‘Patiënten zijn pionnen geworden in een economisch verhaal dat enkel nog gaat over efficiëntie’

‘We staan inderdaad op een kruispunt en moeten dringend een andere richting uit met onze gezondheidszorg’, reageren Elke Van den Brandt, Petra De Sutter en Anne Dedry van Groen op de voorstellen van gezondheidseconoom Lieven Annemans om de gezondheidszorg betaalbaar te houden.

“Je geld of je leven”. Dit is de titel van het nieuwe boek over onze gezondheidszorg, geschreven door gezondheidseconoom Lieven Annemans. En hij meent het. Alles draait om geld. We stellen het dagelijks vast: ons zorgsysteem is in gevaar. De basis van onze gezondheidszorg, gebaseerd op solidariteit, is toegankelijkheid en kwaliteit. Beide worden bedreigd. Of we het nu hebben over thuiszorg, of geestelijke gezondheidszorg, over ouderenzorg, residentiële zorg of ziekenhuiszorg, overal loert het spook van de budgettaire tekorten, de vermarkting en ongelijke toegankelijkheid.

Wachttijden blijven maar oplopen, van de wieg tot in het rusthuis. En mantelzorgers dreigen als gratis handen het gelag met hun eigen gezondheid te bekopen. De situatie in sommige woonzorgcentra is schrijnend door het personeelstekort, zoals verpleegkundige Liesbet Claeys ons liet weten in De Standaard, maar ook in de jeugdhulp en kinderopvang zijn er te weinig handen voor het vele werk. Gemeenten en OCMW’s stoten steeds meer sociale voorzieningen af, omdat ze de begroting in het rood brengen.

In ons land is het dubbel moeilijk. Preventie, en thuis- en mantelzorg zijn hoofdzakelijk een Vlaamse bevoegdheid, maar medische (zowel eerstelijns als specialistische zorg) een federale. Dit leidt tot problemen omwille van de blijkbaar moeilijke coördinatie tussen deze twee verschillende niveaus. Preventie wordt onvoldoende gestimuleerd op het Vlaamse niveau, en daardoor stijgen de kosten op het federale niveau, want daar gebeuren immers de gezondheidszorg uitgaven. Anderzijds, minister van Volksgezondheid Maggie De Block bespaart door het verkorten van de ligduur na bevallingen, waardoor Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen extra moet inzetten op kraamzorg. Maar, die heeft daar dan geen budgetten voor voorzien. Het is niet gemakkelijk om op die manier een efficiënt en duurzaam zorgkader uit te werken.

Het gaat niet goed met onze zorg

In “Je geld of je leven” staan tal van voorbeelden waaruit blijkt dat het inderdaad niet goed gaat met onze zorg. De financiering van de gezondheidszorg is nog steeds hoofdzakelijk prestatiegebonden, en gezien artsen per prestatie vaak minder betaald worden dan in de ons omringende landen, drijven ze het aantal prestaties op. Overconsumptie heet dat, en enkele jaren terug berekende de OESO reeds dat het Belgische RIZIV 10 tot 15% van zijn uitgaven kon besparen door overconsumptie aan te pakken.

Al jaren stellen alle instanties in dit land, waaronder het KCE en het RIZIV, dat dit een prioriteit is, maar daadkracht zien we niet… Gezondheidszorg blijft vooral gefocust op fysieke gezondheid. Geestelijke gezondheidzorg krijgt amper 6% van het budget. Terwijl meer dan een kwart van de mensen ooit te kampen krijgen met psychische aandoeningen. En de beloofde terugbetaling van psychologen loopt vertraging op.

Doordat de groeinorm in de gezondheidszorg verlaagd is tot 1,5% is de minister verplicht om moeilijke keuzes te maken. De budgetten zijn gesloten en ontoereikend. Het geneesmiddelenpact dat Minister De Block sloot met de farmaceutische industrie heeft geleid tot een groei van 2,42% voor deze sector, met als gevolg nog minder budget voor de gezondheidszorg zelf. Hoe minder budget de overheid ter beschikking stelt, hoe hoger het aandeel van de patiënt.

In 2015 bedroeg dit reeds 18% van de totale uitgaven van de gezondheidszorg. Een van de hoogste cijfers van Europa. Deze evolutie bedreigt de toegankelijkheid van de zorg op ernstige wijze en doet daardoor de gezondheidskloof steeds maar toenemen. Niet iedereen kan zich immers dure private aanvullende verzekeringen veroorloven.

Gezondheidskloof

Vermarkting van de zorg, zoals we bijvoorbeeld in Nederland zien gebeuren, is ook een grote bedreiging voor de kwaliteit van de zorg. Zorgverzekeraars onderhandelen met de ziekenhuizen over welke zorg aangeboden dient te worden. Verzekeraars kopen er letterlijk zorg in. Ziekenhuizen, noch artsen, en al helemaal niet de patiënten bepalen de inhoud. De patiënt is er een pion in een economisch verhaal waar alles draait om kostenefficiëntie en doelmatigheid.

Privatisering, waarbij de overheid haar verantwoordelijkheid over de organisatie van de zorg uit handen geeft, is een politieke keuze die tot grote ongelijkheid zal leiden. Nu al scoren mensen uit de zogenaamde lagere socio-economische klassen bij ons slechter op vlak van alle gezondheidsindicatoren, en dat zal alleen maar toenemen.

Annemans schrijft dat we op een kruispunt staan. Hij pleit voor het behoud van een solidair en duurzaam systeem. Eén dat op solidariteit gebaseerd is en de toegankelijkheid tot kwalitatief goede zorg voor zoveel mogelijk mensen blijft garanderen. Wij zijn het volmondig met hem eens. We staan inderdaad op een kruispunt en moeten dringend een andere richting uit met onze gezondheidszorg. Zodat ook onze kinderen en kleinkinderen zullen kunnen blijven genieten van een van de beste gezondheidszorgsystemen ter wereld.

Moge het nieuwe boek van Lieven Annemans onze ministers inspireren tot daden en niet alleen tot lofbetuigingen.

Elke Van den Brandt, Vlaams Parlement, Groen

Anne Dedry, Kamer, Groen

Petra De Sutter, Senaat, Groen