Weet u wie koning Garcia II van Kongo was? Zuhal Demir (N-VA) tot voor kort ook niet. Ook de Vlaamse minister van Onderwijs moest de heerser uit de 17e eeuw googelen, zo gaf ze toe bij de voorstelling van de gloednieuwe minimumdoelen voor het kleuter- en lager onderwijs.
‘Maar ook ik moest hem opzoeken, hoor’, zegt Nadia Nsayi. De politicologe en auteur van het boek Dochter van de dekolonisatie juicht toe dat zowel Garcia II als een van zijn voorgangers, Afonso I, verplichte leerstof wordt in de lagere school. ‘Het is goed dat kinderen leren dat de geschiedenis van het huidige Congo niet begint wanneer Leopold II zijn oog op het gebied liet vallen in de 19e eeuw. Er waren al koninkrijken en samenlevingen vóór de komst van de Belgen.’
De beide vorsten waren betrokken bij de slavenhandel, zo leert Wikipedia.
Nadia Nsayi: Wikipedia is geen wetenschappelijke bron, maar het is geen geheim dat sommige leiders van het koninkrijk Kongo hebben meegewerkt aan de slavenhandel met Europese landen zoals Portugal en Nederland. Afrika was geen collectief slachtoffer, het is essentieel om geschiedenis vanuit verschillende perspectieven te benaderen.
De minimumdoelen voor de koloniale periode bevatten onder meer de Conferentie van Berlijn en Union Minière du Haut-Katanga.
Nsayi: De Conferentie van Berlijn is een zeer belangrijk kantelpunt, maar kreeg ondanks haar 140e verjaardag dit jaar weinig aandacht. Die bijeenkomst van de grote Europese mogendheden en de Verenigde Staten is nochtans cruciaal om het Afrika van vandaag te begrijpen. Zelfs de huidige oorlog in Oost-Congo kun je linken aan de absurde manier waarop Afrika werd onderverdeeld.
Ik ben ook tevreden met de aandacht voor Union Minière, vandaag Umicore, dat een sponsor is van het AfricaMuseum in Tervuren, waar ik werk. In het museum zie je weinig kritiek op dat vroegere koloniale bedrijf, en daarom is de aandacht vanuit de N-VA des te interessanter. Ik hoop wel dat ze niet alleen benadrukken dat deze bedrijven werkgelegenheid brachten, maar ook erkennen dat ze symbool staan voor koloniale plundering.
‘Het koloniale verleden is niet alleen een Belgisch verhaal, maar ook onlosmakelijk verbonden met de Vlaamse geschiedenis’
Nog in het lijstje: Paul Panda Farnana (1888-1930), de eerste Congolese intellectueel die het kolonialisme openlijk bekritiseerde en nu deel uitmaakt van de Canon van Vlaanderen.
Nsayi: Ik heb hem voorgesteld voor de Canon omdat hij jongeren kan inspireren. In tegenstelling tot een belangrijke figuur als Patrice Lumumba studeerde Paul Panda in Vlaanderen. Zowel de Canon als de minimumdoelen maken duidelijk dat het koloniale verleden niet alleen een Belgisch verhaal is, maar ook onlosmakelijk verbonden is met de Vlaamse geschiedenis – al was het maar omdat veel missionarissen die naar Congo trokken, Vlamingen waren. Dat besef kwam al tot uiting in de minimumdoelen die voormalig minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) opstelde voor het secundair onderwijs. Minister Demir breit daar nu een vervolg aan.
Hoe belangrijk is het dat een rechts-conservatieve partij als de N-VA hier haar schouders onder zet?
Nsayi: Vanuit de N-VA zijn er al verschillende goede initiatieven gekomen. Vorig jaar kondigde Antwerps burgemeester Bart De Wever een herdenkingsmonument aan voor de zeven Congolezen die stierven tijdens de Wereldtentoonstelling van 1894. Dat werd nooit beslist door een linkse burgemeester. De N-VA doet het niet om migranten te plezieren, maar omdat ze het maatschappelijk belang beseft. Een historicus als De Wever ziet ook dat de maatschappij van vandaag niet meer dezelfde is als vroeger, ook niet in mijn stad Landen, waar ik 30 jaar geleden de enige leerlinge van kleur was. Al blijft er een verschil tussen de Bart De Wever die de roetpieten al jaren omarmt, en de Bart De Wever die boeken schrijft als Tegen woke.
‘Het is goed dat kinderen leren dat de geschiedenis van het huidige Congo niet begint wanneer Leopold II zijn ogen op het gebied liet vallen.’
Hebben leerkrachten wel voldoende handvatten om die begrippen in de minimumdoelen helder uit te leggen?
Nsayi: Daar is nog een lange weg te gaan voor Demir. Ik kom heel wat leerkrachten tegen die tijdens hun lessen over de koloniale periode zaken uitleggen die ze zelf nooit hebben gezien in hun opleiding. Minimumdoelen opstellen is goed, maar nu moet minister Demir ervoor zorgen dat toekomstige leerkrachten voldoende worden begeleid.
Nog dit: in de minimumdoelen wordt gewag gemaakt van ‘slaafgemaakten’, niet van ‘slaven’.
Nsayi: Die term komt overgewaaid uit Nederland. Het woord ‘slaaf’ beperkt iemands menselijkheid tot het bezit zijn van een ander, terwijl ‘slaafgemaakte’ de machtsverhouding benadrukt. Het is heel interessant dat dit de minimumdoelen haalt, want eigenlijk is het woke taalgebruik.
