‘De Spaanse justitie wil de Catalaanse politieke gevangenen psychisch kraken en familie en sympathisanten intimideren’

Wat van bij het begin duidelijk was voor iedereen die de zaak-Puigdemont ietwat nuchter en eerlijk bekeek: de Spaanse justitie is alleen maar uit op een politiek proces tegen het Catalaanse streven naar onafhankelijkheid, aldus Edi Clijsters van Vlinks.

Het werd hier in de Vlinks-bijdragen – en op enkele andere kritische en onafhankelijke webmedia – maanden geleden al voorspeld: als de Spaanse justitie de afgezette Catalaanse president Carles Puigdemont niet kan uitgeleverd krijgen op haar eigen voorwaarden, dan wil ze hem niet eens meer.

Zo is ook nu weer geschied. Aangezien de Duitse justitie zich (anders dan haar Spaanse evenknie) wél laat leiden door de beginselen van rechtsstaat en logica wou ze Puigdemont in uitvoering van een door Spanje uitgeschreven Europees aanhoudingsmandaat slechts uitleveren voor de aanklacht wegens ‘misbruik van overheidsgeld’. Dat zou echter tot gevolg hebben dat Puigdemont dan in Spanje ook alleen maar een proces kon krijgen voor dat ‘misbruik’, maar niet wegens ‘rebellie’, die fantaisistische Spaanse beschuldiging.

De Spaanse justitie wil de Catalaanse politieke gevangenen psychisch kraken en familie en sympathisanten intimideren

Borrelnootjes

Dus blijkt nu zonneklaar wat van bij het begin duidelijk was voor iedereen die deze zaak ietwat nuchter en eerlijk bekeek: de Spaanse justitie is alleen maar uit op een politiek proces tegen het Catalaanse streven naar onafhankelijkheid; het ‘misbruik van overheidsgeld’ woog voor haar niet zwaarder dan een paar borrelnootjes. Nu zo’n politiek proces onmogelijk zou worden binnen de termen van de uitlevering toont de Spaanse justitie zich niet meer geïnteresseerd. En heft ze, om zich niet verder te blameren in Europese ogen, dan maar het hele Europese aanhoudingsbevel op. Zodat Puigdemont zich weer als een vrij man kan bewegen in Europa – behalve dan in EU-lidstaat Spanje. Want daar zou hij meteen achter de tralies vliegen.

Wat dat kan betekenen is al even zonneklaar, behalve blijkbaar voor de talloze politici en opiniemakers die wel de mond vol hebben over democratie en rechtsstaat wanneer dat in hun kraam past, maar ziende blind zijn wanneer met die nobele principes de vloer wordt aangeveegd door een staat die ze om een of andere reden liever te vriend willen houden. Voor alle duidelijkheid: het gaat hier nu eens niét over Turkije; dat hoeft namelijk niet.

‘Den bak in!’

Want ook in Spanje – lidstaat van de Europese Unie, tot voor kort geregeerd door een christendemocratisch-conservatieve en nu door een sociaaldemocratische bewindsploeg – zitten mensen al bijna een jaar lang in de gevangenis zonder enige vorm van proces. Omdat zij de afgrijselijke misdaad hebben begaan Catalaanse legitimiteit hoger – of tenminste even hoog – aan te slaan als Spaanse legaliteit. “Den bak in!” en dan maar meteen honderden kilometers ver verwijderd van familie en vrienden.

Dat is een weinig subtiele manier om ook familieleden en sympathisanten onrechtstreeks te straffen, omdat ze gedwongen worden vele honderden kilometers ver te reizen voor een kort bezoek. Dat kan men – zeker in combinatie met eenzame opsluiting – moeilijk anders noemen dan psychologische oorlogsvoering, duidelijk bedoeld om gevangenen psychisch te kraken en familie en sympathisanten te intimideren. Nota bene: in oktober 2017 werd die aanpak veroordeeld door een meerderheid in het Europees Parlement. Maar in Spanje gaven regering, staatsdragende partijen en justitie geen krimp: de (met een parel van cynisch eufemisme zo omschreven) ‘spreiding’ bleef gehandhaafd.

Psychologische oorlogsvoering

Dergelijke psychologische oorlogsvoering kan verstrekkende gevolgen hebben. Enkele weken geleden overleed Pere Comín in Leuven. Hij was de broer van de door Madrid van zijn functie ontheven minister voor Volksgezondheid Toni Comín (lid van de links-republikeinse ERC). Pere en zijn naaste familie waren al eerder naar Vlaanderen gekomen om Toni te vervoegen, die hier in ballingschap leeft. Enkel op deze manier kon de familie op waardige wijze afscheid nemen van Pere.

In maart van dit jaar overleed in een cel in Càdiz de ETA-gevangene Xabier Rey. De gevangenisdirectie erkende toen meteen dat het “vermoedelijk” om zelfdoding ging. Natuurlijk was de oorlog tussen de Spaanse staat en de Baskische ETA van een heel andere en -langs beide kanten- veel gewelddadiger aard dan het Catalaanse streven naar onafhankelijkheid. Maar dat toont ook aan hoe verbeten en verblind de Spaanse staat reageert op om het even welk streven naar zelfstandigheid van de verschillende naties binnen die staat.

De hele wereld weet immers dat van Catalaanse zijde nooit geweld is gebruikt en dat ook massa-manifestaties van miljoenen Catalanen alsnog altijd zonder incidenten verliepen. De hele wereld weet ook -of kan in elk geval weten- dat de Spaanse overheid daarop uitsluitend heeft gereageerd met provocatie op provocatie. Het Europees aanhoudingsbevel tegen Puigdemont en anderen was daarvan de meest bespottelijke illustratie; de meest dramatische was en is het maandenlang opsluiten zonder vorm van proces van ettelijke verkozen politici en leiders van culturele bewegingen.

Wittebroodsweken

Voor het geduld en de geweldloosheid van de Catalanen kan je niet anders dan respect of zelfs bewondering opbrengen. Maar je gaat je wel afvragen hoe lang dat geduld nog rekbaar is. Meer nog: je gaat je afvragen of de Spaanse overheid er niet welbewust op aanstuurt dat uiteindelijk het geloof in de geweldloze aanpak het laat afweten – bijvoorbeeld bij vele jongeren die godbetert van ’terrorisme’ worden beschuldigd (en dus tientallen jaren cel riskeren) omdat ze tegen het Spaanse repressiebeleid betogen.

Niet zonder reden was een van Puigdemonts eerste uitlatingen na zijn terugkeer in België een waarschuwing aan de sociaaldemocratische premier van Spanje, dat zijn ‘wittebroodsweken’ hun einde naderen en dat hij snel met een aanvaardbaar plan moet komen om tenminste weg te geraken uit de patsituatie die zijn voorganger wetens en willens heeft veroorzaakt. Evenmin toevallig weerklonk tegelijk vanuit de basis in Catalonië de waarschuwing dat een terugkeer naar het autonomiestatuut (dat destijds door een democratische meerderheid in het Spaanse parlement was goedgekeurd maar nadien op aanstoken van de conservatieven in de prullenmand belandde) het begin kan vormen van een oplossing, maar zeker niet het eindpunt.

Indien het uiteindelijk toch tot geweld komt in Catalonië zal het krampachtige nietsdoen van de hele EU daar in grote mate mede schuldig aan zijn.

Schuldig verzuim

Dat de Spaanse staat in het algemeen en de Spaanse justitie in het bijzonder door hun obstinate aanpak een niet te onderschatten imagoschade lijden staat buiten kijf. Dat de Europese Unie haar geloofwaardigheid is kwijtgespeeld wanneer ze nog eens peroreert over respect voor democratie en rechtsstaat, is al even onmiskenbaar. Ook dat is hier al geschreven: indien het uiteindelijk toch tot geweld komt in Catalonië zal het krampachtige nietsdoen van de hele EU daar in grote mate mede schuldig aan zijn.

Daar houdt het niet bij op. Want het is toch een regelrechte schande dat de talrijke nobele geesten in Europa die zichzelf beschouwen als onversaagde strijders voor democratie en rechtsstaat nu -onversaagd- in oorverdovende stilte de andere kant uitkijken, en daardoor medeverantwoordelijk zijn voor het uitblijven van een politieke oplossing. Dat kan je niet anders noemen dan schuldig verzuim. Misschien kunnen ze dat tenminste gedeeltelijk goedmaken, nu voor het eerst sinds zeven jaar Catalaanse en Spaanse regeringsleden een gesprek hebben aangeknoopt. Door zich bijvoorbeeld massaal te scharen achter de oproep van een der gevangen leiders om eindelijk een volwaardig referendum toe te laten, als eerste maar onmisbare stap naar een politieke oplossing.

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks