‘Mei was zo nat nog niet’

Toon Verlinden schreef samen met Marjolein Vanoppen het boek ‘Weg van water’. In deze bijdrage legt hij uit waarom we ook in kletsnatte tijden moeten nadenken over de droogte.

De afgelopen dagen gebeurde er iets vreemds. Is het je ook opgevallen? Na meer dan een jaar verdrong het weer plots de pandemie als veilig gespreksonderwerp nummer één. De natuur deed dan ook haar stinkende best om haar traditioneel plekje in de spotlights weer op te eisen: de maand mei was kletsnat. 66 millimeter regen viel er in de eerste negentien dagen. Dat wil zeggen dat elke vierkante meter grond maar liefst 66 liter water over zich heen kreeg.

Omdat het water overal om ons heen naar beneden valt, gaan we er direct vanuit dat we geen waterprobleem meer hebben. De grondwaterniveaus zullen ondertussen wel een feestje bouwen, is de insteek. Maar dat is een denkfout die we elke regenperiode opnieuw maken: water lijkt enkel een probleem op het moment dat het droog is. Wie gaat er klagen over droogte als je wekenlang een regenjas en paraplu nodig hebt om naar buiten te gaan? Niemand, toch?

Maar laat je niet misleiden door de buien. Water is een uitdaging in België, zelfs als het regent. We zijn in ons land zo goed in snel regenwater afvoeren via rioleringen dat we niets bijhouden. Het grootste deel van die regen gaat weer verloren. Het is een van de belangrijkste redenen waarom Vlaanderen wereldwijd op de 23^ste plaats staat wat waterbeschikbaarheid betreft. Tussen droge landen als Marokko en Mexico.

Zelf denk ik ook niet altijd na over mijn water: een tijd terug werd de toevoer naar ons huis onverwacht afgesloten door wegenwerken. Ik draaide die uren wel dertig keer de kraan open om pas na een seconde te beseffen dat er geen water uit kwam. Als de droogte je er niet continu aan herinnert, is water tappen een onbewuste handeling. Net zoals je je de dagelijkse rit naar je werk niet meer herinnert, is een kraan opendraaien iets wat je brein niet registreert. Waarom zouden we ook?

Toch bouwden we de afgelopen jaren een fiks neerslagtekort op in ons land. Dat is het verschil tussen hoeveel regen er valt en hoeveel regen de natuur vraagt. Als weerman Frank Deboosere ons vertelt dat ‘de natuur de regen hard nodig heeft‘, zegt hij eigenlijk dat het neerslagtekort te hoog oploopt. En dat tekort tikt sinds 2017 onverbiddelijk aan. Eind 2020 lag de balans op een tekort van 480 millimeter. Dat wil zeggen dat de natuur per vierkante meter nog 480 liter extra tegoed had. Dat is zoveel regen als er tijdens een half jaar valt. Daar sta je dan met je natte meimaand, waar tot nu toe ocharme maar 7 millimeter meer viel dan in een normale maand (je leest het goed, zo uitzonderlijk nat was deze maand stiekem niet). Tegen dat tempo hebben we nog meer dan 40 van die extra natte maanden nodig. Enkel om het tekort van de afgelopen vier jaar weg te werken.

Laat je dus niet verrassen als het na een natte meimaand ‘nog niet genoeg geregend heeft’ of als we tijdens de zomer toch nog een sproeiverbod in onze maag gesplitst krijgen. Het Belgische watersysteem lijkt robuust en er werken zeker capabele mensen. Maar als het stopt met regenen of er ergens een rivier laag staat, kunnen we daar niet geweldig veel aan doen en merken we de impact snel. Als we dus paniekvoetbal willen vermijden tijdens droge periodes, moeten we waterplannen maken wanneer het regent. Niet vanzelfsprekend, want op dat moment ligt er niemand van wakker.

Begrijp me niet verkeerd. Ik kijk ook uit naar zon, droog weer en het einde van de zondvloed. En als individu heb je geen invloed op de regen die al dan niet valt. Maar er één ding dat je wel kan doen: verwonder je weer over water. Verbaas je over het feit dat er altijd water uit je kraan stroomt en hoe onwaarschijnlijk dat wel is. Sta versteld over de wereldwijde regenmachine die ons water brengt, zelfs als die de regen soms wat enthousiast laat vallen. Want anders weet ik al wat na corona en de regen ons volgende gespreksonderwerp zal zijn: de droogte.

Wetenschapsjournalist Toon Verlinden schreef samen met wateronderzoeker Marjolein Vanoppen het boek Weg van water. Een waterboek dat je meeneemt op een reis door België (z)onder water. Meer info vind je op wegvanwater.be

https://twitter.com/ToonVerlinden/status/1395627191807971329Toon Verlindenhttps://twitter.com/ToonVerlinden

Veel regen! Maar de ondertitel van het boek is niet voor niets 💧Een reis door België (z)onder water.💧 Wist je bv dat onze riolen die stortbuien vaak niet aankunnen? Ze zetten dan hun zijkleppen open en het rioolwater💩stort dan onbehandeld in onze beken. 🐟🐠🐡 pic.twitter.com/1ULLaG5dz6

— Toon Verlinden (@ToonVerlinden) May 21, 2021