In het Mexicaanse Iguala verdwenen op 26 september 2014 43 studenten uit Ayotzinapa. Hun tragische lot is echter niet uniek in het land waar wekelijks 54 inwoners van de aardbol verdwijnen. Sinds voormalig president Felipe Calderón een ‘war on drugs’ lanceerde, zijn misbruiken door veiligheidsdiensten schering en inslag.
Op 26 september 2014 werden 43 studenten ontvoerd en van de wereld gewist door lokale politie en kartelleden in de gewelddadige zuidelijke Mexicaanse staat Guerrero. Slechts een van de slachtoffers werd geïdentificeerd na een analyse van restanten gevonden in een rivier bij een stort waar de overige studenten vermoedelijk ook geëxecuteerd en verbrand werden.
‘War on drugs’
De zoektocht naar de studenten legde heel wat graven bloot in de heuvels van Iguala. Graven die telkens opnieuw niets te maken bleken te hebben met de moord op de jongeren. Het aantal verdwenen studenten verbleekt dan ook bij een totaal van 22.611 (cijfer augustus 2014) verdwijningen sinds 2007.
Dagelijks verdwijnen gemiddeld acht personen in Mexico, zo schrijft The Telegraph. Wekelijks zijn dat er 54. Een pijnlijk resultaat van de ‘war on drugs’ die door voormalig president Felipe Calderón (2006-2012) gelanceerd werd. Sindsdien maken Mexicaanse veiligheidsdiensten zich namelijk schuldig aan ernstige misbruiken: wijdverspreide moorden, door de staat bekrachtigde ontvoeringen en martelpraktijken door politie en leger.
Een probleem dat door huidig president Enrique Peña Nieto bij zijn aantreden in december 2012 erkend werd. Hij onderschreef dan ook een nationaal mensenrechtenprogramma dat het beleid voor de volgende vier jaar uitstippelde en het probleem het hoofd moest bieden. Dat bericht Human Rights Watch in een rapport over het land.
Maar de overheid heeft weinig vooruitgang geboekt in het vervolgen van de misbruiken die de kop opstaken tijdens de strijd tegen georganiseerde misdaad in het land, voortgezet onder Peña Nieto. Sinds het begin van zijn regeerperiode verdwenen nog eens 9.612 burgers, aldus The Telegraph. Veiligheidsdiensten blijven een hand hebben in de ontvoeringen, vaak in directe samenwerking met criminele bendes, zo meldt Human Rights Watch.
Rivaliserende bendes
Zo moet het ook gelopen zijn met de 43 studenten in Iguala. Op bevel van de burgemeester zou corrupte politie de jongeren aan criminele bendes hebben overgedragen, zo schrijft Al Jazeera. Van de 75 arrestanten in de zaak zijn er dan ook 21 politieagenten.
Uit getuigenissen van gearresteerde kartelleden – volgens Vice.com nog niet door de Mexicaanse overheid vrijgegeven – blijkt dat de betrokkenen (zowel leden van drugkartel Guerreros Unidos als lokale politieagenten) dachten dat leden van de rivaliserende bende Los Rojos zich tussen de studenten vermengd hadden in een poging hun territorium te betreden.
De mannen zouden toegegeven hebben de studenten gedood te hebben, aldus Vice.com. Ze stapelden de lijken en verbrandden hen. De assen werden in zakken verzameld en restanten in de San Juan-rivier gedumpt. Aanvankelijk zei de overheid, zo bericht de nieuwssite, dat de studenten technisch gezien toch vermist bleven, omdat de assen en botten in de rivier haast onmogelijk te identificeren waren.
Vier maanden na de ontvoering en moord op de studenten, verklaarde de procureur-generaal van Mexico de jongeren uiteindelijk toch officieel dood. Dat meldde The New York Times. De procureur stelde, dat de bekentenissen en het forensische bewijs de theorie ondersteunde dat de lichamen verbrand werden bij een vuilnisbelt.
Geen veroordelingen
De vraag die eerst stil onder de bevolking klonk – uit angst zelf een slachtoffer van het corrupte beleid te worden – werd luider en duidelijker na de verdwijning in Iguala, Guerrero. Hoe kan de Mexicaanse overheid zoiets laten gebeuren? Maar vooral: hoe kan die regering zelf deel uitmaken van de misdaden tegen de mensenrechten?
Sinds april werd volgens Human Rights Watch niemand in Mexico veroordeeld voor een door de staat (direct of indirect) uitgevoerde verdwijning na 2006. Uit het rapport blijkt nog, dat politie en procureurs er niet in slagen elementaire onderzoeksfases te doorlopen om de verantwoordelijken te identificeren. Volgens Amnesty International zetten de autoriteiten geregeld martelpraktijken in om bekentenissen van verdachte criminelen af te dwingen: vaak over misdaden die ze niet pleegden.
Via martelpraktijken dwingen autoriteiten valse bekentenissen af
Een andere mogelijkheid is, dat de slachtoffers zelf beschuldigd worden en families zelf het onderzoek moeten voeren. Zij dreigen dan toegang te verliezen tot sociale diensten zoals kinderzorg.
Familie vreest voor eigen veiligheid
Maar verwanten vrezen meer dan het verlies van zulke diensten. Vice.com sprak bijvoorbeeld met een vrouw uit Iguala wiens zoon – een taxichauffeur – vermist werd. Ze zag het voertuig van haar zoon even later gewoon in de legerbasis van de stad geparkeerd staan. Personeel van die basis werd trouwens eerder al beschuldigd van verdwijningen. Antwoorden kreeg de moeder er echter niet.
Ze gaf de verdwijning dan ook nooit officieel aan, uit vrees voor haar eigen veiligheid. ‘In Iguala met de politie praten over wat er gebeurd is, is je eigen doodvonnis tekenen’, getuigt ze op de nieuwssite.
Gevaarlijk Guerrero
De staat Guerrero baart Perseo Quiroz, het hoofd van Amnesty International Mexico, volgens Vice.com het meeste zorgen. In een ranking van 31 Mexicaanse staten plus het Federaal District over het aantal verdwijningen sinds 2011, staat Guerrero op een veertiende plaats. Binnen die staat is Iguala de stad met het hoogste aantal vermiste personen. En als het over het aantal geheime ontvoeringen gaat door de overheid, politieke organisaties of derden gesteund door zulke instellingen, bevindt Guerrero zich na de grensstaat Tamaulipas op een tweede plaats.
Het gaat heel wat slechter dan tien jaar geleden
De Mexicaanse overheid is er niet in geslaagd bewijs of andere informatie voor te leggen over hoeveel van de 22.000 vermisten het slachtoffer werden van door de staat afgedwongen verdwijningen. Maar de Mexicaanse nationale mensenrechtencommissie (CNDH) gaf volgens Human Rights Watch twaalf rapporten uit over zulke verdwijningen van 30 slachtoffers. De commissie zou bovendien bewijs gevonden hebben voor de waarschijnlijke inmenging van staatspolitie in zo’n 600 andere verdwijningszaken. Tot slot neemt volgens Amnesty International dat type ontvoeringen gericht op journalisten en persmedewerkers toe. En dan gaat het enkel over de officieel geregistreerde gevallen.
De overheid lanceerde in 2013 een speciale eenheid binnen het bureau van de federale procureur om verdwijningen te onderzoeken. Volgens Human Rights Watch werden sinds augustus 2014 echter slechts 87 mensen gevonden en is er dus nog een lange weg te gaan.
‘Het is tijd voor een verandering van officieel discours’, verklaart Quiroz aan Vice.com. ‘Er is geen verbeterde veiligheid. Integendeel, het gaat momenteel heel wat slechter dan tien jaar geleden of tijdens de vorige ambtstermijn.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier