‘Klimaatbeleid afdwingen via de rechter? Deze juridisering zal leiden tot frustratie’

‘Het is een trend om strenger klimaatbeleid af te dwingen via de rechter. Maar deze juridisering zal vooral leiden tot frustratie en polarisatie’, schrijft Robbert de Witt.

Wat is Duits toch een prachtige taal. Geen idee hoe de Zwitserse vrouwen in het Nederlands zouden worden genoemd, maar ‘KlimaSeniorinnen’ is een respectvolle en beeldende term voor de groep dames op leeftijd die het opnemen tegen het in hun ogen labbekakkerige klimaatbeleid van de Zwitserse regering. Vorige week stapten zij naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

De vrouwen menen namelijk dat hun mensenrechten worden geschonden doordat zij in het bijzonder worden geraakt door falend klimaatbeleid. De klagers, gemiddeld 73 jaar oud, menen dat oudere vrouwen meer last hebben dan anderen van de steeds heviger hittegolven. Het is de ultieme stap voor de Seniorinnen: ze voeren al zes jaar lang een juridische strijd tegen de Zwitserse regering. Steeds won de regering.

Overigens vraag je je toch af hoe jonge klimaatactivisten aankijken tegen het engagement van deze ouderen. Sommige jongeren opperden recent – zeker sinds de politieke schokgolf van BBB – dat ouderen beter hun stemrecht kan worden ontnomen. Want ouderen zouden niet moeten meebeslissen over een toekomst die zij zelf niet meer meemaken. Zulke radicale ideeën zouden vermoedelijk nooit serieus worden geopperd als alle senioren ‘klimaatsenioren’ zouden zijn.

Het is een trend om strenger klimaatbeleid af te dwingen via de rechter. Op dezelfde dag dat de Zwitserse dames naar de rechter gingen, deed een Franse politicus hetzelfde. De voormalige burgemeester Damien Carême, nu Europarlementariër voor De Groenen, klaagt in Straatsburg de Franse regering aan, die de levens van Franse burgers niet zou beschermen omdat zij te weinig doet tegen klimaatverandering.

En komende herfst volgt een nog grotere zaak voor het mensenrechtenhof. Dan begint het proces van een groep Portugese jongeren tegen 32 Europese regeringen tegelijk. Die nemen volgens hen onvoldoende maatregelen tegen klimaatverandering. En deze jongeren zeggen daarvan de dupe te zijn, want in Portugal is het steeds droger en zijn er dus steeds meer bosbranden.

(Lees verder hieronder.)

Mogelijk nóg verstrekkender is een motie die is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Onder leiding van Vanuatu wil een groepje kleine eilandstaten dat het Internationaal Gerechtshof zich gaat uitspreken over de vraag of regeringen juridisch verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor falend klimaatbeleid. De eilandstaten zien zich door de stijgende zeespiegel meer bedreigd door opwarming van de aarde dan andere naties.

Een advies van het Internationaal Gerechtshof – dat is gevestigd in het Vredespaleis in Den Haag – is geen bindende gerechtelijke uitspraak. Toch kunnen de gevolgen van het advies groot zijn. Want klagers als de Zwitserse vrouwen, de Franse burgemeester en de Portugese jongeren hebben dan een extra argument – bovendien gegeven door het prestigieuze VN-gerechtshof – om regeringen tot een andere koers te dwingen.

Zoals ook de gevolgen van de klimaatzaken bij het mensenrechtenhof groot kunnen zijn. Dat is in elk geval waarop de Zwitserse vrouwen hopen. Als een deugdelijk klimaatbeleid volgens de rechters in Straatsburg een mensenrecht is, kunnen burgers en actiegroepen uit alle aangesloten landen ook naar de rechter stappen om hun regeringen tot strenger klimaatbeleid te dwingen.

De Zwitserse KlimaSeniorin Elisabeth Stern rechtvaardigde de gang naar de rechter als volgt: ‘Het politieke systeem werkt veel te langzaam om te doen wat noodzakelijk is.’ En dus moet de politiek blijkbaar buitenspel worden gezet door de rechter.

Deze juridisering zal leiden tot frustratie en polarisatie. Want een rechterlijke uitspraak laat weinig ruimte voor een compromis waarbij iedereen een beetje moet toegeven. Een uitkomst die het gevolg is van overleg en handreikingen van beide kanten, is beter te verteren dan wanneer er slechts één winnaar is en de verliezer met lege handen achterblijft.

Bovendien is het geen goede zaak voor de democratie als de rechter beleid gaat afdwingen. Wat heeft het nog voor zin om te gaan stemmen, als volksvertegenwoordigers hulpeloos verwijzen naar een internationaal hof waar blijkbaar de echte macht ligt?