Het debat over illegale migratie, of de strijd om de ziel van de VS

Hillary Clinton liet een nazi-achtig filmpje maken over de deportatieplannen van Donald Trump. Trump zegt dat Clinton met haar “open grenzen” de VS wil opdoeken. Op vele punten verschillen Trump en Clinton drastisch van mening, maar het debat over illegale migratie gaat over meer dan een meningsverschil.

Vooraleer Donald Trump zijn kandidatuur bekendmaakte, stelde hij drie mensen vrij om naar talkradio te luisteren. Talkradio lokt dagelijks tientallen miljoenen luisteraars: in de auto op weg naar het werk, tijdens hun werk of steeds vaker tijdens hun pensioen, boos weggezakt in de zetel. De meest succesrijke figuren in die talkradio zijn rechts tot forser rechts, en ze geven hun luisteraars de ruimte om hun verontwaardiging in de ether te delen. Die drie medewerkers, berichtte onder meer de goed bij Trump ingevoerde journalist Robert Costa van The Washington Post, speelden samenvattingen van wat ze hoorden door aan de bijna-kandidaat, die zo zijn eigen buikgevoel kon afmeten aan een informele peiling van gemoedsonrust bij luisteraars.

En ondanks de vele ‘flipflops’ en bokkensprongen die hij sindsdien heeft gemaakt, ondanks de vracht aan onsamenhangende standpunten, zit er een soort harde, nagenoeg onveranderde kern in Trumps programma:

1) De kiezers zijn de afgelopen tijd systematisch bedonderd door hun politici, die ’s lands belang niet dienen en verkocht zijn aan hun financierders.

2) De politici beloven welvaart door vrijhandel, maar die welvaart belandt niet bij werkende mensen, en dus moeten vrijhandelsakkoorden herbekeken worden.

3) De politici beloven al jaren dat ze zullen optreden tegen illegale migratie maar dat doen ze niet, dus niet alleen exporteren ze via vrijhandel banen naar Mexico, of naar het buitenland in het algemeen, ze laten laaggeschoolde ‘illegal aliens’ binnen die in het binnenland de lonen drukken. Degenen die door vrijhandel, in die redenering, hun goedbetaalde fabrieksbaan verloren hebben, moeten met ongeschoolde illegalen concurreren over lager betaald werk. De illegaliteit vormt bovendien in tijden van terrorisme een veiligheidsrisico.

Taco’s op elke hoek

Dat was het ‘gekuiste’ uitgangspunt, waar andere aspecten aan vastzaten. Voor een deel van Trumps kiezers is migratie in het algemeen en illegale migratie in het bijzonder ook een kwestie van “de verbruining” van het land. Sinds de jaren 60 en de burgerrechtenwetten is migratie open gegooid, en tegenwoordig komen jaarlijkse ongeveer 1 miljoen nieuwe bewoners legaal in het land aan. In overgrote meerderheid zijn die nieuwkomers niet-wit. De illegale migratie is in meerderheid Spaanstalig, met Mexico als de grootste leverancier.

Dat is waarom extreemrechts, en de Ku Klux Klan, zo opgezet zijn met de kandidatuur van Trump, en de in hun ogen ‘wit nationalistische’ slogan: ‘Make America Great Again‘. Woensdag, in zijn grote migratietoespraak, gaf de zakenman aan dat hij ook legale migratie wil inperken. ’59 miljoen migranten zijn naar de VS gekomen tussen 1965 en 2015. Vele van die nieuwkomers hebben ons land enorm verrijkt’. Echter. Het aandeel van in het buitenland geboren bewoners ging in die periode van 1 op 20 naar ruim 1 op 8 van de bevolking (13,1 procent in 2013, volgens officiële cijfers, die geen rekening houden met de sans-papiers). Zoals bij vorige migratiegolven, aldus Trump, moet de instroom terug naar beneden om ‘assimilatie te verzekeren’. Zijn adviseur terzake, senator Jeff Sessions, argumenteert dat de hoge (legale) migratie ook bijdraagt tot de reële loonsverlaging in het land.

De grote migratietoespraak van Trump wilde met een harde toon een verzachting van het standpunt verdoezelen – bleek achteraf. Trump wil niet langer meteen alle (naar schatting) 11 miljoen illegaal in het land verblijvende migranten uitzetten. Hij zal zich als president eerst concentreren op de 2 miljoen ‘criminal aliens’ (dat cijfer inzake criminaliteit wordt fel betwist, en ligt volgens velen drastisch lager). Als de grens potdicht zit met zijn 3.000 kilometer lange muur en die 2 miljoen criminelen zijn verwijderd, zal hij uitmaken wat er met de rest moet gebeuren (maar er komt in geen geval amnestie).

Die ‘verzachting’ van zijn standpunt werd in enkele zinnen aan het einde van een 75 minuten durende toespraak gemoffeld, en gecombineerd met een verharding inzake legale migratie. Jonathan Alter, analist bij nieuwszender MSNBC, vergeleek het met een militair maneuver. Wie de aftocht wil blazen, lost enkele vurige salvo’s om dat te verdoezelen.

De bedoelde verzachting, die twijfelende kiezers moest geruststellen, vooral welmenende hoger opgeleiden, was echter zo goed verdoezeld dat hardliners unaniem juichten over de boodschap terwijl de Spaanstalige gemeenschap en gematigde Republikeinen teleurgesteld afdropen. Drie leden van Trumps adviescomité voor Latino’s namen ontslag en kondigden aan dat ze hun steun van de kandidaat wegtrekken. Volgens tv-berichten zou de helft van de 30 leden hun voorbeeld kunnen volgen. Tijdens een vergadering met Trump was hen een ‘vermenselijking’ van het standpunt aangekondigd, en dat was er in hun ogen niet gekomen. Wel integendeel. Een andere Spaanstalige aanhanger, Marco Gutierrez, vond dat Trump niet radicaal genoeg kon zijn in zijn afwijzing van migratie: “Mijn cultuur is zeer dominant. Als we niets doen, zullen er tacotrucks staan op elke hoek van de straat”. Gutierrez staat aan het hoofd van ‘Latinos for Trump.

Verontwaardiging in soorten

Trump staat in deze campagne inzake migratie haaks op de traditionele partijlijn van de Republikeinen.

Bij de Democraten is de tegenovergestelde beweging aan de gang. Hillary Clinton steekt president Barack Obama langs links voorbij. In het verleden werd haar soms een hardvochtig standpunt verweten: ze stond het terugsturen van onbegeleide minderjarigen voor, ze sprak zich uit tegen het toekennen van een rijbewijs aan illegaal in het land verblijvende personen. Haar tegenstander tijdens de voorverkiezingen, Bernie Sanders, had zich tien jaar geleden tegen een wetsvoorstel tot legalisering van de ongedocumenteerde migranten gekeerd omdat het volgens hem ‘slavenarbeid’ zou legaliseren en hij zich zorgen maakte over de effecten op de lonen.

Maar tijdens een debat in maart georganiseerd werd door Univision, de grootste Spaanstalige zender in de VS, spraken zowel Clinton als Sanders zich uit voor verregaande legalisering. Hillary keerde zich tegen de deportatiepolitiek van Barack Obama, die ruim 2 miljoen sans-papiers het land liet uitzetten en die door de sterjournalist van Univision, Jorge Ramos, de deporter-in-chief wordt genoemd.

Hillary verbaasde vriend en vijand door te verklaren dat met haar als president die deportaties grotendeels zullen stoppen, tenzij voor “gewelddadige criminelen, mensen die terreuraanslagen plannen, iedereen die ons bedreigt – dat is een relatief klein universum”. Voor de andere ongedocumenteerden wil ze een pad naar burgerschap.

Ze stemde eerder als senator voor ‘een barrière’, ‘een afscheiding’, een soort muur eigenlijk, naast elektronische beveiliging. Maar ‘dat deel van het werk is gedaan’, zei ze aan Ramos: ‘De grensbeveiliging is beter dan ooit’. Nu is het tijd om de situatie van de elf miljoen of zo te regulariseren.

Het is aan beide zijden een emotionele zaak, en een stemmenkanon. Trumps harde kern is tot hem gekomen op basis van zijn migratiestandpunt. Clinton bindt de Spaanstaligen verder aan zich met haar verzacht standpunt.

De twee presidentskandidaten hebben een totaal andere inschatting over de inbreuk zelf – illegale migratie. Trump heeft het over ‘illegal aliens’, ‘illegale migranten’, terwijl Clinton de term ‘ongedocumenteerde migranten’ aanhoudt. Fox News gaat voor het illegale, CNN voor het ongedocumenteerde.

De woordenstrijd is wel op meer terreinen gaande. Trump heeft het over radicaal islamitisch terrorisme, terwijl Clinton de term islam in deze context vermijdt, of relativerend spreekt over ‘de zogenaamde Islamitische Staat’ (dat ‘zogenaamde’ is wel breder verspreid en enigszins bevreemdend: had men het vroeger over het ‘zogenaamd Lichtend Pad’, of de ‘zogenaamde Rode Khmer’? Hoe dubieus groepen ook zijn, hebben ze niet het recht op hun zelfgekozen naam?)

David Frum was ooit een speechschrijver voor George W. Bush, en werd later een criticus van de oorlog in Irak. Hij is tegenwoordig niet blij over Trump, en niet wild van Hillary. Hij vatte de kloof tussen de twee kandidaten na Trumps migratiespeech in The Atlantic als volgt samen: ‘Vertel me wat je choqueert en ik zal je vertellen wie je bent’.

Hij verwijst naar een zin uit Trumps toespraak die een verbolgen reactie van het Clintonkamp opwekte: ‘Iedereen die de VS illegaal is ingekomen, komt in aanmerking voor deportatie – dat is wat het betekent om wetten en een land te hebben’.

Het is een boodschap waar Trump bij ongeveer elke meeting op hamert: je hebt pas een land als je wetten en grenzen respecteert, en het is onfair tegenover degenen die de wettelijke weg volgen om aan ‘illegal aliens’ amnestie te verlenen.

Clintons campagne verspreidde de uitspraak waarbij ze wilde aangeven dat hieruit blijkt hoe geflipt Trump wel is.

Waarom reageert het Clintonkamp zo furieus op een dergelijke uitspraak? vraagt Frum zich af.

En andere passage uit de toespraak die de Clintoncampagne oppikte, en afwees, is alweer iets wat Trump ongeveer elke avond zegt en wat als samenvatting kan gelden van zijn nationalisme: “Het centraal thema is niet wat de noden zijn van de 11 miljoen illegale migranten – of hoeveel het er ook mogen zijn. Dat is nooit het kernthema geweest. Dat zal nooit het kernthema zijn”.

Soms gaat hij verder en zegt hij dat de ‘illegal aliens’ door Democraten beter behandeld worden dan oorlogsveteranen, of dan Amerikanen in het algemeen.

Maar waarom, werpt Frum op, bevat Clintons programma inzake migratie alleen punten over illegale migratie, en heeft ze niets te bieden over wat ze wil bereiken met gewone migratie – heeft ze op dat punt geen doelstellingen of verwachtingen? Dat is gewoon het tegenovergestelde van Trump: bij haar draait het alleen om die 11 miljoen.

Leed in soorten

Trump en zijn aanhang zijn verontwaardigd over misdrijven gepleegd door de ongedocumenteerden en over de asielsteden die soms de federale overheid dwarsbomen als er wordt uitgewezen. Twee weken nadat Trump zijn presidentskandidatuur stelde, werd Kate Steinle op de pier in San Francisco doodgeschoten door een illegaal in het land verblijvende Mexicaan. De man was vijf keer uit het land verwijderd en wist vijf keer terug te keren. Hij heeft in de loop der tijden in de VS jaren gevangenis uitgezeten wegens drugsbezit en drugshandel. Er liep tegen hem een aanhoudingsmandaat wegens drugsfeiten. Hij werd in San Francisco aangehouden – het ICE (Immigration and Customs Enforcement), de federale dienst die internering en deportatie regelt, vroeg de stad om hem vast te houden tot hij kon opgepikt worden.

Maar toen bleek dat het aanhoudingsmandaat verlopen was, liet de stad hem gaan. Hij geraakte aan een wapen dat enkele dagen eerder uit een politiewagen was gestolen, en met dat politiewapen schoot hij, wellicht onbedoeld, in de aorta van de 32-jarige Steinle. Ze stierf in de armen van haar ouders, die ze naar San Francisco had uitgenodigd om te tonen waar ze na studies en reizen haar ware leven zou beginnen.

Als asielstad (sanctuary city) vraagt San Francisco niet naar de migratiestatus van mensen. Vele van de grotere steden in de VS zijn asielsteden, onder meer Los Angeles, New York, Chicago en Washington DC, maar de precieze regels verschillen per stad. In zijn elementairste vorm wil een asielstad dat ongedocumenteerden geen schrik hebben om met de politie samen te werken. In San Francisco ging men verder dan dat, en weigerde men mee te werken aan een uitzettingsprocedure.

De ouders van Steinle hebben processen aangespannen tegen stadsdiensten en federale diensten, die de schuld in mekaars schoenen proberen te schuiven.

Bij elke toespraak rond migratie haalt Donald Trump nabestaanden van slachtoffers van sans-papiers naar het podium.

Onmiddellijk na de dood van Steinle veroordeelde ook Hillary Clinton San Francisco: “De stad beging een fout door iemand niet uit te wijzen van wie de federale overheid het belangrijk vond dat hij uitgewezen werd”. De volgende dag stuurde haar campagne dat bij. “Hillary Clinton gelooft dat asielsteden de openbare veiligheid kunnen bevorderen, en ze heeft deze politiek al jaren verdedigd”.

Hillary Clinton hing enkele maanden later een reclamecampagne op aan een meisje, dat in het land geboren is (en daardoor bij wet Amerikaans is) en wakker ligt omdat haar ouders gedeporteerd zouden kunnen worden. Het filmpje verwijst niet naar Trump, en haar vrees was een tijdlang evengoed gewettigd onder de deportatiepolitiek van Obama. Dat is de andere realiteit: 11 miljoen mensen – of hoeveel het er ook zijn – leven in angst, kunnen makkelijker misbruikt en uitgebuit worden.

De beide kampen hebben hun slachtoffers, maar ook in die slachtoffers heerst een soort apartheid.

De wederzijdse verwijten hebben ook iets gelijkaardigs. Clinton wil via open grenzen het land opdoeken, zegt Trump: ‘Kies voor Hillary en we hebben geen land meer, mensen’. Trump demoniseert een groep en speelt in op gevaarlijke racistische tendensen, beweert Clinton. Zij noemt zijn voorstellen “on-Amerikaans”.

In een filmpje dat de Clintoncampagne deze week vrijgaf, verdwijnen de gedeporteerden net niet in een gasoven (zie hieronder).

Mochten de twee kampen in discussie treden, zou het echt ergens over kunnen gaan: over nationaal recht versus internationaal recht, over grenzen, over quota, over druk op lonen, over sociale zekerheid, belastingen, het recht van een land om bewoners te kiezen, versus het recht van mensen om ergens te wonen. Maar daarover hebben ze het natuurlijk niet.

Ze zijn het niet eens over de cijfers. Volgens Clinton dragen de sans-papiers bij tot de sociale zekerheid, volgens Trump kosten ze de sociale zekerheid. Volgens de meeste studies plegen de sans-papiers minder misdrijven dan het Amerikaans gemiddelde. De Trumpkant ontkent de waarde van die studies. Over de muur en of ze gebouwd en betaald kan worden, van de andere kant is het vrij onbetwist dat drugsbendes gebruikmaken van illegalen, onder meer in enkele spectaculaire gevallen op drugsplantages in natuurparken in de VS, maar ook als koeriers.

Hoewel de grens inderdaad beter bewaakt wordt dan vroeger, doen mensensmokkelaars nog altijd gouden zaken: ze hebben hun tarieven verdubbeld tot 3.000 dollar per persoon (cf The New York Times, het tarief gold midden 2015). De prijsverdubbeling wordt als het financieel bewijs gezien dat de controles beter functioneren.

De meeste studies wijzen erop dat het aantal sans-papiers de voorbije jaren niet is toegenomen. Maar ondanks de 2 miljoen of zo gedeporteerden onder Obama schijnt het totaal in de mate dat de schattingen kloppen ook niet drastisch af te nemen.

De lijdensweg van Bush, Obama en Rubio

Het Amerikaans publiek, voor zover we de peilingen kunnen geloven (want het is een punt waar mensen soms anders kiezen dan praten), staat dichter bij Clinton dan bij Trump. Volgens een peiling die Pew vorige week publiceerde, is 61 procent van de bevolking gekant tegen de muur van Trump, en staat zelfs een groter deel van de bevolking open voor de mogelijkheid tot legalisering. Maar het oude twistpunt blijft: Republikeinen willen eerst de grens harder beveiligen, terwijl Democraten eerst met de regularisering van de sans-papiers willen beginnen.

In het algemeen heeft een grote meerderheid van ondervraagden een eerder positief beeld van de illegale migranten – 76 procent vindt dat ze “even hardwerkend en even eerlijk zijn als Amerikanen”. Dat zijn cijfers die volgens Pew de voorbije jaren niet noemenswaardig veranderd zijn. Als die peiling correct is, zou het betekenen dat de campagne van Trump de meningen niet echt heeft doen opschuiven.

De scheiding tussen Republikeinen die eerst de grens willen versterken en Democraten die eerst willen regulariseren, verklaart voor een stuk waarom het land niet tot een afdoende wetgeving komt. Een ander element is: de groep die tegen illegale migranten gekant is, is heel erg tegen.

President George W. Bush probeerde vergeefs een compromis te vinden.

Marco Rubio, eerst een lieveling van de Tea Party, probeerde als pril senator bij te dragen tot zo’n migratiecompromis. Hij kreeg met medestanders een voorstel door de Senaat, waarna het Huis van Afgevaardigden de zaak blokkeerde en het voorstel ten grave droeg. Over dat compromis ontstond zo’n protest van zijn vroegere Tea Party-aanhang dat Rubio zelf zijn eigen plan afzwoor. Sommigen denken dat hij zonder dat compromisvoorstel dit jaar de Republikeinse genomineerde had kunnen zijn.

Obama’s deportatiebeleid, dat voornamelijk gericht was tegen veroordeelde criminelen (59 procent van de gedeporteerden) en recent aangekomen sans-papiers, paste in die zoektocht naar een compromis. (en zat volgens sommige Latino’s niet zover van wat Trump nu aan deportaties voorstelt)

Het idee is: combineer versterkte grenzen met een pad naar een statuut voor een deel van degenen die illegaal in het land zijn. Maar voor een harde kern binnen de Republikeinen is dat ene onderdeel – de versterking van de grens – nooit verregaand genoeg, en is het andere onderdeel onbespreekbaar. Het paradoxale is dat het compromisvoorstel (van onder meer Rubio) een extra 46 miljard dollar voorzag voor grensbewaking.

Recent, in 2012 en 2014, probeerde Obama met presidentiële ingrepen – buiten het parlement om – de situatie aan te pakken. Hij gaf ICE opdracht om bepaalde groepen, bijvoorbeeld ouders van kinderen met de Amerikaanse nationaliteit, niet langer uit te wijzen, wat 4 miljoen mensen enige zekerheid zou bieden. Maar een rechtbank in Texas vocht de rechtsgeldigheid van die instructies aan, en het hooggerechtshof kon niet tot een beslissing komen: de stemming was 4-4. Dat betekent dat het besluit van de rechter in Texas behouden blijft en dat de tussenkomst van Obama ongedaan gemaakt is. (Clinton kondigde aan dat ze gelijkaardige presidentiële ingrepen zal doen. Tegen dan is allicht de gestorven rechter Antonin Scalia vervangen zodat het hooggerechtshof wel tot een besluit zal komen).

Visa-problemen, terugkeerproblemen

Dan nog blijven er onopgeloste problemen.

De VS slagen er tot dusver niet in een systeem uit te dokteren om mensen op te sporen, die in het land blijven nadat hun visum is verlopen. In het afgelopen jaar bleven 527.000 mensen spoorloos en illegaal in het land achter, nadat ze legaal waren binnengekomen.

De zaak van de verlopen visa werd na 11 september even een hoge prioriteit – 5 van de 19 terroristen pleegden hun aanslag met een verlopen visum, en geraakten met dat verlopen visum op een vliegtuig. Er is sindsdien zwaar geïnvesteerd in onderzoek naar een biometrisch systeem om mensen op te sporen, maar het is er nog altijd niet.

Een ander probleem werd op 4 juni van dit jaar aangekaart door The Boston Globe, een eerder progressieve krant in een eerder progressieve stad. De krant maakte in het voorjaar furore met een anti-Trump-nummer.

Maar kort nadat het anti-Trumpnummer was verschenen, werd de krant ineens door Trump geciteerd na een bijdrage over een specifieke groep veroordeelde sans-papiers: degenen die na uitwijzing niet teruggenomen worden door hun moederland.

23 landen zijn wat dat betreft veelovertreders, maar meer landen dan dat nemen niet alle gedeporteerden terug. Het gaat om mensen die een ernstig misdrijf gepleegd hebben, die hun straf in de VS uitgezeten hebben, en die uitgewezen worden. Het Amerikaans hooggerechtshof besliste dat de sans-papiers in zo’n geval van niet-heropname niet langdurig vastgezet mogen worden – dat zou onterechte vrijheidsberoving zijn. En dus komen ze terug op straat met, volgens cijfers die de Globe opduikelde, minstens 30 procent recidivisme, wellicht meer.

Volgens de recentste cijfers van ICE gaat het om 12.941 mensen, die na zware veroordelingen tussen 2008 en 2014 op basis van het arrest van het hooggerechtshof vrijkwamen en door ICE zonder veel voorzorgen en zonder waarschuwing in gemeenschappen gedropt werden. Sinds 2010 hebben mensen in deze groep volgens de Globe 130 moorden of pogingen tot moord gepleegd, naast meer kidnappingen, verkrachtingen etc. ICE heeft volgens de krant duidelijk te weinig middelen uitgetrokken om die groep te volgen, eventueel mensen met psychische problemen te laten interneren. ICE heeft volgens de Globe nagelaten diplomatieke hulp te vragen van de vorige ministers van Buitenlandse Zaken, onder meer van Hillary Clinton. De dreiging van opschorting van visa voor bewoners van de 23 landen zou volgens de krant al effect kunnen hebben.

Wie ook president wordt, en welke muur,, deportatiegolf of legalisering er ook komt – de problemen zullen nog wel even blijven bestaan.