Wat het publiek verwacht van Clinton of van Trump: ‘Van een hordenloop met ongelijke liggers gesproken’

‘Omdat ze een vrouw is wordt Hillary Clinton zowel op een ferme als op een meelevende houding afgerekend als te hard of te soft’, schrijft Vlaams parlementslid Ann Brusseel (Open VLD). Ze hekelt de verschillende normen die vandaag nog gelden voor mannelijke en vrouwelijke politici.

In de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen zien we hoe een vrouwelijke Amerikaans presidentskandidaat wordt beoordeeld. Het is een interessante oefening. Ze moet de enthousiasmekloof verkleinen. Ze moet ‘presidentiëler’ overkomen, enzovoorts. Hillary Clinton krijgt veel commentaar over zich heen, soms ronduit onnozelheden over haar kapsel, soms tegenstrijdige opmerkingen over haar aanpak.

Als presidentsvrouw al was ze té aanwezig, té politiek betrokken, té veel bezig met het beleid. Je zou zo een sterke echtgenote en intellectueel zwaargewicht als een troef kunnen zien aan de zijde van de president. Maar over Hillary werd geklaagd. Ze publiceerde te weinig koekjesrecepten en men verlangde naar de parels van Nancy Reagan.

Nu is ze als presidentskandidate volgens sommigen te veel de ‘vrouw-van’. Ook het feit dat ze vrouw is lijkt op zich al een probleem. Omdat ze een vrouw is wordt ze zowel op een ferme als op een meelevende houding afgerekend als te hard of te soft. Dat zij door een longontsteking heen verder werkte en maar één keer door de knieën ging, was blijkbaar ook vrouwelijke zwakte, of omdat ze niet wilde toegeven, of omdat ze onverantwoord met haar gezondheid omging.

Haar man deelt nu uiteindelijk ook in de klappen: hij is het charismatische deel van het koppel en dus zal hij het land eigenlijk leiden. Voor anderen hangt hij dan weer aan de leiband. Een van de positiefste commentaren na het debat van 27 september kwam uit The New York Times: “Ze had precies de juiste combinatie van luchthartigheid en degelijkheid, was streng zonder schril te zijn, grappig maar niet spottend, slim maar niet belerend.” Over Trump zei zelfs het partijdige Fox News: “Hij toonde zich niet als het monster dat de media van hem probeerden te maken. Wat een prestatie.”

Typisch Amerikaans?

Van een hordenloop met ongelijke liggers gesproken. Je kan denken dat dit typisch Amerikaans is. En als Europeanen missen wij wellicht bepaalde scherpe kantjes. Maar toch. In gesprekken en in interviews wordt mij zo vaak de vraag gesteld hoe ik mijn moederschap en mijn carrière combineer, of ik eigenlijk mijn kind wel eens ‘zie’. Mijn mannelijke collega’s krijgen die vraag zelden tot nooit, wat voor de betrokken vaders onder hen toch ook geen compliment is.

Ouderschap en werk combineren is immers voor heel veel mensen een tour de force. Toen ik enige tijd geleden mijn ontslag uit de Anderlechtse gemeenteraad motiveerde door te stellen dat ik meer tijd voor mijn dochter wilde – mijn engagement als Vlaams parlementslid zorgt ook al regelmatig voor extra lange werkdagen – kreeg ik alsnog negatieve reacties. Je zou het tegenovergestelde verwachten. Maar nee, er valt altijd iets aan te merken.

Kers op de taart was in mijn geval de commentaar van een jonge journalist van radio Bruzz: “U verlaat als politica eigenlijk het terrein, we zullen u enkel nog aan de schoolpoort zien.” Hallo nuance? Kleding, ouderschap, voorkomen zijn allemaal factoren, hoe hard je ook werkt. Maar doordat er bij vrouwelijke professionals zoveel aandacht aan wordt besteed, gaat er soms te weinig tijd naar hun inhoudelijke eigenschappen of troeven. De bandbreedte gaat op aan details. Wordt de inhoud van een vrouw al besproken, dan liefst met wat twijfel.

Zopas woonde ik de opening van het academiejaar van de Vrije Universiteit Brussel bij. Caroline Pauwels bracht als nieuwe rector een rede die haar positie en persoon alle eer aan deed. Hoopvol en realistisch, genuanceerd, open en inclusief, het hoofd opgeheven en soms met uitgestoken nek – waar het kon. Een krachtige rede. Nochtans werd ook zij vooraf op de korrel genomen. In het voorjaar, kort na haar verkiezing tot rector, werd in de krant De Tijd werd luidop de vraag gesteld of de kersverse vrouwelijke rector zou kunnen opwegen tegen Rik Torfs van de KULeuven.

Terwijl het CV van Pauwels zowel op academisch als op maatschappelijk vlak bijzonder sterk is. Ze heeft haar bekendheid niet te danken aan een bijna grappige tv quiz en een kortstondige politieke carrière. Sterk genoeg was het artikel geschreven door een jonge vrouw. Een teken aan de wand. Als in een Uncle Tom-reflex wordt de hogere lat voor vrouwen vaak geïnternaliseerd door vrouwen zelf. Andere vrouwen rekenen ze, net als mannen, harder af. Dat doen ze trouwens ook tegenover zichzelf.

Assertieve vrouwen steunen

Op dezelfde academische opening excuseerde spreekster Assita Kanko zich voor haar accent in het Engels. Dat absoluut vlekkeloos klonk. Het soort excuses dat je van een vrouw wel vaker hoort, hoe professioneel ze ook is. Misschien is die reflex van excuseren niet eens zo dom? Onderzoek toont dat assertiviteit bij vrouwen negatief wordt ingeschat.

Tegelijkertijd kan je niet zonder; het is een van dé eigenschappen om een verschil te maken in je carrière en voor het algemeen belang. Transgender mensen getuigen hoe zij als man compleet anders behandeld worden dan als vrouw. Opeens stagneert hun carrière – of verlopen de zaken vlotter.

Kunnen we hieruit ontsnappen? Wellicht. Door bewust op te letten hoe een paar vreemde en archaïsche gewoonten onze maatstaven anders leggen bij m/v/x. Door ons bij een bedenking af te vragen of we een man even strikt hadden afgerekend als een vrouw. Door een assertieve vrouw te steunen, en haar enthousiasme te appreciëren. En door af en toe “Man who has it all” aan te klikken. Als humor ons niet redt, wat dan wel?