Van Raveel tot Magritte: deze expo’s mag u dit voorjaar niet missen

Ook binnen de museummuren heeft het coronavirus in 2020 lelijk huisgehouden, maar het nieuwe jaar belooft een helende golf van nieuwe expo’s. Knack-recensent Eric Rinckhout zet zijn voorjaarstips op een rij.

De Brits-Portugese kunstenares Paula Rego is incontournable in 2021. Tate Britain zet een grote retrospectieve op met meer dan honderd schilderijen, tekeningen, collages en sculpturen. Later zal die doorreizen naar Kunstmuseum Den Haag. Museum De Reede in Antwerpen focust op Rego’s werk op papier, en in Bozar maakt ze deel uit van een groepstentoonstelling van Portugese kunstenaressen.

De in 1935 in Lissabon geboren kunstenares is lange tijd een geheimtip gebleven, zeker buiten het Verenigd Koninkrijk. Paula Rego groeide op in een anglofiel, antikatholiek en links Portugees gezin, ontvluchtte de dictatuur van António Salazar en studeerde beeldende kunst in Londen, waar ze zich in 1974 definitief vestigde. In haar figuratieve, kleurrijke en heldere schilderijen gebruikte ze elementen uit sprookjes en volksverhalen, die ze door haar grootmoeder leerde kennen. Ze zette die sprookjeswereld graag op haar kop en creëerde een intrigerend, bevreemdend, soms duister en vaak provocerend universum van machtsspelletjes en seksuele intriges. Balthus, Hogarth, Goya en Ensor kwamen om de hoek kijken, maar steevast speelden de vrouw en de vrouwelijke blik de hoofdrol in haar oeuvre. Zo nam ze met een reeks confronterende etsen stelling tegen de criminalisering van abortus.

Paula Rego, 16/06-24/10 in Tate Britain, Londen (www.tate.org.uk) en 27/11/2021-20/03/2022 in Kunstmuseum Den Haag (www.kunstmuseum.nl). Paula Rego, Portuguese Artist, 08/07-04/10 in Museum De Reede, Antwerpen (museum-dereede.com). All I Want: Portugese kunstenaressen van 1900 tot 2020, 26/02-23/05 in Bozar, Brussel (www.bozar.be).

In 2021 zou Roger Raveel (1921-2013) 100 jaar geworden zijn. Kunstcentrum Bozar in Brussel grijpt de gelegenheid aan om voor het eerst sinds lang een groot overzicht op te zetten met zo’n 130 werken. Dat alleen al is iets om naar uit te kijken. Raveel is altijd al zijn eigen gang gegaan en zijn oeuvre heeft niet meteen een lineaire ontwikkeling. Het kan boeiend worden in Bozar.

Roger Raveel zette zich van bij het begin af tegen zijn voorgangers in zijn geboortestreek – de Latemse school – en volgde evenmin zijn tijdgenoten: de Amerikaanse ‘abstracten’ en de Cobraschilders met hun interesse voor tekeningen van kinderen en geesteszieken. Raveel keek om zich heen en bracht zijn geboortedorp Machelen-aan-de-Leie op volstrekt eigenwijze manier in beeld. Niet als een idyllisch boerendorp, maar met nieuwerwetse banale huizen, betonnen afsluitingen en telefoonpalen, liefst strak en geometrisch geschilderd. Na een tussenperiode van experimentele kleurrijke abstractie, ingegeven door contact met het landschap, kwam Raveel tot een soort synthese: doeken met abstracte vlekken waarin figuren en witte vierkanten een hoofdrol speelden. Tegelijk met de Amerikaanse kunstenaar Robert Rauschenberg incorporeerde hij voorwerpen in zijn werk, en zelfs kooien met levende vogels, wat hem dicht bij de popart bracht.

Roger Raveel: een retrospectieve, 18/3-21/07 in Bozar, Brussel (www.bozar.be).

Parijs wordt dit jaar het strijdtoneel van twee giganten onder de kunstcollectioneurs: Louis Vuitton en François Pinault. In 2014 opende de Fondation Louis Vuitton haar deuren in een spectaculair gebouw van Frank Gehry, een postmodern zeilschip dat gestrand is in Neuilly, aan de rand van Parijs. Daar zet monsieur Pinault nu zijn voet naast. Hij wilde al lang zijn collectie tonen in Parijs en opent eind januari een eigen museum in de voormalige handelsbeurs, een monumentaal negentiende-eeuws gebouw op een toplocatie vlak bij Les Halles, tussen het Louvre en het Centre Pompidou.

Pinault, die in Venetië het mooie weer maakt met het Punta della Dogana en het Palazzo Grassi, waar Luc Tuymans in 2019 uitpakte met La Pelle, ging opnieuw in zee met de Japanse architect Tadao Ando. In het iconische ronde beursgebouw, met zijn herkenbare koepel, bouwde Ando een cirkelvormige betonnen wand, terwijl de indruk-wekkende allegorische muurschildering van de internationale handel behouden bleef. Benieuwd met welk artistiek vuurwerk Pinault zijn museum zal openen.

Bourse du Commerce, Parijs. Opening op 23/01 (www.boursedecommerce.fr).

Om te ontsnappen aan de drukkende sfeer van de bezetting door nazi-Duitsland, begon René Magritte rond 1941 in een totaal andere stijl te schilderen. In plaats van zijn gedetailleerde, gortdroge realistische aanpak koos hij voor een wervelende stijl met vrolijke kleuren op de rand van de kitsch – en er soms over. Aanvankelijk schilderde hij op impressionistische wijze: zijn zogeheten période Renoir. Omdat André Breton en de Franse surrealisten niet snapten waar die gekke Belg nu weer mee bezig was, deed Magritte er nog een schepje bovenop. In zijn zogeheten période vache, boordevol groteske figuren, gooide hij alle remmen los. In 1948 toonde hij, uitgerekend in Parijs, zijn oorlogsverklaring aan Breton en de zijnen. Zonder succes. De breuk met de Franse surrealisten was totaal.

Musée de l’Orangerie blikt nu terug op een periode die zelden in beeld komt. In Parijs zullen zestig schilderijen en veertig tekeningen van Magritte uit de periode 1939-1948 te zien zijn en geconfronteerd worden met werken van Pierre-Auguste Renoir, die Magrittes inspiratiebronnen waren, maar ook van Francis Picabia en Jeff Koons.

Magritte/Renoir: le surréalisme en plein soleil, 10/02-02/06 in Musée de l’Orangerie, Parijs (www.musee-orangerie.fr).

Het werk van de feministische activiste Margaret Harrison (geboren in 1940 in Yorkshire) wordt voor het eerst in België gepresenteerd in BPS22 in Charleroi, een kunsthal gebouwd in 1911 die vandaag het Musée d’art de la Province de Hainaut huisvest. In de loop van haar carrière heeft Harrison zich gebogen over slachtoffers van verkrachting en de werkomstandigheden van fabrieksarbeiders en onderbetaalde thuiswerkers.

Enkele jaren geleden pakte ze ook Jheronimus Bosch’ schilderij De Tuin der Lusten aan, en recent greep ze met een opmerkelijke sculptuur terug naar de protesten in 1982 tegen de installatie van kruisraketten op de Britse luchtmachtbasis Greenham Common. In Charleroi zullen zo’n veertig werken te zien zijn die wonderwel aansluiten bij het huidige discours over gender en seksuele identiteit.

Margaret Harrison: danser sur les missiles, 20/02-23/05 in BPS22, Charleroi (www.bps22.be).