Martelondervragingen van CIA in strijd met eigen regelgeving

De Central Intelligence Agency (CIA) had voor, tijdens en na 9/11 een duidelijk beleid voor experimentele ondervragingstechnieken dat de marteling van opgepakte terroristen toestond. Dat meldt The Guardian.

Maandag publiceerde The Guardian een document waarin staat dat de directeur van de CIA ‘alle voorstellen rond experimentele verhoormethoden mag goedkeuren, wijzigen of afkeuren’. De directeur heeft alle vrijheid om te beslissen over de limieten die de Verenigde Staten stellen om veilige, menselijke en ethische procedures te gebruiken bij ondervragingen, terwijl hij geen enkele medische achtergrond heeft.

Waterboarding

De voormalige CIA-directeur George Tenet keurde de gewelddadige ondervragingstechnieken, waaronder waterboarding, goed. De technieken waren door psychologen in dienst van de CIA ontwikkeld. Het betekende het begin van jaren van controversie rond de martelingen van de Verenigde Staten, een schending van de medische ethiek.

Nu de richtlijnen bekend zijn gemaakt, wordt de vraag gesteld hoe de CIA zonder toestemming de ‘verbeterde verhoortechnieken’, zoals het agentschap het noemt, heeft kunnen gebruiken terwijl ze zelf regels hebben tegen ‘experimenten op menselijke onderwerpen’. Het agentschap bevestigde dat die regels nog steeds van kracht waren op het moment van de omstreden uitleveringen, aanhoudingen en ondervragingen.

De CIA zou basisdefinities van menselijke experimenten manipuleren om zo het martelingsprogramma te kunnen laten doorgaan. ‘De eerste misdaad was marteling, de tweede was onderzoek zonder toestemming om de marteling te kunnen ontkennen’, zegt Nathaniel Raymond, onderzoeker bij Harvard University’s Humanitarian Initiative.

In ieder geval zouden zulke experimenten altijd toestemming van de personen in kwestie moeten hebben. En dat had de CIA van geen enkele ondervraagde. ‘Er is een te groot verschil tussen het beleid en de uitvoering van het programma’, aldus Steven Aftergood, geleerde bij de inlichtingendienst Federation of American Scientists.

Aby Zubaydah

Aby Zubaydah is de eerste persoon die door de CIA gewaterboard is. ‘Hij reageerde niet meer, en er kwamen bubbels uit zijn open mond. Om die reden werd hij opnieuw leven ingeblazen door het medische personeel van de CIA, de Office of Medical Services (OMS)’, staat in het Senate intelligence commitee’s landmark torture report.

Dokters moesten aanwezig zijn om de martelingssessies te documenteren en beoordelen, stelde Tenet. ‘In elk geval moet de medische en psychologische staff ingrijpen wanneer ze merken dat er langdurige fysieke of mentale letsels, pijn of lijden zullen ontstaan als de ondervraging niet wordt opgeschort’, zegt Tenet in het rapport.

De OMS-dokters adviseerden de verhoorders op fysiek en psychologisch vlak over de ‘verbeterde verhoortechnieken’. Achteraf gaven ze een verklaring over het gedrag van iedere verhoorde en zijn of haar veerkracht. OMS-artsen stuurden mails met onderwerpen als ‘RE: aanvaardbare lagere omgevingstemperaturen’. Over Zubaydah mailde een OMS-medewerker in augustus 2002: ‘Hij lijkt erg bestand tegen waterboarding. Geen nuttige informatie tot nu toe. Hij gaf wel een paar keer over met bonen en rijst. Hij heeft al tien uur niet meer gegeten, dus dat is verrassend en zorgwekkend. We zullen hem enkel nog Ensure laten eten. Ik keer terug voor een nieuwe sessie waterboarding.’

Vervaagde lijn

De CIA geeft niet toe dat mensen gemarteld werden, maar meent dat door de aanwezigheid van medisch personeel de verhoortechnieken volgens medische discipline correct werden uitgevoerd. Binnen het OMS-personeel zou er onenigheid zijn over hun rol in de ondervragingen.

Andere dokters en mensenrechtenexperten geven aan dat de aanwezige OMS-dokters ervoor zorgden dat de lijn vervaagde tussen slachtoffers helpen of simpelweg in staat houden om verdere verhoren te ondergaan. Dokters legden wel een eed af dat ze hun patienten geen pijn zouden doen.

Afgeremd door verbod

Tegen interne inspecteur-generaal John Helgerson zeiden de agenten van de CIA dat ze werden afgeremd door het verbod op menselijke experimenten. Daarmee zouden ze duidelijk maken dat ze hun eigen regelgeving en verbod wel degelijk volgden. ‘Een studie naar de effecten van de technieken werd gehinderd door een aantal factoren’, is een van de antwoorden Helgerson kreeg. Datzelfde antwoord werd gebruikt in een antwoord aan de Senate intelligence committee dat zei dat dergelijke verhoormethoden zinloos waren.

Volgens Raymond van Harvard moet de CIA geweten hebben dat de richtlijnen over menselijke experimenten de psychologisch gewelddadige ondervragingen uitsluiten. ‘Als ze dit beleid aanhielden toen de European Institute of Innovation and Technology EIT onstond, hadden ze hun praktijken nooit verder kunnen zetten. Iedereen had geweten wat ze uitspookten’, zegt hij.

Geen veranderingen na 9/11

Het document van de CIA dateert uit 1987, maar werd over de jaren heen bijgewerkt en is nog steeds van kracht bij de CIA. The Guardian publiceert het voor het eerst. De CIA ontkent dat de verhoortechnieken anders zijn sinds 9/11. ‘Er zijn een paar aanpassingen gebeurd na 11 september 2011, maar de amendementen betreffende menselijke experimenten bleven hetzelfde en er werden geen veranderingen gemaakt binnen het ondervragingsprogramma’, zegt Ryan Trapani, woordvoerder van de CIA, tegen The Guardian.

Het hele document bestaat uit wat de Executive Order 12333, het document dat de bevoegdheden en beperkingen van inlichtingendiensten vaststelt, toelaat en verbiedt. In 1970 werd de CIA namelijk al eens afgeremd toen uitkwam dat hun ondervragingen op mensonterende manieren gebeurden. Toen kwam de CIA onder andere in opspraak door het beruchte MK-Ultra project, waarbij de ondervraagden als experiment LSD kregen toegediend. (MD)