Met de zomervakantie voor de deur laait de discussie over het hertekenen van de schoolvakanties weer op. Ondanks aanhoudende pleidooien vanuit het onderwijsveld, lijkt er weinig verandering in zicht. Nochtans heeft een kortere zomervakantie voordelen voor álle leerlingen, zegt onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven).
Gewezen medewerker van Vrij CLB Hasselt Noël Bulckaert heeft een voorstel om de vakanties in het Vlaams onderwijs beter te organiseren. ‘Als we wachten tot een volgende Vlaamse regering een hervorming van het schooljaar realiseert, dreigen we ongeveer 10 jaar achter te lopen op de Franstaligen’, schrijft hij op Knack.be. ‘Zij beëindigen inmiddels al hun derde vernieuwd schooljaar.’
Kort door de bocht stelt Bulckaerts voor om de zomervakantie van bijna 9 weken met 2 weken in te korten en van de huidige een handvol wettelijke ‘feest’-dagen (Paasmaandag, O-L-Heer Hemelvaart, Pinkstermaandag, 15/08 en 11/11) wettelijke ‘verlof’-dagen te maken. Aangevuld met het traditioneel brugverlof na O-L-H Hemelvaart, geven 4 van die 5 gewone verlofdagen de mogelijkheid tot een vakantieweek in mei. Het voorstel voorziet 36 lesweken waarvan slechts 1 met een snipperverlofdag. De 16 verlofweken geven 7 vakantieperiodes. Vandaar doopt hij het ‘Schooljaar 7+7’.
Geen slecht idee, vindt onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven). ‘Een lange zomervakantie leidt immers tot zomerverlies: alle leerlingen vergeten in zekere mate wat ze geleerd hebben, maar niet alle leerlingen vergeten evenveel. Leerlingen uit bevoorrechte sociaaleconomische milieus vergeten doorgaans minder dan leerlingen uit lagere sociaaleconomische milieus. Zo ontstaat niet alleen telkens wat leerverlies voor iedereen: het versterkt ook de ongelijkheid in ons onderwijs.’
Hoe komt dat verschil tussen leerlingen?
Kristof de Witte: Omdat er verschillen zijn in ouderbetrokkenheid. Zo trekken ouders uit bevoorrechte milieus in de zomer bijvoorbeeld met het gezin naar Rome, waar ze het Colosseum bezoeken. Leerlingen die die kans krijgen, zullen zich dat beter herinneren in de geschiedenisles. Los daarvan kunnen ouders leerlingen stimuleren om thuis te lezen of om rekenoefeningen te maken. We weten dat er op dat gebied grote verschillen zijn in de achtergrond die leerlingen hebben.
Het zomerverlies zorgt dus voor een bijkomende ongelijkheid in de klas?
De Witte: Ja, en die ongelijkheid neemt met de jaren toe. Op lange termijn gaan schoolresultaten eronder lijden en in sommige gevallen kan dat zelfs als gevolg hebben dat een leerling de school vroegtijdig verlaat. Bovendien is dat maar één nadeel van de lange zomervakantie.
‘Het hertekenen van de schoolvakanties is ingrijpend en past in een breder pakket aan maatregelen om de ongelijkheid binnen het onderwijs aan te pakken.’
Er zijn nog nadelen?
De Witte: Naast die cognitieve achteruitgang zien we ook een effect op de fysieke activiteit van leerlingen. Als de routine van de school wegvalt, zorgt dat ervoor dat kinderen minder fysiek actief zijn. In Australië hebben ze gemeten dat leerlingen tijdens de vakanties al snel bijna een uur extra schermtijd hebben per week. Daardoor komen leerlingen soms met wat extra kilo’s uit de zomervakantie.
Als er zoveel redenen zijn om de schoolvakanties te hertekenen, waarom is dat dan nog niet gebeurd?
De Witte: Omdat zoiets erg ingrijpend is. Het veranderen van de zomervakantie is een bijzonder zichtbare wijziging van het onderwijsstelsel en moet de kern worden van een bredere verandering. Bovendien raakt het hertekenen van de schoolvakanties niet alleen het onderwijs, maar ook bijvoorbeeld de toeristische sector. Ouders moeten zich ook anders gaan organiseren. Je kunt daarbij dus niet over een nacht ijs gaan. Daarom ben ik ervan overtuigd dat het hertekenen van de schoolvakanties gezien moet worden in een breder pakket aan maatregelen om de ongelijkheid binnen het onderwijs aan te pakken.
https://www.knack.be/nieuws/we-moeten-de-voorbije-crisis-aangrijpen-om-een-brede-en-gedragen-hervorming-van-ons-onderwijs-aan-te-gaan/
In Franstalig België zijn ze er nochtans wel al in geslaagd, daar werden de schoolvakanties vanaf het schooljaar 2022-2023 hertekend.
De Witte: Het onderwijs is daar de laatste jaren sterk hervormd, met bijvoorbeeld veel aandacht voor schoolautonomie en ondersteuning voor leerlingen. Het hertekenen van de schoolvakanties maakte er dus deel uit van een breder plan. Ze tonen dat het anders kan.
Een argument tegen het hertekenen van de schoolvakantie is dat leerkrachten de zomervakantie nodig hebben om te recupereren van het drukke schooljaar. Hun vakantie duurt ook geen 8,8 weken, zoals die van de leerlingen.
De Witte: Leerkrachten dragen effectief een zware werklast. Volgens een tijdsbestedingsonderzoek werken leerkrachten gemiddeld 49 uur per week. Die zomervakantie is dus een goede manier om tot rust te komen, maar als sommige vakanties tijdens het schooljaar wat langer worden, denk ik wel dat dat compenseert. Vandaag hebben leerkrachten 43 vakantiedagen per jaar, wat ruim meer is dan de gemiddelde vakantie in andere sectoren. Het is een extralegaal voordeel voor wie werkt in het onderwijs. Dat onderstreep ik ook steeds als ik een presentatie geef over het lerarentekort.
De Leraarskamer van Knack: ‘Kortere zomervakantie? Als we maar genoeg kunnen recupereren’
Kunnen zomerscholen soelaas bieden voor het zomerverlies?
De Witte: Zomerscholen zijn in principe een verkorting van de zomervakantie voor specifieke doelgroepen – bijvoorbeeld voor leerlingen die moeilijker mee kunnen in de klas of voor leerlingen met een sociaaleconomische achterstand. Onderzoek toont aan dat zomerscholen hele positieve effecten hebben voor álle leerlingen, omdat de leerkracht de eerste maanden van het schooljaar minder tijd nodig heeft om het zomerverlies weg te werken en dus meteen kan starten op een hoger niveau. Zomerscholen hebben ook een positief effect op de instructietijd in de klas. Leerkrachten winnen daardoor tijd.