn nog te gebruiken.’

40 procent van de gezinnen heeft niet het geld om hun huis te renoveren en isoleren of een warmtepomp te installeren. Ze willen dat nochtans wel, dus moet de overheid in de eerste plaats die groep mensen helpen. Ik heb geen steun nodig om mijn huis energiezuinig te maken, mensen als ik hoeven geen renovatiesteun te krijgen. Die middelen moeten eerlijker verdeeld worden.

Gaan jullie er in de campagne ook weer voor pleiten om de bedrijfswagens af te schaffen?

Vaneeckhout: Ja. We hebben die auto’s al geëlektrificeerd, maar dat hele systeem moet echt uitgefaseerd worden. Waarom moeten mensen belastingen betalen voor de bedrijfswagen van iemand anders? Dat is niet eerlijk. Een fiscale hervorming moet ervoor zorgen dat iedereen netto meer overhoudt, maar voor sommigen zal dat wel zonder bedrijfswagen zijn.

Uw collega Nadia Naji was een van de voorzitters die tijdens een VOKA-debat vriendelijk bedankte voor Vivaldi II. Was het misschien al een vergissing om in de huidige regering te stappen?

Vaneeckhout: Ik ben niet supertrots op Vivaldi, wel op wat mijn partij heeft gerealiseerd.

‘Het systeem van bedrijfswagens moet echt uitgefaseerd worden.’

Politici als Georges-Louis Bouchez (MR) hebben er met hun destructieve politieke stijl voor gezorgd dat deze regering geen schoonheidsprijzen zal winnen, maar daartegenover staan ook figuren als onze vicepremier Petra De Sutter. Zij zoekt niet het spektakel op, maar werkt aan oplossingen. Hetzelfde geldt voor Tinne Van der Straeten.

Petra De Sutter straalt misschien degelijk leiderschap uit, maar veel kiezers zullen zich afvragen wat zij werkelijk gerealiseerd heeft.

Vaneeckhout: Welke vicepremier sluit de deals in de regering om de minimumlonen te verhogen, denkt u?

Frank Vandenbroucke?

Vaneeckhout: Dat maken de socialisten zichzelf wijs, ja. De sociale akkoorden van Vivaldi hebben de socialisten nooit kunnen sluiten in eerdere regeringen waar ze zonder ons in zaten. Over tien jaar zal iedereen moeten toegeven dat de groenen de stuwende kracht achter Vivaldi waren.

Er komen historische verkiezingen aan, zegt u. Veel van uw sterkhouders in de parlementen kiezen er nochtans net nu voor om te vertrekken.

Vaneeckhout: Als politici te lang blijven zitten, krijgen ze kritiek van journalisten. Als politici vertrekken, krijgen ze ook kritiek van journalisten. Ik ben blij dat ik voorzitter ben van een partij waar de generatie politici die Groen in 2007 heeft opgebouwd plaats maakt voor een nieuwe generatie. Dat is veel gezonder dan de pijnlijke taferelen bij de Open VLD, of bij Vooruit waar de decumul-regel die gewezen voorzitter John Crombez invoerde ondertussen weer is afgeschaft.

Politici als Kristof Calvo, Wouter De Vriendt en Björn Rzoska gaan niet allemaal lopen voor een aanstaande verkiezingsnederlaag van Groen?

Vaneeckhout: Nee. Ze blijven ook bij Groen, hè. Ik merk wel bij veel collega’s frustraties over de nationale politiek, maar dat heeft niets met de partij te maken. Wouter zei het me letterlijk: ‘Ik wil nog altijd aan politiek doen en beleid maken, ik wil alleen niet dat het telkens ook over mijn persoon moet gaan.’

Is De Vriendt dan wel geschikt voor het vak?

Vaneeckhout: Uiteraard doen de persoonlijkheden van de politici die onze leiders willen zijn ertoe. Het is de steekvlampolitiek en ook de steekvlamjournalistiek die collega’s doet afhaken. Hoe zielig was het om te zien wat Theo Francken (N-VA) allemaal over Israël uitkraamde om toch wat aandacht te krijgen? Het drama dat zich in Gaza afspeelt, is ondertussen niet om aan te zien.

‘Hoe zielig was het om te zien wat Theo Francken allemaal over Israël uitkraamde om toch wat aandacht te krijgen?’

Ik word in de Dorpsstraat vooral aangesproken op de oplossingen die ik voor de mensen heb. Niemand vraagt mij wanneer ik eens meedoe aan The Masked Singer.

U zou het beter overwegen: Conner Rousseau is veel populairder dan u.

Vaneeckhout: Hoe duurzaam is die populariteit gebleken? Ik wil geen influencer zijn.

Rousseau trad ondertussen af vanwege zijn dronken, racistische uitspraken. Verdient hij een tweede kans?

Vaneeckhout: Ja, als dat op een geloofwaardige manier gebeurt. Hij kan niet al na twee maanden terugkomen en doen alsof hij een hele tocht door de woestijn heeft gemaakt. Die uitspraken stonden voor mij ook niet op zich. Alles wat hij over Molenbeek, over huismoeders, over langdurig zieken en andere kwetsbare groepen heeft gezegd, had al alarmbellen moeten doen afgaan. Aan Rousseau was niets progressiefs meer. Zijn mensbeeld is er een van diep wantrouwen, dat staat helemaal haaks op het mijne. Ik hoop dat hij zich ook daarover eens bezint.

Vooruit blijft natuurlijk in veel discussies een bondgenoot van jullie.

Vaneeckhout: Wij werken ook goed samen, maar Rousseau heeft wel iets met die partij gedaan. Vooruit heeft enkel onder externe druk toegegeven dat de uitspraken van Rousseau racistisch zijn. Dat is zeer bedenkelijk.

Over thema’s als migratie verschillen wij natuurlijk al langer van mening met Vooruit. Ook John Crombez pleitte al voor push-backs.