Zich veilig voelen in het water en kunnen zwemmen zonder hulpmiddelen. Als het gaat over de zwemles zijn de voor het overige zo ambitieuze minimumdoelen voor het lager onderwijs plots vrijblijvend en vaag.
Begin mei stelde onderwijsminister Zuhal Demir (N-VA) onder ruime belangstelling de ambitieuze minimumdoelen voor het kleuter- en lager onderwijs voor. Die ambitie moest spreken uit alle minimumdoelen, dus ook die voor lichamelijke opvoeding.
Specifiek voor zwemmen had de expertencommissie al in mei voorgesteld dat leerlingen aan het einde van het zesde leerjaar minstens vijftig meter moesten kunnen zwemmen ‘in een aangeleerde zwemslag’. Daarnaast moesten ze ook kunnen drijven, watertrappelen en roteren rond hun as. Maar, zoals verschillende kranten vandaag berichten, in de uiteindelijke, door het parlement goedgekeurde versie blijft van die ambitie weinig over. ‘De leerlingen voelen zich veilig in het water’, luidt het, ‘en kunnen zwemmen zonder hulpmiddelen’. Meer woorden worden er niet aan vuilgemaakt.
Professor bewegingswetenschappen en zwemexperte Kristine De Martelaer (VUB) reageert in een gesprek met Knack verbaasd en boos op de aanpassing. ‘De oorspronkelijke formulering door de expertencommissie was voor ons aanvaardbaar, en zeker een verbetering tegenover de vage eindtermen uit de jaren negentig. Helaas blijft daar in de herziene versie niks van over.’
Hoe verklaart u die aanpassing?
Kristine De Martelaer: Hoe dit politiek precies verlopen is, weet ik niet, maar ik ken wel de beweegreden erachter: men vindt zwemlessen te duur en te ingewikkeld vanwege het busvervoer. Ik vind dat onbegrijpelijk en word er – zoals u wellicht kan horen – boos van. De mensen die hierover beslissen hebben toch ook kinderen? Ze zijn toch ook begaan met hun veiligheid? Wat me nog het meest tegen de borst stuit, is de eeuwige stiefmoederlijke behandeling van alles wat met beweging te maken heeft. Voor alle vakken moet de lat omhoog, maar hier dus duidelijk niet. Daar kan ik met mijn verstand niet bij. We leven in een maatschappij waar overgewicht een gigantisch probleem wordt. Mensen bewegen veel te weinig. Zwemmen is daar misschien wel de beste remedie tegen. Het is een heel gezonde sport, die je bij wijze van spreken van de wieg tot het graf kunt beoefenen.
De focus ligt bij de minimumdoelen heel sterk op kennis. Zou het kunnen dat ook dat een rol heeft gespeeld?
De Martelaer: Dat zou dan getuigen van een enge, eenzijdige visie op bewegen. Uitgerekend de zwemles leent zich uitstekend tot interdisciplinaire uitstapjes naar andere vakken. Zo bieden die lessen de mogelijkheid om te praten over het menselijk lichaam of thema’s als lucht- en waterkwaliteit. Of denk aan de wet van Archimedes. In de klas kunnen ze daar de theorie over leren, maar tijdens de zwemles kunnen ze die met hun lichaam voelen.
Een klassiek argument is dat de school niet alles kan doen.
De Martelaer: Dat is waar, maar als de school het niet doet, moet je er wel voor zorgen dat het elders gebeurt. Dan moet je bijvoorbeeld maken dat er een goed systeem bestaat van naschools zwemmen, met gereduceerde tarieven voor wie het niet breed heeft, en een heel goede opvolging van de resultaten. Dat is allesbehalve evident. In de buurlanden zien we dat dergelijke systemen niet goed werken.
U haalde het al aan: buitenschools zwemmen is niet goedkoop. Als zwemlessen niet meer aangeboden worden op school, zijn ouders aangewezen op privélessen, en riskeert het iets voor de elite te worden.
De Meulenaer: Dat is wat ik nu al zie in mijn omgeving. De vakantie is een goede graadmeter. Sommige kinderen hebben tijdens de zomervakantie bij wijze van spreken twee maanden in een zwembad gespeeld. Die hebben daar ongetwijfeld veel uit geleerd. Maar er zijn ook heel veel anderen.
https://www.knack.be/nieuws/belgie/straks-kunnen-alleen-rijke-mensen-nog-zwemmen/
U sprak al even over het veiligheidsaspect. Elke zomer worden we geconfronteerd met dramatische verhalen over kinderen en tieners die verdrinken in open water. Is er een verband met het feit dat scholen minder en minder zwemlessen aanbieden?
De Meulenaer: Uiteraard. Bovendien zijn de eindtermen – of nu: de maximumdoelen – veel te vaag. Leerlingen moeten zich ‘veilig voelen in het water’. Ik heb een kleindochter van vijf met wie ik vaak in het zwembad speel. Ze voelt zich daar duidelijk heel veilig, maar kan de gevaren nog niet helemaal inschatten. Goed kunnen zwemmen houdt een hele reeks competenties in, die je ook allemaal kan testen. Daarbij hoort het inschatten van de risico’s bij, die anders zijn in een zwembad dan in open water. Die risicoperceptie zou ook aan bod moeten komen in school, net als verkeerseducatie.
“Men vindt zwemlessen te duur en te ingewikkeld vanwege het busvervoer. Ik vind dat onbegrijpelijk.”