‘De liberale deuren en vensters moeten open’

‘Het hedendaagse liberalisme laat zich niet opsluiten in vakjes, kleurtjes of soorten kledingstukken’, blikt Bart Tommelein vooruit naar de voorzittersverkiezingen bij Open VLD.

In ons land lopen heel wat mensen rond met liberale opvattingen. Ze willen hun eigen keuzes maken. Ze vinden dat wie hard werkt daarvoor beloond moet worden. Ze zijn het erover eens dat tegenover rechten ook plichten staan. Met andere woorden, ze staan achter de liberale basisideeën van vrijheid, zelfbeschikking en verantwoordelijkheid. Die moeten we allemààl zien te bereiken, en niet enkel de liberalen die Adam Smith of John Stuart Mill gelezen hebben.

Professor Ive Marx zei deze week in een opiniestuk dat het liberalisme geen joggingbroek is. En dat we het dus ook niet moeten verkopen met weinig inhoudelijke boodschappen. Maar wat is er mis met een leuze om mensen te proberen overtuigen van het liberale gedachtengoed? En sluiten de slagzinnen van andere partijen zoveel beter aan bij hun ideologie? Zegt ‘het kan anders’ veel over de manier waarop Groen het anders wil? Zegt ‘de kracht van verandering’ wat N-VA wil veranderen? Zegt ‘eerlijker is beter’ wat SP.A oneerlijk vindt?

Het is hoog tijd dat wij de deuren en vensters open gooien. Het liberalisme is niet licht- of donkerblauw, laat zich niet opsluiten op één flank van de links-rechts as. De uitdagingen van morgen passen ook niet in dat achterhaalde schema.

IJveren voor een sterke economie, een rechtvaardige fiscaliteit en lagere belastingen, voor een slanke staat met begrotingen die kloppen… Het zijn kernopdrachten voor elke liberaal. Dat hoeft helemaal niet in tegenstrijd te zijn met een sterk uitgebouwde welvaartsstaat, alle mogelijke Great Gatsby-curves ten spijt. Het schrappen van tarieven in de erfbelasting van 65% voor wie single is en geen kinderen heeft, het vrijstellen van hogere bedragen voor partners en voor jongeren die hun ouders verliezen; mijn hervorming en verlaging van de erfbelastingen richtten zich niet tot de ‘happy few’, het vormde een stapje richting een meer rechtvaardige samenleving.

Mensen willen solidair zijn en bijdragen voor wie naar school gaat, voor wie ziek is, voor wie tijdelijk werkloos is. Maar tarieven waarbij mensen meer dan de helft moeten afstaan van waar ze voor gewerkt hebben, kunnen niet door de beugel. Belastingen moeten fair zijn. Zo behouden ze ook hun draagvlak. Én belastinggeld moet goed besteed worden. Vandaag gaat er nog te veel geld naar nice-to-have, terwijl we vaak de middelen missen voor must-have. Dat vinden mensen – terecht – oneerlijk.

Maar we mogen niet focussen op één enkel thema. Er zijn nog zoveel andere nieuwe uitdagingen die baat hebben bij een liberale aanpak. Eén daarvan is migratie en de groeiende diversiteit. Liberalen kunnen hierin een eigen koers varen, die stoelt op respect voor de rechtstaat én een humane aanpak. Niet de afkomst maar de toekomst telt. Een realistisch migratiebeleid geïnspireerd op het Canadese model, waarbij mensen welkom zijn om actief deel te nemen aan onze samenleving en de noden op onze arbeidsmarkt helpen invullen. Een samenleving waar we meer mét en minder naast elkaar leven. Met gelijke rechten en plichten voor elk individu. Zonder discriminatie, haat of vooroordelen. Met respect voor onze grondwaarden die de vrijheid van eenieder garanderen.

Ook de klimaatproblematiek vraagt sterke liberale antwoorden. Meer inspanningen voor het klimaat kunnen hand in hand gaan met economische groei, meer jobs en minder kosten voor de burger. De energieomslag naar een decentraal model, waarin burgers en bedrijven zelf de handen uit de mouwen steken en daardoor onafhankelijker zijn van grote mondiale spelers. Liberaler bestaat niet.

Laten we privacy niet vergeten. Technologische vernieuwing zorgt voor ontzettend veel nieuwe mogelijkheden en kan op vele vlakken de veiligheid verhogen. We moeten blijven waken over het evenwicht tussen verschillende belangen. Maatregelen moeten steeds een duidelijk afgebakend doel voor ogen hebben en mogen dus niet disproportioneel zijn. Hier maken liberalen het verschil. Veiligheid is ontzettend belangrijk, maar een minieme kans op een onveilige situatie mag niet zorgen voor groteske inperkingen van onze vrijheid.

Het hedendaagse liberalisme laat zich niet opsluiten in vakjes, kleurtjes of soorten kledingstukken. Het realiseren van een liberale samenleving doen we door ten allen tijde te strijden voor datgene wat elke liberaal het meest aan het hart ligt: de vrijheid. Of dat nu op het vlak van fiscaliteit, arbeidsmarktbeleid, ondernemerschap of innovatie is, of het nu gaat over armoedebestrijding, de bescherming van privacy, de aanpak van het klimaat of het creëren van meer veiligheid, onze leidraad is duidelijk: de vrijheid verdedigen, veroveren en uitbreiden, elke dag opnieuw. Consequent en helder. En met of zonder joggingbroek.

Bart Tommelein is kandidaat-voorzitter van Open VLD.