Poëziefestivals moeten zich dringend heruitvinden.
D e Nachten waren nog geen dag voorbij of de mailbox slikte een bericht over de volgende Gedichtendag, in januari 2010. Dat is goed nieuws en slecht nieuws. Het goede nieuws is het almaar groeiende belang van netwerkcommunicatie. De gsm is het zuurstofapparaat en de mailbox de maag van succes.
Het slechte nieuws is dat de poëzie het punt heeft bereikt dat de communicatie belangrijker is dan de poëzie zelf. Het oneigenlijke gebruik laat zich al merken: op De Nachten was er bangelijk weinig volk. Zelfs de artiestenbar in de catacomben was zo goed als leeg.
In 1966 organiseerde Simon Vinkenoog Poëzie in Carré. Het Amsterdamse circustheater met zijn 2000 plaatsen zat stampvol. Het initiatief werd wegens verrassend succes zes maanden later overgedaan in wat nu Bozar heet: Poëzie in het Paleis. Die twee gebeurtenissen waren het begin van een bloei van de poëzie.
In recente jaren verloren poëziemanifestaties hun vuur, durf en kinderlijke enthousiasme. Werk-zekerheid is ervoor in de plaats gekomen. En eigenbelang. Dat merk je ook aan de jaarlijkse Gedichtendag. Radio, televisie, kranten, weekbladen doen hun duit in het zakje. Het gebeurt vanuit angst: als ik niets doe, spint de ander er garen bij. Kortom, de poëzie is een marketingproduct geworden.
Uitzonderingen bevestigen de regel. De Antwerpse stadsdichters hebben een jong publiek aangeboord. De verklaring is simpel. Ze hebben een organisatie achter zich staan die focust op de poëzie en de dichter. Krullen en grollen zijn nodig voor Antwerpen Boekenstad, maar worden niet gebruikt in de promotie.
Hetzelfde kan worden gezegd van de literatuurpoot van de Vooruit. Zelfs de grote zaal, 700 plaatsen, zit regelmatig vol, ook voor minder bekende auteurs. Het succes van het Gentse kunstencentrum is te danken aan een fenomenale e-communicatie en een frisheid en scherpte die sterk inspelen op de actualiteit.
De uitzonderingen bevestigen twee zaken: het bandwerk van De Nachten, Watou, Behoud de Begeerte werkt contraproductief, en de promotie moet versoberen. Een nog rigoureuzere ingreep is mogelijk: opdoeken die boel en helemaal opnieuw beginnen. Zoals een dichter met elke bundel zichzelf weer herschept, zo moeten organisatoren zichzelf durven heruitvinden.
Er zijn tekenen dat dit al gebeurt. Het Antwerpse initiatief BOEST. Met de stille steun van antiquariaat Demian is een bloemlezing verschenen van negen gelijkgestemde jonge dichters. Er is een lp – niet cd – verschenen en er is een kleine tournee gaande. Hij eindigt op 12 december in de Antwerpse Arenbergschouwburg. Die avond valt het doek. De rest van de oplage van plaat en bundel wordt verknipt en versnipperd. Een misschien wat al te harde beslissing, maar de boodschap is duidelijk: maak plaats, maak plaats voor iets nieuws. Of de cirkel is rond.
door Guido Lauwaert
Poëziemanifestaties verloren hun vuur, durf en kinderlijke enthousiasme. De poëzie is een marketingproduct geworden.
