‘Na de coronacrisis moet het afgelopen zijn met de belastingparadijzen’

‘Een gemeenschap waarin de modale burger diep moet gaan om de belastingen te betalen, maar waarin multinationals er goedkoop afkomen, is niet langer houdbaar’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Het zal de bewoners van een lawaaierig appartement in de Antwerpse Seefhoek of de Gentse Rabotwijk niet onmiddellijk soelaas brengen. Maar de coronacrisis wil maar niet terugkantelen naar het oude normaal, en dat betekent naast veel ellende ook een kans. Hoezeer sommigen ook barbecueën met dertig man in een West-Vlaamse tuin, of mini-Tomorrowland spelen in een park in Aalter: de drastische maatregelen tegen de epidemie kunnen bij de bevolking nog altijd op een groot draagvlak rekenen. Met die maatregelen kopen we tijd. De goeie kant van de ophokplicht is dat ze ons de kans geeft om ons te verhouden tot wat er gebeurd is.

Het is de teneur van het essay van psycholoog Paul Verhaeghe (UGent) dat vorige week in dit blad verscheen: ‘Het wordt een andere wereld, zoveel is zeker’, schreef hij. Hij voorspelde dat ‘onze versie van de vrije markt’ in de eindfase is beland. Enkele weken terug zag de Nederlandse historicus Rutger Bregman in Knack ook een kans voor een omslag, weliswaar met onzekere uitkomst: ‘De bal ligt voor open doel, voor sociaaldemocraten én voor de Viktor Orbans van deze wereld.’ Deze week in Knack zegt de Leuvense burgemeester Mohamed Ridouani (SP.A): ‘De coronacrisis is de genadeslag voor het zuiver marktgerichte kapitalisme.’

Zeker in de Lage Landen is het gevaarlijk om zulke statements te maken. Het was te voorspellen dat meewarige, ironische of anderszins tut-tut-tuttende stukken zouden volgen, die bovenstaande sprekers al dan niet expliciet naïviteit, luiheid of grootheidswaanzin verwijten. ‘Ook de revolutie blijft in haar kot’, voorspelde schrijver en columnist Tom Naegels weken geleden al in De Standaard. De Nederlandse schrijver en columnist Bas Heijne had het afgelopen weekend in de NRC dan weer over de ‘vergezichten’ van de ‘coronagoeroes’ onder de kop: ‘Grote hervormingen? Misschien is deze crisis niet het moment.’

Je begint je af te vragen wanneer het dan wel het moment is. Naegels en Heijne wijzen erop dat een toekomstbeeld een waardeloos verlangen blijft als er geen actie op volgt. Dat is juist. Voormalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) hield zich vorige week in Knack ver van grandioze utopieën. Maar hij gaf wél een helder beeld van hoe het volgens hem de komende maanden en jaren zou kunnen lopen. Dat zal meer mensen overtuigen dan pastoorspraatjes over liefde en verantwoordelijkheid. Maar Van Overtveldt is natuurlijk bij uitstek iemand die wél terug wil naar het oude normaal. Als hij in deze crisis iets wil veranderen – en bijvoorbeeld even niet meer wil zeuren over oplopende begrotingstekorten – dan alleen maar om nadien alles weer te laten zijn zoals het was.

Het is, ironisch genoeg, ook het risico dat de critici van de coronagoeroes lopen, hoewel van Naegels en Heijne toch mag worden verwacht dat ze een iets andere toekomst willen dan Van Overtveldt. Het probleem met opinies die andere opinies bestrijden omdat die niets gaan veranderen is dat die zéker niets gaan veranderen: ze hebben een reactionair randje.

Wat moet er dan wél gebeuren? Ver van de ironie en het wapengekletter van de dagbladopinies gaf de oude Duitse filosoof Jürgen Habermas afgelopen weekend in Le Monde zijn kijk op de crisis. Hij verzette zich tegen het utilitarisme dat een welbepaald aantal levens wil opgeven om de economie sneller aan te kunnen zwengelen. Maar hij benadrukte vooral het belang van ‘concrete oplossingen’ voor de actuele problemen. En dan is één strijdplek belangrijk: alleen een ‘harde Europese kern’ kan hier het verschil maken.

De Denen hebben dat goed begrepen. Hun oproep om bij de economische relance na de coronacrisis in te zetten op de ecologische plannen van de Europese Green Deal vond in veel landen bijval. (De Vlaamse regering, hoeft het nog gezegd, stribbelde tegen.) Maar dat is niet genoeg. In Europa moeten niet alleen groen-blauwe klimaatprojecten de vrije baan krijgen, maar moeten eindelijk ook de belastingparadijzen worden aangepakt. Een gemeenschap waarin de modale burger diep moet gaan om de belastingen te betalen, maar waarin multinationals er goedkoop afkomen, is niet langer houdbaar. Het draagvlak voor het wegwerken van die onrechtvaardigheid, hoe moeilijk dat ook moge zijn, is gigantisch, in heel Europa. Het is tijd voor actie. Dat was al zo voor de coronacrisis uitbrak. Dat zal nog meer zo zijn na de crisis.