Onuitgegeven (muziek)werk van Clockwork Orange-auteur Burgess opgedoken

De Burgess Foundation haalde in een door Burgess’ echtgenote nagelaten archief nooit eerder gepubliceerde verhalen, filmscenario’s en muziekcomposities van onder het stof.

Daaruit blijkt hoe productief Burgess, die in 1993 op 76-jarige leeftijd overleed, moet geweest zijn. “Ik ben soms verwonderd over de grootte van de collectie. Als ik er naar kijk, dan vraag ik me af of deze man ooit sliep”, vertelt Andrew Biswell, de biograaf van Burgess en de directeur van de Foundation die zijn literaire erfenis beheert. “Het zal twee tot drie jaar duren voor het hele archief gecatalogiseerd is.”

Dat archief bevat onder meer een scenario voor de verfilming van ‘A Clockwork Orange’ (1962), dat Burgess zelf schreef. De uiteindelijke verfilming uit 1971 was echter gebaseerd op een scenario van regisseur Stanley Kubrick, die geen brood zag in deze radicalere bewerking. Burgess had gemengde gevoelens over het uiteindelijke resultaat en toen Kubrick zichzelf als enige auteur in de aftiteling van de film vermeldde, zou hun relatie een flinke deuk hebben opgelopen.

Interessanter dan dit herontdekte scenario is dat de Foundation met deze nalatenschap een mooi beeld kan schetsen van de veelzijdigheid van de Britse schandaalauteur. Burgess publiceerde 33 voornamelijk vuistdikke romans, maar blijkt ook een meester op het korte nummer en hoewel zijn bekendste roman tot het genre van de dystopische sciencefiction wordt gerekend, had hij een grote voorkeur voor geschiedenis. Zijn roman ‘Napoleon Symphony’ uit 1974 was bijvoorbeeld een uiting van de fascinatie voor Napoleon Bonaparte die hij met Kubrick deelde.

Voor hun relatie verzuurde, schreven ze samen aan een filmscenario voor een nooit opgenomen biopic over Napoleon – een van de meest tot de verbeelding sprekende nooit gerealiseerde filmprojecten ooit. Met Orson Welles werkte hij dan weer aan een toneelstuk over de boeienkoning Harry Houdini, dat nooit op de planken kwam. En Londen kreeg van zijn hand een ongepubliceerde geschiedenis die het midden houdt tussen non-fictie en fictie. Het is de bedoeling dat deze projecten nu door de Foundation voor het eerst zullen worden uitgegeven.

Dat Anthony Burgess behoorlijk wat voelde voor klassieke muziek mocht al duidelijk blijken uit zowel het boek als de film ‘A Clockwork Orange’, waarin het gewelddadige hoofdpersonage Alex een ongewone fascinatie heeft voor de Negende Symfonie van de ‘lovely Ludwig Van’ ofte Ludwig Van Beethoven. De soundtrack, waarop de Negende naast synthesizerbewerkingen van onder andere de Willem Tell ouverture van Rossini staat, heeft ook vandaag nog een cultstatus.

Maar de liefde voor muziek zat bij Burgess nog een stuk dieper. Hij was naast schrijver ook een geprezen componist van wie symfonieën op de BBC radio te horen waren en werden vertolkt door diverse grote orkesten. Het pas aangeboorde archief levert nu bewijs dat er nog meer was: zo’n 200 composities. De meest opvallende is de muziek voor een balletvoorstelling over – hou u vast – Shakespeare. Duidelijk van vele markten thuis, die Anthony Burgess.

Jeroen Bert