Wat mag Venezuela van zijn buren verwachten?

Een vrouw met de vlag van Venezuela op het gezicht woont een rally bij tegen president Maduro in Caracas, 1 juli 2017. © Reuters

Europa en de Verenigde Staten uiten veel kritiek op het bewind van Venezolaans president Nicolás Maduro, dat de autoritaire kant opgaat. Maar hoe denken de landen in de regio over de crisis? ‘De grote spelers van Zuid-Amerika lopen aan het handje van de VS.’

Eind juli beslisten de Verenigde Staten om Maduro ‘een dictator‘ te noemen en hem financiële en juridische sancties op te leggen, na de aanslepende crisis in het land. Directe aanleiding hiervoor waren de verkiezingen voor de zogenaamde grondwetgevende vergadering, die ‘illegitiem’ waren volgens tegenstanders. De Europese Unie weigert evenmin om die stembusgang te erkennen.

Op dinsdag 8 augustus staat een reünie gepland met verschillende ministers van Buitenlandse Zaken in Peru om de kwestie te bespreken. Dat land wil zich opwerpen als ‘regionale leider’ om de democratische rechten in Venezuela te ‘verdedigen’, aldus de voorzitter van het Peruaanse parlement.

Hoe reageren de andere Latijns-Amerikaanse landen op de situatie in Venezuela? Volgens hoofddocent Latijns-Amerikastudies Marianne Wiesebron (Universiteit Leiden) delen de Verenigde Staten de diplomatieke lakens uit.

‘Venezuela is een bijzonder gepolariseerd land. De oppositie bestaat uit mensen met veel geld die geregeld in buitenlandse media verschijnen. Maar we moeten de context zien. Wijlen Hugo Chávez is destijds verkozen omdat tachtig procent van de mensen in de informele sector werkte.’

Wat mag Venezuela van zijn buren verwachten?
© Reuters

‘Huidig president Nicolás Maduro behoort tot dezelfde partij als Chávez, maar heeft noch het charisma noch de regeringsbekwaamheid van die laatste. En onder meer door de lage olieprijs ligt de economie nu in puin’, zegt ze.

‘De Verenigde Staten proberen al sinds jaar en dag regeringen waar zij geen vat op krijgen omver te werpen, met hulp van de binnenlandse oppositie. In 2002 kwam het tot een coup, met de steun van toenmalig president George W. Bush. Maar die is in de kiem gesmoord door de reactie van de bevolking.’

Behoort een nieuwe staatsgreep dan tot de mogelijkheden? ‘Ik sluit dat niet uit. De oppositie heeft veel contacten met de Amerikanen. Het kan zomaar dat iemand onder hen iets probeert. President Donald Trump is natuurlijk helemaal geen aanhanger van dit bewind. Maduro is onaanvaardbaar in zijn ogen.’

Brazilië: ‘Twee maten en gewichten’

Wiesebron, gespecialiseerd in Braziliaanse politiek, vindt dat het grootste land in Zuid-Amerika met twee maten en gewichten werkt als het gaat over buitenlands beleid.

‘Braziliaanse regeringen kunnen we qua buitenlandbeleid opdelen in twee systemen. Ofwel is het onafhankelijk – lees: het volgt de VS niet. Ofwel doet het exact wat Washington wenst. De populaire president Lula da Silva voerde een innovatief buitenlands beleid. Hij reikte zowel uit naar landen als Venezuela als naar de VS. Maar huidig president Michel Temer doet enkel wat Washington wil.’

Michel Temer
Michel Temer© Belga

‘Het Braziliaans ministerie van Buitenlandse Zaken stelt alles in het werk om Venezuela te boycotten. Zo werd Venezuela in 2006 lid van het Zuid-Amerikaanse handelsverband Mercosur. Toen de voorzittersrol het land eindelijk toekwam, werd dat geblokkeerd door Brazilië en Argentinië.’

Afgelopen zaterdag besliste Mercosur om het lidmaatschap van Venezuela op te schorten voor onbepaalde tijd.

‘Brazilië beleeft echter zelf een afschuwelijk moment. Op twee augustus kon president Temer aanblijven dankzij de omkoping van heel wat afgevaardigden. Hij stuurde speciaal daarvoor meerdere ministers uit zijn kabinet tijdelijk naar het parlement zodat zij in zijn voordeel konden stemmen.’

‘Temer zegt: ‘Wat in Venezuela gebeurt is ondemocratisch’. De linkse Brazilianen antwoorden dan ‘Hallo, en hier dan?’. De afzetting van Temers voorganger Dilma Rousseff was niets minder dan een coup. Niet via militaire weg, maar via de rechterlijke macht, die samenspeelt met de politiek.’

Heeft Brazilië met andere woorden geen recht van spreken? Volgens de Colombiaanse politicoloog Henry Cancelado (Javeriana Universiteit, Bogota) is die stelling onjuist.

‘Het is zeker zo dat landen als Brazilië – maar ook Mexico en Colombia – problemen hebben met drugssmokkel en corruptie’, zegt hij. ‘Het zijn staten die blijven kampen met de bestuurbaarheid binnen hun grenzen. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet mogen praten over de problematiek van een ander land.’

‘Daarenboven is het bekend dat het regime in Venezuela samenwerkt met drugsbendes, wat de situatie voor de buurlanden alleen nog maar verergert. Ik denk dat het een thema is die de hele regio aangaat.’

Volgens Cancelado is het daarom logisch dat de meeste Latijns-Amerikaanse landen hard uithalen naar Maduro.

Argentinië: ‘Voortdurende oorlogsdreiging’

Wat denkt Argentinië, die andere grote Zuid-Amerikaanse macht, van de escalatie? Wiesebron: ‘President Mauricio Macri zit op dezelfde lijn als Temer, ook politiek gezien. Ze voeren samen een neoliberaal beleid waarin het linkse Venezuela geen plaats heeft. De twee grote spelers van Zuid-Amerika lopen aan het handje van de VS.’

Mauricio Macri, de nieuwe president van Argentinië
Mauricio Macri, de nieuwe president van Argentinië© REUTERS

‘Macri kent in zijn land een heleboel problemen door de grote werkloosheid. Het is internationaal onvoldoende bezig, buiten wat roepen dat Venezuela niet democratisch genoeg is. Venezuela wordt ook in Argentinië gebruikt als voorbeeld voor wat het neoliberale beleid niet wil’, aldus Wiesebron.

Colombia plaatst zich eveneens op die lijn. Het land deelt een grens van meer dan 2000 kilometer met Venezuela. Cancelado: ‘Colombia ziet een vreselijke migratiecrisis als gevolg van het beleid van Maduro.’

‘Tegelijkertijd heerst er een voortdurende oorlogsdreiging vanwege Venezuela – met Brazilië durft het zich vooralsnog niet te meten. Dit maakt dat Colombia elke verklaring van Maduro met grote zorgen aanhoort. Het stelt zich ook vragen bij iedere militaire oefening die Venezuela organiseert.’

Toch kampt Colombia zelf met heel wat interne conflicten. De decennialange burgeroorlog met de guerrillabeweging FARC is nog maar net over. ‘Maar men mag het toch hebben over de constante spanning met een buurland?’, aldus Cancelado.

Kleinere landen:Makkelijke kritiek

De kleinere landen in de regio proberen hun eigen accent te leggen. Maar net omwille van hun beperkte grootte kunnen ze te weinig gewicht in de schaal werpen, zegt Wiesebron.

‘Lenín Moreno, de nieuwe president van Ecuador, heeft nog niet veel van zich laten horen. Zijn voorganger Rafael Correa zou dat wel hebben gedaan. Moreno won overtuigend van de rechtse oppositie, dus voortzetting van Correa’s beleid is de logische stap. Maar behalve zijn werk voor gehandicapten (Moreno zit zelf in een rolstoel, nvdr.) heb ik nog maar weinig van hem vernomen.’

‘Ook Uruguay is gematigd en eerder links, maar politiek vrij onbelangrijk. Peru is daarentegen heel actief. De reünie op acht augustus is daar een teken van. Maar het valt te bezien wat daar uitkomt’, nuanceert ze. ‘Het hangt ervan af wie de grootste mond heeft en wie zich het beste profileert.’

Mexico wil als grootste Spaanstalig land ook zijn stem laten gelden. In juli beweerde Samuel Moncada, Venezolaans minister van Buitenlandse Zaken, dat Mexico en Colombia samenspannen met de VS om ‘de democratische regering van president Maduro omver te werpen’ – iets wat die staten ontkennen.

Wiesebron: ‘Mexico veroordeelt inderdaad het regime van Maduro. Maar over dictaturen gesproken: Mexico is nooit een volwaardige democratie geweest. Wanneer je niet tot de goede partij behoort, dan kan je het meestal wel vergeten. Heel subtiel, maar geen democratie.’

‘De drugsoorlog, de onopgeloste verdwijning van de 43 studenten in 2014, de straffeloosheid: dat stinkt ook langs alle kanten. Dan is het makkelijk om Venezuela te bekritiseren.’

De Colombiaan Cancelado toont meer begrip. ‘Corruptie is hét probleem van de 21ste eeuw. In alle landen, zij het met verschillende gradaties. Als de binnenlandse corruptie in Mexico dat land zou moeten verhinderen om een humanitaire crisis en machtsmisbruik in Venezuela aan te klagen, dan zou geen enkele regering ter wereld nog iets mogen bekritiseren.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content