Het Europees halfrond stemt vandaag in Straatsburg over de omstreden tijdelijke opheffing van de octrooien op de vaccins tegen covid-19.
Enkele maanden geleden stelden India en Zuid-Afrika in de schoot van de Wereldhandelsorganisatie samen voor om de octrooien op coronavaccins tijdelijk te lichten. Op die manier moet het gemakkelijker worden om de productie van de vaccins op globale schaal op te krikken en de verspreiding van gevaarlijke coronavarianten te voorkomen. Maar heel wat Europese landen, waaronder België, de Europese Commissie en bepaalde politieke fracties vrezen dat zulke initiatieven de innovatie van farmabedrijven zal fnuiken.
De vier grootste fracties in het Europees halfrond werkten de afgelopen weken aan een resolutie om de wereldwijde beschikbaarheid van vaccins op te krikken. De huidige tekst die voorligt wil het aantal vaccins vergroten dat wordt gedeeld via COVAX, een internationaal initiatief om covid-19-vaccins voor iedereen beschikbaar te maken. Bovendien wordt de noodzaak benadrukt om de productie in ontwikkelingslanden op te schalen, onder meer door technologieoverdracht en niet-exclusieve licenties, waaronder meer investeringen op het Afrikaanse continent. Het Europees Parlement vraagt tot slot om de knelpunten in toeleveringsketens dringend aan te pakken, exportverboden op te heffen én wenst meer transparantie bij de Europese aankoopcontracten.
Dubbeltje op zijn kant
De tekst bevat echter geen spoor van de opheffing van de patenten. Voor de Europese christendemocraten en een deel van de liberale fractie was dat namelijk bij voorbaat onbespreekbaar. Volgens hoofonderhandelaar voor de Europese sociaaldemocraten Kathleen Van Brempt (S&D) een kwalijke zaak. ‘De Europese Unie is tot op de dag van vandaag één van de belangrijke spelers die een discussie over het opheffen van de patenten voor covid-19-vaccins en medisch materiaal blokkeert. Onvoorstelbaar, want we schieten onszelf daarmee in de voet. Is dat een mirakeloplossing? Neen. Maar het is wel één van de broodnodige bouwstenen waarmee we de globale vaccinatiecampagne kunnen versterken.’
Het opheffen van patenten is une fausse bonne idée
Daarom is Van Brempt met haar fractie van plan om woensdagmiddag een amendement in te dienen waarmee het parlement met de resolutie alsnog oproept om de octrooien van de patenten tijdelijk te lichten. De kans is niet gering dat de opheffing het uiteindelijk haalt. De groene en radicaal-linkse fractie zal dat voorstel naar alle waarschijnlijkheid goedkeuren. Veel zal afhangen van wat de liberale fractie (Renew) en de Europese christendemocraten (EVP) doen. Die eerste is aanzienlijk verdeeld, die tweede overwegend tegen. Vraag is met andere woorden hoeveel EVP’ers tegen de fractielijn zullen instemmen en of Renew interne overeenstemming bereikt. Het wordt een dubbeltje op zijn kant.
EVP-lid Cindy Franssen (CD&V) zal alvast tegen de fractielijn en voor de opheffing van de patenten stemmen. ‘Ik steun de tijdelijke opheffing met volle overtuiging. Patenten blijven de hoeksteen van innovatie, maar deze uitzonderlijke noodtoestand vraagt om uitzonderlijke maatregelen. In de Europese Unie loopt de vaccinatiecampagne op kruissnelheid, maar wereldwijd sterven er nog steeds duizenden mensen per dag. Er gaan veel te weinig vaccins naar andere continenten met onnodig veel slachtoffers tot gevolg en een wildgroei aan schadelijke varianten. De vrijwillige kennisdeling van de bedrijven werkt veel te traag.’
N-VA ziet zo’n opheffing niet zitten, zegt voormalig Vlaams minister-president en Europarlementslid Geert Bourgeois. ‘Het opheffen van patenten is “une fausse bonne idée”. Uiteraard vergt deze pandemie een wereldwijde aanpak en solidariteit, maar patenten schrappen is niet de juiste en absoluut niet de snelste weg naar de vrijheid. Alleen het drastisch verhogen van de productie en de landen in ontwikkeling logistiek helpen met de vaccinatie, open globale aanvoerlijnen en solidariteit via Covax bieden soelaas op de korte termijn. Bovendien is de opheffing van de patenten een slag in het gezicht van onze onderzoekers en ontneemt het de prikkel voor competitief onderzoek en investeringen, die ons de vaccins bezorgden in de eerste plaats.’
‘Echte solidariteit’
Sara Mathieu, Europees vertegenwoordiger voor Groen, is het daar niet mee eens. ‘Vandaag is slechts 10 procent van de vaccins vanuit de Europese Unie naar landen in het Zuiden verscheept, het grootste deel van de vaccins die in Europa zijn geproduceerd hebben we verkocht aan OESO-landen. Om ook in ontwikkelingslanden zoveel mogelijk mensen te vaccineren is een tijdelijke opheffing van patenten noodzakelijk. De situatie in Zuid-Azië en Latijns-Amerika is buitengewoon zorgwekkend. Geconfronteerd met de omvang van deze crisis, kunnen we ons niet beperken tot liefdadigheid, maar is échte solidariteit nodig.
Een eventuele goedkeuring van het Europees Parlement betekent echter niet dat de patenten op de coronavaccins ook effectief zullen verdwijnen. Ook de lidstaten moeten met daarmee akkoord gaan. België zit op dat vlak wat in een moeilijke positie. Enerzijds is de federale regering niet principieel gekant om de octrooien te lichten, anderzijds is ze erg voorzichtig om de belangrijke farmaceutische industrie in België niet te bruuskeren. Begin mei liet Alexander De Croo (Open VLD) in de Kamer optekenen dat België de patenten wil lichten op voorwaarde dat het de vaccins betaalbaarder maakt en ruimer beschikbaar. ‘Een snellere productie tegen een lagere prijs: dat moet drastisch verbeteren ten opzichte van vandaag. Als de maatregelen daartoe leiden, kunnen we daarover spreken’, aldus De Croo.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
