#StoryKillers: Rode Kruis doelwit van een desinformatiecampagne in Burkina Faso

In 2020 was het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) doelwit van een campagne georkestreerd door een Israëlisch beïnvloedingsagentschap, vermoedelijk op verzoek van de toenmalige Burkinese regering. Dat blijkt uit een onderzoek van Forbidden Stories naar spelers uit de desinformatie-industrie.

In de zomer van 2020, terwijl de wereld langzaam op adem kwam na de eerste coronagolf, werd het Rode Kruis plots aangevallen in een opiniestuk gepubliceerd door Valeurs Actuelles, een Frans magazine van rechtse signatuur. De auteur van het artikel wierp de vraag op of het Rode Kruis ‘sponsor’ en ‘paard van Troje – onvrijwillig’ zou zijn van terrorisme in Burkina Faso.

Om die beschuldigingen te staven, baseerde de auteur zich op uitwisselingen die medewerkers van de organisatie hadden met leden van gewapende terroristische groeperingen, om ongehinderd in bepaalde gebieden van het land te kunnen circuleren. De auteur zag dat als een ‘compromis’ en beweerde dat een lid van het Rode Kruis ‘voedsel verstrekte aan de terroristen’.

Het opiniestuk werd vervolgens opgepikt door de Burkinese pers, met name op populaire nieuwswebsites zoals Faso.net en Burkinfo 24. In Burkina Faso ontketende het verhaal een controverse tegen het Rode Kruis die verder werd aangewakkerd op sociale netwerken.

‘De overname van het artikel lokte online gewelddadige commentaren uit en deed vrezen voor de veiligheid van onze teams in Burkina Faso’, zegt Patrick Youssef, directeur van het ICRC voor de regio Afrika.

Het Rode Kruis zag zich genoodzaakt een recht van antwoord te sturen naar Valeurs Actuelles. Daarin herinnert de organisatie eraan dat de ‘vertrouwelijke dialoog een beproefd instrument blijft om dagelijkse missies uit te voeren. Het is een van de belangrijkste instrumenten van een operationele doctrine die al tientallen jaren wordt toegepast.’ Met andere woorden: overleg met gewapende terroristische groeperingen zou een standaardpraktijk op het terrein zijn, waardoor humanitaire hulpverleners hun missies ten aanzien van alle bevolkingsgroepen kunnen vervullen.

‘Humanitaire noodzaak’

Een maand na de publicatie van het opiniestuk in Valeurs Actuelles maakte Peter Maurer, de voorzitter van het Rode Kruis die op dat moment door de regio trok, gebruik van een persconferentie in de Burkinese hoofdstad Ouagadougou om die boodschap nog eens te benadrukken. ‘Wij voeren dialoog (met gewapende groeperingen)’, zei hij, ‘niet om gewapende groeperingen of een regering een plezier te doen of enige legitimiteit te verlenen. We doen dit uit noodzaak, uit humanitaire noodzaak.’

Diezelfde dag werd Maurer officieel ontvangen door de toenmalige Burkinese president, Roch Kaboré, om ‘de interventies van zijn instelling in het land’ te bespreken, zoals de president beschrijft op zijn Facebookpagina, met een foto erbij. Kaboré ‘prijst de inzet van het ICRC’.

Op het eerste gezicht ging dus alles goed tussen de regering van Burkina Faso en het Rode Kruis. Maar volgens onze informatie lag de werkelijkheid wel net iets anders.

‘Meesters in perceptie’

In deze derde aflevering van het project #Story Killers – een onderzoek naar de wereldwijde desinformatie-industrie – kan journalistencollectief Forbidden Stories onthullen dat de aanval op het Rode Kruis werd geleid door een van de oprichters van het Israëlische beïnvloedingsagentschap Percepto International, hoogstwaarschijnlijk op verzoek van de regering van Burkina Faso.

‘Masters of Perception’ (‘meesters in perceptie’), zo presenteert Percepto International zich op zijn website. Het bedrijf biedt diensten aan op het gebied van strategie, inlichtingen en cyber.

Interessant detail: Percepto International positioneert zich als een geëngageerde speler in de strijd tegen desinformatie. In verschillende artikels analyseren medewerkers van het bedrijf virale beïnvloedingscampagnes om, zo lijkt het, het grote publiek bewust te maken van manipulatietechnieken. Percepto herinnert er op zijn eigen website ook aan hoe belangrijk het is om ‘de kracht van nepnieuws niet te onderschatten’.

Spion & spindoctor

Aan het hoofd van Percepto International, dat beweert dat het klanten in tientallen verschillende landen heeft, staan een voormalige Israëlische inlichtingenofficier én een spindoctor: Royi Burstien en Lior Chorev.

Burstien diende 27 jaar in het inlichtingendirectoraat van het Israëlische leger. Daarna werd hij directeur-generaal van het bedrijf Psy-Group, een pionier in de beïnvloedingssector. Het sloot de deuren na onderzoeken naar Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Burstien werd in dat kader zelf ook voorwerp van onderzoek, maar hij werd vrijgesproken.

De andere man, Lior Chorev, beweert op de website van Percepto International dat hij betrokken was bij ongeveer 100 politieke campagnes op lokaal, nationaal en internationaal vlak. Hij was een van de belangrijkste strategen in de campagnes van Ariel Sharon voor de post van premier in Israël –verkiezingen die hij in 2001 en 2003 won. In 2006 adviseerde hij Ehud Olmert, die eveneens tot premier werd verkozen.

Undercoveroperatie

De anti-Rode Kruiscampagne in Burkina Faso was misschien onopgemerkt gebleven als ze niet was gelekt door het hoofd van Percepto International zélf, tijdens een ontmoeting met journalisten van het consortium Forbidden Stories die zich voordeden als potentiële klanten.

Tussen de undercoververslaggevers van Radio France, TheMarker en Haaretz aan de ene kant en Royi Burstien, vergezeld door medewerkers van het bedrijf aan de andere kant, vonden in oktober en november 2022 vier ontmoetingen plaats.

Tijdens een van die meetings onthulde Burstien een ‘case study’ aan de hand van een PowerPointslide voorzien van het logo van zijn bedrijf. De titel: ‘Het beperken van de interventie van een prominente ngo’. De klant werd aangeduid als ‘gov’ – de afkorting voor government (overheid).

‘Onze klant had een probleem met één bepaalde ngo, die echt niet objectief was. De vraag was hoe die uit het spel te halen’, aldus Burstien in een gesprek met de undercoverjournalisten.

Belangrijke nuance: ten tijde van de campagne tegen het Rode Kruis bestond Percepto International nog niet. Royi Burstien stond in die periode aan het hoofd van de Athiri Group, eveneens actief op het gebied van cyberbeïnvloeding. Dat belette Burstien niet om de case op de Percepto-slide te presenteren als een van de belangrijke verwezenlijkingen van zijn bedrijf.

Parcours van de polemiek

Op de bewuste slide stonden een aantal artikels vermeld, weliswaar wat vaag gemaakt of bewerkt. Toch slaagden we erin om de weinige aanwijzingen die het bedrijf achterliet te ontcijferen. Op die manier konden we het parcours van de polemiek in Burkina Faso reconstrueren: eerst was er het opiniestuk in Valeurs Actuelles, vervolgens de overname ervan op Faso.net en Burkinfo 24, dan de publicatie van een bericht door persagentschap AFP over de kwestie, en ten slotte had je de foto van president Roch Kaboré met Peter Maurer.

Hoewel het Rode Kruis altijd goede relaties heeft gehad met de Burkinese regering, is deze lastercampagne hoogstwaarschijnlijk te wijten aan het standpunt van de ngo tegenover willekeurige arrestaties en de slechte behandeling van gevangenen in het Afrikaanse land.

Doeltreffendheid van manipulatiemethoden

We keren nog even terug naar het gesprek tussen Royi Burstien en de undercoverjournalisten die zich voordeden als potentiële klanten. ‘We hadden zeer goede informatie verkregen’, zei Burstien. ‘We dachten dat als we die in de lokale media zouden publiceren, de zaak niet opgepikt zou worden. Dus werkten we samen met een toonaangevend Frans medium. En zo is het [verhaal] viraal gegaan in het land (Burkina Faso, nvdr).’

De man ging zelfs prat op een publicatie in Le Figaro – wat in feite gewoon een overname was van een bericht over de persconferentie die Peter Maurer destijds had gehouden. Toch ‘moest de directeur van de ngo naar het land komen, hij ontmoette de klant en stemde er min of meer mee in zich terug te trekken’, concludeerde de tevreden ceo van Percepto International.

Het succes van de operatie moest volgens de baas aan zijn potentiële klanten de doeltreffendheid van de manipulatiemethoden van zijn bedrijf aantonen.

‘Wij verzinnen geen verhalen’

Rest nog de volgende vraag: hoe kwam de ‘zeer goede informatie’ van Royi Burstien (op dat moment hoofd van Athiri Group) op de website van het Franse magazine Valeurs Actuelles terecht?

Gevraagd om een reactie geeft hoofredacteur Geoffroy Lejeune van Valeurs Actuelles toe dat er een ‘redactionele fout’ is gebeurd. Lejeune: ‘We hebben die tekst gepubliceerd in de overtuiging dat het om een normaal opiniestuk ging. Maar het lijkt erop dat er een belang werd behartigd (ik weet niet welk en ik weet niet met welk doel!) en niet gewoon de mening [werd weergegeven] van een deskundige of een verkozene – zoals gewoonlijk het geval is. (…) We zijn voor de gek gehouden.’

Ondanks dat mea culpa staat het bewuste opiniestuk over het Rode Kruis nog altijd online op de website van Valeurs Actuelles, zonder enige waarschuwing voor de lezers.

Presidentiële communicatie

De auteur van het artikel – Emmanuel Dupuy – beweert nooit van Percepto International te hebben gehoord. Hij zegt dat contact met hem werd opgenomen door een man die samenwerkte met de Burkinese president Roch Marc-Christian Kaboré, als speciaal adviseur belast met presidentiële communicatie.

‘Hij was het die mij vragen stelde over de manier waarop het Rode Kruis banden kon hebben met gewapende terroristische groeperingen die in de zogenoemde “grensregio” opereren (…) zonder dat Genève (een verwijzing naar het hoofdkwartier van het Rode Kruis, nvdr) daarvan volledig op de hoogte was.’ Dupuy onderstreept dat hij niet betaald is om het opiniestuk te schrijven.

Diende de vennootschap van de ‘speciaal adviseur’ misschien als tussenpersoon tussen het bedrijf van Royi Burstien en Emmanuel Dupuy? De vennootschap in kwestie – gespecialiseerd in public relations in de politiek, lobbyen en technologie – reageerde niet op onze vragen voor een interview.

Telefoontaps

Ten slotte nog dit: een deel van de informatie die aan Emmanuel Dupuy zou zijn doorgegeven, zou volgens een kenner van Burkina Faso afkomstig zijn van telefoontaps tegen bepaalde medewerkers van het Rode Kruis.

‘Ik had inderdaad gehoord over zulke afluisterpraktijken, die waarschijnlijk afkomstig waren van het Burkinese veiligheidsapparaat en dus destijds door de Burkinese uitvoerende macht waren toegestaan’, reageert Dupuy. Hij ontkent echter dat hij die info heeft gebruikt voor zijn opiniestuk, vanwege het ‘geheime’, ‘gesloten’ en ‘twijfelachtige’ karakter ervan.

Na de vergaderingen met undercoverreporters namen we opnieuw contact op met Percepto International en stelden we vragen, via e-mail en telefoon. Daarop verzekerde Percepto International ons dat het géén informatie heeft over die telefoontaps.

Wat betreft de campagne tegen het Rode Kruis in Burkina Faso, distantieert Lior Chorev zich van elke inmenging en verzekert hij ons dat hij geen ‘verhalen verzint’ of ‘journalisten benadert’.

Maar wat dan met de casebeschrijving op de PowerPointslide, voorzien van het logo van Percepto International? ‘Niet direct gerelateerd aan Percepto’, zegt Chorev. ‘Het is gewoon een algemene casestudy.’ Hij voegt eraan toe dat zijn bedrijf veel van dat soort voorbeelden gebruikt voor zijn klanten. En hij stelt dat de wet altijd strikt is nageleefd.