Septemberverklaring Jambon: ‘Rode draad is de bescherming van de Vlaamse welvaart’

Vlaams minister-president Jan Jambon heeft maandag zijn laatste Septemberverklaring van de legislatuur afgelegd. De oppositie is kritisch.

Een zichtbaar tevreden minister-president Jambon somde maandag de plannen en extra investeringen van zijn regering op. Er gaat onder meer 270 miljoen euro extra naar de kinderopvang. Die investering, die verdeeld wordt over de verschillende soorten initiatieven, moet onder meer zorgen voor 5.000 extra plaatsen en een daling van de kindratio. Zo zakt de ratio voor de allerkleinsten naar 1 op 5. Er komen ook logistieke medewerkers om de begeleiders te ontlasten.

Om het verschil tussen werken en niet-werken te verkleinen, wordt de jobbonus verhoogd en verruimd. Het bedrag gaat omhoog van maximaal 600 naar 700 euro voor de laagste lonen. Door te sleutelen aan de inkomensgrens verruimt de doelgroep volgens Jambon ook naar 1 miljoen werknemers. ‘Dat is zowat 40 procent van de 2,5 miljoen Vlaamse werknemers. Niet alleen de laagste lonen krijgen er dus één, maar ook de categorie daar net boven’, aldus Jambon. 

Het onderwijs krijgt er structureel 100 miljoen euro extra bij. Minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) zal die middelen onder meer inzetten voor het hoger onderwijs en de strijd tegen het lerarentekort. Om nog meer leerkrachten aan te trekken, verhoogt de anciënniteit die zij-instromers kunnen meenemen van 10 naar 15 jaar.  

Er gaat ook 15 miljoen naar de lerarenopleiding. Daarnaast zijn er ook extra recurrente middelen voor de studentenvoorzieningen (6 miljoen euro) en voor de hogescholen (8 miljoen euro extra) en universiteiten (20 miljoen euro). Minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) krijgt dan weer 30 miljoen euro extra om de problemen met het leerlingenvervoer in het buitengewoon onderwijs aan te pakken. 

Er komt ook een tijdelijke en degressieve premie voor de aankoop van nieuwe en tweedehands zero-emissiewagens. Die premie moet de financiële drempel voor de aankoop van bijvoorbeeld een elektrische wagen verkleinen. In 2024 wordt gestart met een premie van 5.000 euro voor nieuwe wagens en van 3.000 euro voor tweedehandswagens. De premie geldt drie jaar en zakt jaarlijks met 1.000 euro voor de nieuwe wagens en met 500 euro voor de tweedehandswagens. Om fraude tegen te gaan, mag de wagen ook niet binnen de drie jaar doorverkocht worden.

Verder worden de verbouwpremies met een jaar verlengd. Het gaat om de steun voor dak- en buitenmuurisolatie, werken aan vloeren, ramen en deuren, elektriciteit en sanitair, enzovoort. Normaal gezien zouden de verhoogde steunpercentages ophouden op 1 januari 2024, maar dat zal dus niet het geval zijn. Het beschikbare budget wordt daarvoor in 2024 met 52 miljoen euro verhoogd naar ongeveer 340 miljoen euro. Er komen ook 3.000 koten voor studenten die het financieel moeilijk hebben. 

Om al die plannen te financieren, plant de regering-Jambon ook een reeks besparingen. Zo snoeit de regering in de doelgroepenkorting voor bedrijven die oudere werknemers in dienst nemen ofhebben. ‘Dat is een maatregel die vandaag nog weinig effect heeft, gezien de krapte op de arbeidsmarkt’, aldus Jambon.  Veel andere besparingen noemde Jambon niet, maar minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) gaat alvast de subsidies voor zonnepanelen voor bedrijven en burgers schrappen vanaf 2024.  

Het gaat om een stopzetting van de calls groene stroom voor bedrijven en de stopzetting van de éénmalige PV-premie voor particulieren. Die laatste liep sowieso al af op 1 januari 2025, maar minister Demir vervroegt dat met een jaar. Daardoor moet Vlaanderen in haar begroting de komende jaren 50 miljoen euro minder spenderen dan oorspronkelijk voorzien.

Jambon beseft dat er hem in het laatste werkjaar nog veel werk en netelige dossiers zoals het stikstofdossier wachten. ‘Gaan nu opeens alle problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen? Natuurlijk niet’, geeft de Vlaamse regeringsleider toe. ‘Maar we bieden wel een duidelijk perspectief. Een richting, waar diep en goed over nagedacht is. Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig.’

Kritiek

De oppositie is niet onder de indruk van wat Jambon presenteerde. Volgens Vooruit is de regering-Jambon veel te laat in actie geschoten. ‘De investering van 270 miljoen euro in de kinderopvang is een grote schuldbekentenis dat de regering de sector al twintig jaar lang verwaarloost’, aldus Vooruit-fractieleider Hannelore Goeman maandag in een reactie op de Septemberverklaring van minister-president Jan Jambon.

Goeman is tevreden dat er een inspanning komt voor de sector, maar die komt te laat, vindt ze. ‘Bovendien is er ook een probleem met de betaalbaarheid van de opvang voor ouders. Daar heb ik niets over gehoord’, zegt Goeman. ‘Veel Vlamingen hebben in het algemeen het gevoel dat het leven onbetaalbaar wordt. Ook de prijs van het openbaar vervoer is te duur. Ik heb deze regering niets horen zeggen over koopkrachtmaatregelen.’

Ook bij Groen valt dat geluid te horen: ‘Er zijn slachtoffers moeten vallen vooraleer de Vlaamse regering aan de noodrem trok en besloot om te gaan investeren in de kinderopvang’, aldus Groen-fractieleider Mieke Schauvliege. ‘We zijn uiteraard blij dat er iets komt voor de kinderopvang, maar het had veel sneller gemoeten’. Daarnaast is de kinderopvang niet de enige sector waar het lang wachten is op een plaatsje, stelt ze. ‘Ook voor psychiatrische hulp en in de jeugdhulp zijn er lange wachtlijsten. Moet daar ook eerst een onderzoekscommissie voor worden opgericht?’

Schauvliege merkt daarnaast op dat er geen extra investeringen in de strijd tegen de klimaatverandering in de begroting zitten, uitgenomen de verlenging van de renovatiepremie. “Maar wel een verhoging van de jobbonus. Een instrument waarvan de doeltreffendheid nog nooit wetenschappelijk is aangetoond”, hekelt ze. ‘Elke regeringspartij heeft een trofeetje gekregen, wat vandaag zorgt voor een kumbaya-moment. We zullen zien of dat volgende week nog standhoudt als de Raad van State haar advies over het stikstofdecreet publiceert.’

Volgens het Vlaams Belang klopt de Vlaamse regering zich ten onrechte op de borst, enkel maar omdat er tijdig een Septemberverklaring is. ‘De balans van deze regering van verliezers van 2019 is ronduit negatief en daar zullen de nieuwe weinig begeesterende voornemens van deze Septemberverklaring geen verandering meer in kunnen brengen’, zo reageert fractieleider Chris Janssens.

De Septemberverklaring van minister-president Jambon krijgt geen applaus van oppositiepartij Vlaams Belang. Ook de 270 miljoen euro voor de kinderopvang kan de partij niet overtuigen. Die investering komt volgens Vlaams Belang ‘rijkelijk laat’. Ook de verhoogde en uitgebreide jobbonus weegt volgens fractieleider Janssens ‘veel te licht’ tegen de achtergrond van de hoge inflatie en hoge belastingen op arbeid. 

Vlaams Belang maakt in één beweging de globale balans van de regering en die valt volgens Janssens negatief uit. ‘Op tal van terreinen is onze samenleving er onder de regering van Jambon op achteruitgeboerd en het is duidelijk dat deze regering voor de verkiezingen van 2024 geen trendbreuk meer zal kunnen realiseren’, luidt het oordeel van Janssens. De fractieleider heeft het onder meer over ‘de door de regering zelf gecreëerde stikstofcrisis, de onderwijscrisis, de wooncrisis en het falende integratiebeleid’.