Zo’n 104 miljoen Russen verkiezen zondag een kamer van volksvertegenwoordigers : een toets voor de kwaliteit van de demokratie in het land. Hoe staan de kansen nu ?

HET RUSSISCH PARLEMENT bestaat uit twee kamers. De federatieraad en de doema. De macht ligt echter als vanouds in het Kremlin, bij president Boris Jeltsin. En die blijft nog tot volgende zomer aan.

De 450 leden van de doema worden op 17 december verkozen. De helft van hen rechtstreeks in 225 kiesdistrikten, waar degene met de meeste stemmen de zetel krijgt. De andere helft van de zetels wordt via een proportioneel kiessysteem aan de partijen toegewezen. Partijen die geen vijf procent halen, vallen uit de boot.

Er zijn 43 erkende partijen, waaronder die van de Bierliefhebbers, en ruim vijfduizend kandidaten. Dat laat een spannende campagne vermoeden, maar de jongste tijd bruist onder het volk weinig belangstelling voor politiek. Overleven is voor velen de eerste zorg.

KOPLOPER.

Leider Gennadi Zjoeganov van de Kommunistische Partij van de Russische Federatie (KP) richt zich vooral tot die groep. Hij belooft iedereen werk en een fatsoenlijk huis en een beter pensioen voor de bejaarden. Maar Zjoeganov doctor in de filozofie, ex-leraar, ex-propagandist van de oude Sovjet-KP heeft meer pijlen op zijn boog. Hij speelt in op het nationalisme en de vreemdelingenhaat door een “sterk Rusland voor de Russen” voor te spiegelen. De hamer en sikkel zijn in ere hersteld, maar op de oude vlag staat nu ook een boek. Want veel intellektuelen behoren tot de doodarmen.

Zjoeganov vermengt in zijn ekonomisch programma licht progressieve voorstellen, bedoeld om westerse investeringen te lokken, en oude certitudes. De strategische bedrijven blijven staatseigendom, de rest kan duur worden verkocht aan buitenlanders. Met dat programma wist hij zelfs de Amerikaanse kamer van koophandel te overtuigen. Zij beschouwt hem als een gewiekst politicus, die bij machte is stabiliteit te garanderen.

De peilingen geven hem 17 tot 25 procent van de stemmen. Heel wat meer dan de 13 procent van de parlementsverkiezingen van 1993. Dat mag niet verwonderen. De armoede en de werkloosheid zijn sindsdien toegenomen en de irritatie over het wegdeemsteren van de grootmacht Rusland is voelbaar. Zjoeganov kan niet alleen terugvallen op de oude idealen, maar ook op de enige partijstruktuur die tot in de kleinste dorpen is vertakt : die van de oude KP. Die partij werd afgeschaft na de staatsgreep van augustus 1991 (waaraan Zjoeganov deelnam), maar begin 1993 weer opgericht. Officieel heeft ze al haar bezittingen moeten afgeven, maar de lopende campagne wijst op de aanwezigheid van heel wat geld.

De zelfzekere Zjoeganov maakte al afspraken met de ultra-konservatieve Agrarische Partij, die tien procent van de stemmen zou halen en ook gekant is tegen privatizering van de staatsboerderijen. De Bond van de Arbeid, een partij van industriëlen, diende zich als koalitiepartner aan, aangetrokken door de belofte van belastingvermindering en gerustgesteld door het feit dat dollar-miljonair en chef van de Russische Zakenbank Vladimir Semago op de KP-lijst staat.

Ook de kansloze Kommoenalka-Unie wil met Zjoeganov samenwerken. Kommoenalka zijn kollektieve woningen uit de Sovjet-tijd, bedoeld voor werknemers van staatsbedrijven. Nu die geprivatizeerd dreigen te worden, weet niemand wat er met de (gratis bewoonde) huizen zal gebeuren.

GULLE HAND.

Zjoeganov lonkt echter vooral naar de populaire ex-generaal Aleksandr Lebed. Diens Kongres van de Russische Gemeenschap zegt vooral de 25 miljoen Russen in de republieken buiten Rusland te willen verdedigen. Wat neerkomt op een appel aan de trots op het vroegere imperium en door velen wordt begrepen als een verwijzing naar de restauratie van de Sovjetunie. Aan de veel geplaagde Russen belooft Lebed voorts met harde hand de orde te herstellen en de korruptie aan te pakken.

Met hun programma’s kunnen Zjoeganov en Lebed de ultra-rechtse LDPR (Liberaal-demokratische partij van Rusland) van Vladimir Zjirinovski uit de kop van de race halen. Sinds Zjirinovski in 1993 in één klap 23 procent van de stemmen haalde, namen heel wat partijen zijn gespierd nationalisme over. Tegelijk raakten de kiezers uitgekeken op zijn kapriolen en wekten zijn woeste buitenlandse optredens afkeer. Maar vooral zijn herhaalde steun aan de regering joeg de jongste maanden veel kiezers andere paden op. Want één ding staat vast : Jeltsin mag dan door het westen worden gestut, hijzelf en zijn regering zijn binnenslands niet populair.

En dat ondervindt premier Viktor Tsjernomyrdin, die met Rusland ons Huis (NDR) “stabiliteit en kontinuïteit” belooft. In feite is dat een nomenklatoera-partij van regeringsleden, kabinetsvossen, provinciegoeverneurs en leiders van geprivatizeerde staatsbedrijven. Jeltsin lanceerde de formatie in april, in de hoop dat ze de centrum-rechtse kiezers zou aantrekken en de Unie van parlementsvoorzitter Ivan Rybkin de centrum-linkse. Maar omdat ze allebei Jeltsin steunden, ontstond verwarring en viel Rybkins partij uit elkaar. Met 11 procent doet ook de NDR het niet zo goed in de opiniepeilingen.

En dat, ondanks de geldverslindende campagne en de geschenken die Tsjernomyrdin met gulle hand uitdeelt. Zo beloofde hij een kleine vier miljard frank voor de restauratie van de metro in Sint-Petersburg. De 37 miljoen gepensioneerden kregen deze maand hun achterstallige uitkering. Ook de stakers in de mijnsektor en de militairen werden uitbetaald, terwijl heel wat industrieën plotseling gratis brandstof kregen en het leger zijn openstaande rekeningen niet moest betalen. Defensieminister Pavel Gratsjov beval alle militairen voor Tsjernomyrdin te stemmen. Westerse rock-artiesten moeten de saaie campagne opfleuren.

HERVORMERS.

De beslissing van de Centrale Kieskommissie om de Jabloko-partij van hervormer Grigori Javlinski uit te schakelen, werd door het hoogste gerechtshof ongedaan gemaakt. Dat stootte het aandeel van Javlinski in de peilingen op tot 11 procent. Probleem voor hem is dat er drie hervormingspartijen zijn : behalve Jabloko werven Rusland Demokratische Keuze van hervormer Jegor Gaidar en Vooruit Rusland van Boris Fjodorov naar de gunst van de kiezer. Niemand ontwaart verschil tussen de programma’s, tenzij de kandidaten die eindeloos ruziën voor de televisiecamera’s.

Dat kan kiezers naar de progressieve Vrouwen van Rusland jagen. Die partij zou als tweede sterkste, na de KP, in de doema kunnen zetelen. Zeggen opiniepeilers. Maar die zijn weinig betrouwbaar. Bovendien is de helft van de stemgerechtigden niet van plan te stemmen. Van de andere helft is één derde nog onbeslist.

De peilingen gaan ook alleen over de stemmen voor de partijen. De peilers laten zich niet in met de stembusgang per distrikt, waarin de kandidaat met de meeste stemmen rechtstreeks verkozen wordt. Dat scheelt een stuk tegenover de werkelijkheid. Naar schatting zullen zes van de 43 partijen meer dan vijf procent halen, waardoor de stemmen voor de 37 andere verloren gaan en de uitslag heel verrassend kan worden.

De verkiezingen zullen in ieder geval de politiek in Moskou weinig veranderen. De doema heeft geen klauw op de gang van zaken. Maar een koalitie van kommunisten en nationalisten zou president Jeltsin wel kunnen verleiden ook de sterke man te gaan spelen. In gelijk welke richting : of als redder des vaderlands, tegen een grote kommunistische overwinning, of als hersteller van de orde. En zoals de oude grap luidt : “in Rusland is alles mogelijk, maar het ergste eerst. “

Zondag en de dagen die volgen, wordt alleszins de maat genomen van het demokratisch gehalte van de Russische Federatie. De verkiezingen geven iedereen zes maanden de tijd om zich te richten naar de nieuwe situatie. In juni 1996 wordt mmers een nieuwe president gekozen. En die heeft wel macht in Rusland.

Misjoe Verleyen

De wervelende slogan van Tsjernomyrdin : “Als uw huis te duur is, kies voor ons. “