‘De SwissLeaks-onthullingen leggen de structurele ongelijkheid in onze samenleving bloot: er is een toplaag die met bijna alles wegkomt’, schrijft Peter Mertens in deze bijdrage voor het Schaduwparlement. ‘De discussie over een tax-shift startte precies om die toplaag aan te spreken. Dat de tax-shift nu herleid wordt tot een BTW-verhoging is echt van de pot gerukt.’
Tineke Cantens, geboren in 1881, vertelde vaak over een leurder die door haar geboortedorp trok. ‘Een leurder met borstels en stelen’, zo vertelde Tineke, ‘liep langs de huizen van ons dorp, en riep luidkeels: ‘grote stelen en kleine stelen, maar de groten stelen het meeste.'”
We hebben 1900 al lang verlaten, en ook Tineke heeft ons verlaten. Maar wat ze vertelde, is er nog steeds. Neem nu Omega Diamonds, gespecialiseerd in illegale diamanthandel. Over een zestal jaar bracht de firma voor minstens 2 miljard euro diamanten uit Congo en Angola over Dubai, Israël en Zwitserland naar België. De firma heeft haar woekerwinsten met hoogtechnologische technieken voor de fiscus verdonkermaand, en heeft zich schuldig gemaakt aan valsheid in geschrifte op grote schaal.
Ondanks een fraude-dossier van 2 miljard euro, komt de diamantreus in de zomer van 2013 weg met een boete van nauwelijks 160 miljoen euro, met dank aan de wet op de minnelijke schikking. Minnelijk, dat wel. “De eerste en de belangrijkste tenlastelegging is criminele organisatie”, vertelde advocaat Jos Vander Velpen toen. “En het gaat hier over een criminele organisatie buiten categorie, zal ik maar zeggen. Ik had nooit van mijn leven gedacht dat het openbaar ministerie een deal zou treffen met een criminele organisatie van die allure.”
SwissLeaks is geen marge-fenomeen: het gaat om de grootste banken en fortuinen
Vandaag raakte bekend dat alle verdachten in en rond de zaak Omega Diamonds ook genoemd worden in SwissLeaks. Omega Diamonds was niet alleen. Ook andere verdachten uit de Antwerpse diamantwereld worden genoemd. Vanuit ons land spoelde zeker 6,26 miljard dollar aan bij de Zwitserse bank HBSC. Belastingvrij, want de bank hielp haar klanten om anoniem te blijven. Het gaat niet om criminaliteit in de marge. Het gaat om de grootste banken en de grootste fortuinen op aarde, die elkaar helpen om de overheden op te lichten.
Ons-kent-ons, en wie-doet-ons-wat, die mentaliteit. Dat betekent bijvoorbeeld dat onze overheid opnieuw miljoenen en miljoenen euro’s aan belastingen misloopt. Een bedrag dat veel groter is dan alle besparingen op de rusthuizen, het openbaar vervoer en de jeugdbewegingen samen. Marginaal kan je dit soort fraude niet noemen.
Politieke steun voor de diamantlobby
De Antwerpse diamantlobby krijgt ook politieke steun. In 2010 richtte ene Jan Jambon (N-VA) de zogenaamde ‘diamantclub’ op binnen de muren van het parlement, om van daaruit de diamantwereld te ondersteunen. Geen probleem, tot bleek dat de politici van de diamantclub tijdens de vorige legislatuur een wetsvoorstel indienden, om beslag op diamanten quasi onmogelijk te maken bij onderzoek naar fiscale fraude. Het wetsvoorstel werd ondertekend door Antwerpse parlementsleden van CD&V, Open VLD, N-VA en SP.A en door CDH en MR. Na zware kritiek vanuit justitie werd de tekst uiteindelijk niet gestemd.
De ‘diamantclub’ juichte wel toen de wet op de minnelijke schikking werd uitgebreid, tot wat vandaag ‘de afkoopwet’ wordt genoemd. Het is via die wet dat Omega Diamonds uiteindelijk een bijzonder voordelige deal met de fiscus kon sluiten. Iets wat voor de doorsnee GAS-boete of parkeerboete helemaal onmogelijk is.
225 jaar na de Franse revolutie: democratie en vermogenskadaster
Na de Franse revolutie van 1789 werd een vermogenskadaster ingevoerd. Voor de jonge Franse revolutionairen, die het burgerlijke regime invoerden, was een vermogenskadaster een eerste en essentiële maatregel van democratie. Duidelijk en transparant te weten hoe het vermogen in de samenleving verdeeld is. Thomas Piketty baseert zijn historische studie ‘Kapitaal in de 21ste eeuw’ onder meer op deze gegevens.
Er is één land dat in zijn boek niet voorkomt, België. Niet omdat Piketty niet wil, maar wel omdat de elementaire democratische maatregelen om het bankgeheim op te heffen en een vermogenskadaster in te voeren in ons land steeds werd tegen gehouden. Als het over vermogensverdeling gaat, leven wij hier nog altijd een beetje in het Ancien Régime.
Vermogenskadaster is niet onmogelijk
Een vermogenskadaster en de opheffing van het bankgeheim zouden de twee eerste maatregelen moeten zijn van elke Staatssecretaris van Fraudebestrijding. Dat wordt 225 jaar na de Franse revolutie stilaan tijd. Het establishment heeft dat steeds verhinderd, onder meer met de bewering dat dit technisch een onmogelijke zaak zou zijn. Onzin, zo vertelde Luc Coene, gouverneur van de Nationale Bank op 19 december 2014: “Een vermogenskadaster is redelijk eenvoudig. Veel van die gegevens zoals immobiliën en financiële activa zijn nu al bekend bij diverse overheidsdiensten. Technisch gezien is het met de huidige IT niet moeilijk om die gegevens samen te brengen.” Waar wacht deze regering nog op?
Bart De Wever: ‘Dat er een kaste is die niks betaalt is een perceptieprobleem’
Het LuxLeaks-schandaal werd uitgebracht op 6 november 2014, de dag dat in Brussel 120.000 mensen betoogden tegen de crisispolitiek van de regering Michel I. De vermogensbelasting beheerste maandenlang de politieke discussie in dit land. Niet onlogisch, want de nieuwe federale en Vlaamse regeringen zoeken het gros van hun besparingen bij de loontrekkenden, de mensen met een uitkering, en de kleine zelfstandigen. En dus groeide de roep om eindelijk ook eens de koe bij de horens te nemen, de fiscale fraude echt aan te pakken en een vermogensbelasting in te voeren.
We hebben ondertussen OffschoreLeaks gehad, we hebben LuxLeaks gehad, en vandaag hebben we SiwssLeaks. En telkens wordt er met veel bombarie aangekondigd dat er nu écht maatregelen gaan genomen worden. We wachten nog steeds op Godot. En dat is geen toeval, want nauwelijks een maand na elke storm klinkt het allemaal veel gezapiger.
LuxLeaks was amper koud, of Bart de Wever vertelde op 4 december in Terzake: “Er is een soort perceptie dat er een kaste is die niks betaalt. Dat is een perceptieprobleem, en niet de realiteit, want we nemen maatregelen.’ Een perceptieprobleem, tja.
Een stekkendoosje voor de enen, de Boerentoren voor de anderen
Vorige maand maakte Oxfam bekend dat de rijkste 1 procent op de planeet binnenkort meer vermogen zal bezitten dan de 99 procent andere aardbewoners. Dat is in de geschiedenis van de homo sapiens sapiens, die ondertussen toch al meer dan een 100.000-tal jaren op de teller heeft staan, nooit gebeurd. Eén procent van de planeet zal volgend jaar meer vermogen bezitten dan alle andere planeetbewoners samen.
De toplaag van de allerrijksten wordt gevormd door de UHNWI, de ultra-high-net-worth-individuals. Kortweg de ultra’s, mensen met een persoonlijk vermogen van meer dan 25 miljoen euro. Die eliteclub van ultra’s, bestaande uit 200.000 mensen of nauwelijks 0,004 percent van de volwassen wereldbevolking, zag haar vermogen de afgelopen jaren nog eens met meer dan 10 percent per jaar aangroeien.
Volgens het recente jaarrapport van organisatie Wealth-X en vermogensbeheerder UBS telt België ondertussen 870 ultra’s. Samen bezitten ze een vermogen van naar schatting 84 miljard euro. Dat is een gemiddeld vermogen van 96 miljoen euro per Belgische ‘ultra’.
De kern van de ultra’s bestaat uit nauwelijks 80 mensen. Die 80 mensen bezitten vandaag even veel weelde als de 3,5 miljard armste mensen ter wereld, zo blijkt uit het rapport van Oxfam. Het verschil is zo groot geworden dat je het nauwelijks nog in een grafiek kan visualiseren. Om het ene deel van de grafiek, die 80 mensen, voor te stellen, heb je niet meer dan een stekkendoosje nodig. Om het andere deel te visualiseren, de 3,5 miljard mensen, volstaat de Boerentoren niet. Qua perceptie kan dat tellen.
Belasting op bezit van vermogen
Het gaat ondertussen om duizelingwekkende ongelijkheden’, zo schrijft Oxfam. Om die ongelijkheden aan te pakken heb je een vermogensbelasting nodig. Geen vermogenswinstbelasting of andere nieuwe inkomensbelastingen, maar een echte belasting op het bezit van vermogen. Dat is de enige maatregel die de duizelingwekkende ongelijkheid een beetje terugdringt. Die eis vormt ook de kern van het boek van Thomas Piketty, een grondige studie die het verdiend om gelezen te worden in plaats van bekoketteerd te worden.
De grote tax-shift-zwendel
Geen sprake van een tax-shift in die richting, zo vertelde onze Minister van Financiën Johan Van Overtveldt dit weekend aan De Tijd. De tax-shift moet in de eerste plaats naar BTW-verhogingen gaan, zo vertelde hij. Daarmee verdwijnen de oververmogenden opnieuw uit beeld. Daar is niets aan te doen, bezwoer Van Overtveldt. Rozen verwelken, en schepen vergaan, maar BTW-plichtigen blijven eeuwig bestaan. In het metrum van Van Overtveldt klinkt dat “je kan één keer een feestje bouwen, maar de tweede keer is het kapitaal weg.”
Beleid spaart de allerrijksten
En zo is de vermogensbelasting, die maandenlang de politieke discussie beheerste, helemaal terug naar af. En daarmee is het ook officieel beleid geworden. Aan de 1 procent rijksten komt men niet. Besparingen en extra taksen, dat is iets voor die andere 99 procent.
De CD&V heeft officieel nog wel geprotesteerd, – het lijkt ondertussen wel om een soort ritueel te gaan in de nieuwe regering -, maar is ondertussen opnieuw gaan slapen met de belofte dat er wellicht één of ander symbolisch taksje op één of ander inkomen uit kapitaal komt.
Drieste besparingsplannen
Op de Zevende Dag herhaalde Van Overtveldt zijn uitspraken “Ik heb niet gepleit voor een blanco btw-verhoging. Ik heb enkel de krijtlijnen willen geven voor de tax shift”, zo klonk het. Vervolgens schudde Van Overtveldt een master-class-staaltje van politieke framing uit zijn mouw. “De vakbonden willen de tax-shift verengen tot vermogens”, aldus de minister.
Verengen tot vermogens? Daar gaat het precies over. Dat de wereld van de arbeid in het drieste besparingsplan van de regering zowat alle inspanningen op haar schouders neemt, en dat het kapitaal de dans ontspringt. Inderdaad, een vermogensbelasting focust op de 2 procent allerrijkste Belgen, die er geen boterham minder om zullen moeten eten. De krijtlijnen die Van Overtveldt aan het debat wil opleggen moeten het debat beperken tot diegenen die nu al de meeste inspanningen leveren.
BTW-verhoging treft vooral de laagste inkomens
Want, de BTW-verhogingen treffen iedereen. Bovendien: ze komen extra bij de besparingen die de gewone burger nu al moet slikken. De indexsprong, duurder openbaar vervoer, duurder onderwijs, duurdere ontspanning en cultuur, duurdere zorgverzekering, duurdere advocaten (voortaan 21 procent BTW), en duurdere energie. Wat het beschikbare inkomen betreft, treffen de BTW-verhogingen vooral de laagste inkomens.
Sommigen beweren dat dit niet zo zou zijn wat de uitgaven betreft, maar dat is een vals debat. De hoofdkwestie blijft dat de regering met haar tax-shift de werkende klasse opnieuw wil doen betalen. Dat is het kwadratuur van een cirkel. De essentiële vraag blijft hoe we het slapend kapitaal van de oververmogenden aanspreken om in de samenleving te investeren. Een echte tax-shift van de wereld van de arbeid naar de wereld van het kapitaal.
85% van de Belgen wil een miljonairstaks
Uit de grote enquête over ‘ongelijkheid’, die Knack begin december publiceerde, bleek dat niet minder dan 78 procent van de Belgen vindt dat de besparingen ‘niet eerlijk verdeeld’ zijn. 85 procent van de bevolking vindt dat de regering meer moet doen om de ongelijkheid aan te pakken. Het voorstel dat het meest brede draagvlak geniet, is de eis om een vermogensbelasting te heffen op het deel van de fortuinen boven de 1 miljoen euro. Volgens Knack steunt niet minder dan 85% van de landgenoten zo’n voorstel tot miljonairstaks.
Er bestaat al een belasting op overdracht van vermogen: de registratierechten bij de aankoop van een huis en de sucessierechten bij het overlijden. Maar die overdrachtsbelasting treft natuurlijk bijna iedereen. En er bestaat ook een belasting op de inkomens uit vermogen, de onroerende en de roerende voorheffing. Dat is geen fortuinenbelasting maar een inkomensbelasting. Ze treft de spaarder, niet de multimiljonair die z’n geld plaatst bij meer gesofisticeerde financiële producten die aan elke belasting ontsnappen.
Focus-belasting
We hebben een vermogensbelasting nodig, een belasting op het bezit van fortuinen. Een die alleen de ultrarijken treft, en geen belasting die tien procent of meer van de bevolking treft. Geen nieuwe belasting op mensen die door hard werken een vermogen hebben weten bij elkaar sparen, of die een huis hebben geërfd van hun ouders of grootouders. Een focus-belasting op de 2 procent allerrijksten, dat is het voorstel van de miljonairstaks. Het is een belasting op het deel van het vermogen boven de 1 miljoen euro, met vrijstelling van de eerste woning ter waarde van een half miljoen euro. De miljonairstaks kan jaarlijks tot 8 miljard euro opleveren.
De twee slechtste argumenten tegen de miljonairstaks
Om de miljonairstaks tegen te houden, komen steeds opnieuw dezelfde argumenten terug. Het eerste argument is de afwezigheid van een vermogenskadaster, dat je inderdaad nodig hebt om een vermogensbelasting in te voeren. Ik haalde al aan hoe Luc Coene zelf uitlegt hoe ‘relatief gemakkelijk’ deze maatregel in te voeren is. Het is vooral een kwestie van politieke wil. Paul De Grauwe onderstreepte vroeger al: het is niet zo dat er geen vermogensbelasting komt, omdat er geen vermogenskadaster is. Het is zo dat men geen vermogenskadaster wil invoeren, omdat men geen vermogensbelasting wil.
Kapitaalvlucht is verwaarloosbaar
Een tweede argument dat steeds wordt aangehaald is de kapitaalvlucht. Onlangs nog heerste de grootst mogelijke verwarring over de afschaffing van de rijkentaks in Frankrijk. Een verwarring die politiek maar al te graag misbruikt werd. In Frankrijk werd op 1 januari 2015 de taks van 75 procent op de hoogste inkomens afgeschaft. Die taks was onwerkbaar, complex, bracht zo goed als niets op en was vooral symbolisch. Een beter argument tegen een symbolische hoge inkomensbelasting kan je niet hebben.
Ondertussen blijft bij onze zuiderburen wel de vermogensbelasting bestaan, de Impôt de Solidarité sur les Fortunes, of kortweg ISF. De ISF bestaat al lang, viseert enkel de hoogste vermogens, en brengt jaarlijks zo’n 4 miljard euro op.
Die Franse ervaring leert dat de kapitaalvlucht voor de ISF verwaarloosbaar klein is. Sinds het jaar 2000 hebben drieduizend kapitaalkrachtigen Frankrijk verlaten; dat is 0,53 procent van al wie onderworpen is aan de ISF. Met andere woorden: 99,47 procent van de belastingplichtigen blijft de solidariteitsbelasting betalen en blijft dus de schatkist spijzen. Een rapport van de Franse senaat bevestigt dat: “Het argument betreffende een verlies van kapitaal voor Frankrijk is ongegrond want de investeringen van die belastingplichtigen (hun bedrijven) zijn niet gebonden aan hun verblijfplaats.” Dat zijn de feiten, die door de tegenstanders van de vermogensbelasting telkens opnieuw genegeerd worden.
Regering aan de hand van de superrijken
Om de uitkeringen te korten, de indexaanpassing over te slaan, de prijzen van bus, tram en trein te verhogen wordt er niet of nauwelijks getwijfeld. Maar als het gaat om een vermogensbelasting, dan worden alle obstructies, vertragingen en filibusteringen van stal gehaald om toch maar niet tot de daad over te gaan.
Zolang deze regering aan het koordje hangt van de één procent oververmogenden, en zolang de schaduwpremier beweert dat het allemaal slechts een perceptieprobleem is, zal de dorpsleurder die Tineke beschreef, gelijk hebben: grote stelen, kleine stelen, maar de grote stelen het meest’. Het lijkt er steeds meer op dat enkel nieuwe sociale acties dat kunnen veranderen.
Het Schaduwparlement van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier