De Parti Socialiste moet weer zonder complexen links worden en de strijd voor het klimaat tot onderdeel maken van haar historische sociale strijd. Dat schrijven PS-Kamerleden Yvan Mayeur en Jean Cornil in een gezamenlijke oproep. Niet iedereen is evenwel enthousiast over hun ideologische herbronning.

De ene is lid van de commissie Klimaat in de Kamer, de andere was lid van de bijzondere commissie belast met het onderzoek naar de bankencrisis. Samen hebben de socialistische Kamerleden Jean Cornil en Yvan Mayeur mee de politieke rentree aan Franstalige kant gekleurd. Dat deden ze met een paginalange, aan PS-voorzitter Elio Di Rupo gerichte oproep tot ideologische herbronning van de partij. Mayeur en Cornil willen het socialisme van de 21e eeuw theoretisch onderbouwen, een socialisme waarin sociale strijd en strijd voor het klimaat twee kanten van dezelfde medaille moeten vormen. ‘Voor een democratisch en ecologisch socialisme, door middel van een ander ontwikkelingsmodel’, heet de tekst. Socialisten doen er volgens Mayeur en Cornil goed aan het kapitalistische economisch model definitief op te geven en er iets radicaal anders voor in de plaats te stellen.

Niets dan positieve commentaar, zegt Yvan Mayeur, tevens OCMW-voorzitter in Brussel, daags na de publicatie van de oproep in zijn kantoor in het hart van de Marollen. De socialistische vakbond FGTB, mensen binnen de partij, mensen buiten de partij en ook voorzitter Di Rupo – allemaal bemoedigende reacties.

Er is dan ook behoefte aan een reanimatie van links. In heel Europa ligt de so- ciaaldemocratie uitgeteld in de touwen. Centrumlinkse partijen, zo is gebleken bij de Europese verkiezingen, weten geen profijt te trekken van de systeemcrisis die het gevolg is van het op hol geslagen financiële kapitalisme.

Jean Cornil publiceerde verschillende boeken over de noodzakelijke band tussen ecologie en socialisme. Yvan Mayeur staat sinds jaar en dag met beide voeten in de sociale praktijk. De sociaaldemocratie moet de financiële crisis aangrijpen ‘om haar ideologische grenzen te verleggen’, luidt hun boodschap. ‘We moeten opnieuw met een wervend project op de proppen komen, dat op de eerste plaats de jongeren aanspreekt’, zegt Mayeur. In die zin is de crisis een kans, vindt hij.

Waarom worden de sociaaldemocraten in Europa niet beter van de financiële crisis?

yvan MAYEUR: Dat is onze eigen schuld. We hebben de Europese kiezers geen duidelijk ideologisch alternatief aangeboden. Terwijl het wat mij betreft relatief simpel is. In de loop van de jaren 1990 heeft een aantal socialistische kopstukken, bij ons en in Europa, zich laten verleiden door liberale inzichten. Daar moeten we van af. Socialisten moeten het redden van de planeet centraal plaatsen en radicaal breken met het kapitalisme.

Weg met het kapitalisme?

MAYEUR: Zelfs de rechtse Franse president Nicolas Sarkozy zegt dat het kapitalisme moet worden hervormd. Maar dat volstaat niet voor een sociaaldemocraat zoals ik, voor wie het kapitalistische systeem zélf funest is. Het is een systeem dat, louter gedreven door winstbejag, werknemers en natuur op dezelfde manier uitbuit. Het kapitalisme heeft ongetwijfeld zijn verdiensten, maar die wegen niet meer op tegen zijn gebreken, die vele malen groter zijn. Het kapitalisme is vandaag de dag létterlijk dodelijk, voor planeet en individu. Zo kan het niet verder. De overconsumptie, zowel op het vlak van energie als op het vlak van voeding, neemt waanzinnige proporties aan.

Er zijn grenzen aan de groei, schrijven jullie. Komt voor socialisten de werkgelegenheid niet altijd op de eerste plaats?

MAYEUR: Socialisten kunnen het zich niet langer veroorloven op die manier te redeneren. Het is een denktrant die ons door liberalen is opgedrongen. Natuurlijk is werkgelegenheid belangrijk, maar we mogen nooit uit het oog verliezen hoe bepaalde productieprocessen ook het milieu en de samenleving beïnvloeden. Neem nu zwaarlijvigheid, vandaag de belangrijkste doder in de VS, en Europa gaat dezelfde kant uit. Liberalen stellen extra heffingen voor op producten als softdrinks en hamburgers. Ik ben er voorstander van om de producenten van vetten en suikers zwaarder te belasten. Want de keuze om zulke producten op de markt te brengen, is desastreus voor het leefmilieu en voor de mens. Denk maar aan de wilde houtkap en de enorm vervuilende veestapel van McDonald’s. Moeten we een dergelijk economisch systeem blijven ondersteunen? Ik vind van niet.

Bepleiten jullie voor de PS een ruk naar links?

MAYEUR: Die vraag is niet relevant. De PS ís links.

Maar in nogal wat ons omringende landen zie je links van de klassieke sociaaldemocratische partij ook succesvolle links-populistische partijen opstaan.

MAYEUR: Dat zal wel, maar ik maak deel uit van de historische sociaaldemocratie, die in de loop van de 20e eeuw dankzij sociale vooruitgang en een stelsel van sociale zekerheid het leven van de mensen daadwerkelijk heeft veranderd. De armoede neemt weliswaar opnieuw toe, daar word ik als OCMW-voorzitter dagelijks mee geconfronteerd, maar het sociale systeem werkt nog en houdt heel veel mensen uit de armoede. Een vergelijkbaar stelsel, gebaseerd op solidariteit en herverdeling, zouden we moeten ontwikkelen om het klimaatprobleem op te lossen. We moeten komen tot een ander economisch ontwikkelingsmodel, dat ecologisch en sociaal verantwoord is. Ik denk niet dat we het redden door de arme mensen hier in Brussel, doorgaans slecht en klein behuisd, te verplichten hun afval te sorteren.

Jullie waarschuwen in jullie tekst ook voor het zogenaamde groene kapitalisme, een nieuwe en modieuze variant die het in diskrediet geraakte kapitalisme opnieuw respectabiliteit kan verlenen.

MAYEUR: Dat klopt. Het is namelijk goed denkbaar dat er morgen ecologische kapitalisten opstaan, die snel geld verdienen met het groene gat dat ze in de markt hebben ontdekt. Mooi meegenomen voor het milieu, maar dat groene kapitalisme, denken wij, zal zich maar weinig gelegen laten aan zaken zoals sociale cohesie of verbetering van de levensomstandigheden van de bevolking. Is het een goed of een slecht idee om zonne-energie te halen in de Sahara? Het milieu zal er ongetwijfeld wel bij varen, maar het blijft een door en door kapitalistisch project, niet bedoeld om onze manier van leven en consumeren te veranderen. Wij willen dat wel en praten over selectieve groeivermindering, in de energiesector, in de transportsector, in bepaalde takken van de voedselindustrie. We moeten gaan consuminderen, en dat moeten we hardop durven te zeggen.

Jullie lijken de groenen wel, met jullie oproep om anders te gaan leven.

MAYEUR: Met dit verschil dat ik niemand voorschrijf hoe hij of zij moet leven. Ik ben voor individuele vrijheid en wil mensen geen levensstijl opdringen. Maar ze moeten zich wel bewust zijn van wat ze doen. Ik denk niet dat alle jongeren die bij McDonald’s binnen lopen, beseffen wat het allemaal vergt om die hamburgers te produceren.

De middenklasse verpaupert, schrijven jullie ook. Komt daarmee het maatschappelijke draagvlak voor de sociale zekerheid niet ernstig in gevaar?

MAYEUR: Als het gaat om de herverdeling van de rijkdom zit de middenklasse vandaag in het verliezende kamp. We moeten er dus voor zorgen dat de winnaars, degenen die niet of nauwelijks bijdragen, ook een duit in het zakje doen.

Er is op dat vlak wel een politiek verschil tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Vlaanderen, overwegend rechts en poujadistisch, kent een opbod ter rechterzijde om de belastingen te doen dalen. Steeds voor dezelfde groepen, dat spreekt. De huiseigenaars, de bedrijven, de aandeelhouders… Gewone werknemers plukken daar ook een klein beetje de vruchten van omdat ze vaak ook een beetje eigenaar zijn. Sommigen waren zelfs een beetje aandeelhouder, al hebben ze daar nu een hoge prijs voor betaald. Maar op die manier verkeerde de middenklasse in de waan dat het model van alsmaar minder belastingen, verdedigd door partijen als Open VLD en LDD, ook háár belangen diende. Ik hoop dat de Vlamingen, nu ook hun welvaart bedreigd is, zullen inzien dat ze bedonderd zijn door degenen die hen gouden bergen hebben beloofd met belastingverlagingen. We moeten opnieuw over fiscaliteit durven te praten. We moeten het geld halen in de zakken van degenen die niets bijdragen. De grootste bedrijven in ons land betalen géén belastingen. Dat is inciviek en immoreel. Je kunt tientallen huizen bezitten en maandelijks de huursommen opstrijken, zonder daarop ook maar een eurocent belasting te betalen! De werkende klasse moet toch eens stilstaan bij de vraag wie nu eigenlijk belastingen betaalt en wie niet – en vooral bij de vraag wie in het verleden die politieke keuzes heeft gemaakt.

Jullie pleiten nu voor een ideologische reflectie over een ‘ecologisch socialisme’ van de 21e eeuw.

MAYEUR: Wij vinden dat de PS zonder dubbelzinnigheid moet verkondigen dat het kapitalistische samenlevingsmodel ons naar de rand van de afgrond voert.

Trouwens, als de PS niet helemaal de regionale verkiezingen heeft verloren, dan is dat omdat Elio Di Rupo op het laatst radicaal afstand heeft genomen van de MR van Didier Reynders. Geen geflirt meer met de liberale ideologie, we moeten terug naar onze eigen grondbeginselen en daar de notie van duurzame ontwikkeling, overigens een door een sociaaldemocraat gemunte term, aan toevoegen. Veel mensen vragen me nu: ‘Dus u wilt de PS veranderen?’ Nee, ik wil dat de PS zich opnieuw bezighoudt met het veranderen van de samenleving. En ophoudt met navelstaren en steriele discussies over statuten en ethische codes.

DOOR HAN RENARD

‘Als het gaat om de herverdeling van de rijkdom zit de middenklasse vandaag in het verliezende kamp.”Ik hoop dat de Vlamingen, nu ook hun welvaart bedreigd is, zullen inzien dat ze bedonderd zijn door degenen die hen gouden bergen hebben beloofd met belastingverlagingen.’